مراد از تدبر قرآنی در تفاسیر شیعه چیست
گروه معارف - صاحبان تفاسیر قرآن در ضمن بیان و تفسیر آیت کلام الله به تشریح واژه و معنای تدبر در آیات قرآن پرداخته اند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مفسران شیعه در آیات مختلفی از قرآن به تشریح واژه تدبر و مشتقات آن پرداخته‌اند و آراء مورد نظر در این زمینه را به روش‌های متفاوت استخراج کرده‌اند، بخشی از شرح آیات قرآنی در رابطه با تدبر در قسمت زیر ارائه می‌شود.
سوره نساء آیه 83
تفسير نمونه
تدبر يعنى بررسى نتائج و عواقب و پشت و روى چيزى مىباشد، و تفاوت آن با" تفكر"، اين است كه تفكر مربوط به بررسى علل و خصوصيات يك موجود است، اما "تدبر" مربوط به بررسى عواقب و نتائج آن است، از آيه فوق چند مطلب استفاده مىشود:
1- مردم موظفند كه درباره اصول دين و مسائلى همانند صدق دعوى پيامبر ص و حقانيت قرآن مطالعه و بررسى كنند و از تقليد و قضاوتهاى كور كورانه بپرهيزند.
2- قرآن- بر خلاف آنچه بعضى مىپندارند- براى همه قابل درك و فهم است زيرا اگر قابل درك و فهم نبود دستور به" تدبر" در آن داده نمىشد.
3- يكى از دلائل حقانيت قرآن و اينكه از طرف خدا نازل شده اين است كه در سراسر آن تضاد و اختلاف نيست
ترجمه تفسير مجمع البيان
برخى گويند: يعنى در باره آن دقت كنند تا بدانند كه چگونه بر انواع حكمتها احاطه دارد و به نيكىها امر و از بديها نهى مىكند و دريابند كه قرآن، خبرى است كه مخبر آن راستگو است و انسانها را بسوى مكارم اخلاق فرا مىخواند و بر نيكى و زهد تشويق مىكند، الفاظ آن فصيح و نظم آن دلپسند و معناى آن درست است، بنا بر اين با توجه به اين مزايا در مىيابند كه اين كتاب مقدس، بر خلاف سخن بشر است.
ترجمه تفسير الميزان
كلمه" تدبر" كه فعل" يتدبرون" مشتق از آن است به معناى اين است كه چيزى را بعد از چيز ديگر بگيريم و در مورد آيه شريفه به معناى تامل در يك آيه بعد از آيهاى ديگر و يا تامل و دقت بعد از دقت ديگر در آيه است، ليكن از آنجا كه غرض آيه شريفه بيان اين جهت است كه در قرآن كريم اختلافى نيست و قهرا بود و نبود اختلاف در بيش از يك آيه تصور دارد، لذا احتمال اول يعنى تامل در يكا يك آيات منظور عمده است، هر چند كه اين معنا احتمال دوم را هم نفى نمىكند.
[پى بردن به حقانيت قرآن با تدبر در آن و نيافتن اختلاف و تفاوت در بيانات آن]
و مراد آيه اين است كه مخالفين قرآن را تشويق كند به دقت و تدبر در آيات قرآنى و اينكه در هر حكمى كه نازل مىشود و يا هر حكمتى كه بيان مىگردد و يا هر داستانى كه حكايت مىشود و يا هر موعظه و اندرزى كه نازل مىگردد، آن نازل شده جديد را به همه آياتى كه مربوط به آن است عرضه بدارند چه آيات مكى و چه مدنى، چه محكم و چه متشابه، آن گاه همه را پهلوى هم قرار دهند تا كاملا بر ايشان روشن گردد كه هيچ اختلافى بين آنها نيست.
سوره محمد آیه 24
مجمع البيان
اين آيه دلالت دارد بر بطلان اين سخن كه بعضى گفتهاند:
جائز نيست كسى ظاهر قرآن را تفسير كند، مگر به وسيله خبرى كه از ائمه رسيده باشد و يا انسان خودش از امام چيزى شنيده باشد
تفسير نمونه
عامل بيچارگى آنها يكى از دو چيز است يا در قرآن، اين برنامه هدايت الهى و اين نسخه كامل شفابخش، تدبر نمىكنند، و يا اگر تدبر مىكنند بر اثر هواپرستى و اعمالى كه از قبل انجام دادهاند قفلها بر دلهاى آنها است، به گونهاى كه هيچ حقيقتى در آن نفوذ نمىكند.
و به تعبير ديگر اگر كسى راه خود را در ظلمات گم مىكند، يا چراغى به دست ندارد و يا چشمش نابينا است كه اگر هم چراغ باشد و هم چشم بينا يافتن راه همه جا آسان است.
التبيان في تفسير القرآن
در تفسیر تبیان نیز گام اول تدبر را تفکر در آیات الهی معرفی کرده و می‌نویسد: «أفلا يتدبرون القرآن بأن يتفكروا فيه و يعتبروا به»
سوره ص آیه 29
تفسير نمونه
هدف اين بوده كه آياتش سرچشمه فكر و انديشه، و مايه بيدارى وجدانها گردد و آن نيز به نوبه خود حركتى در مسير عمل بيافريند.
ترجمه تفسير مجمع البيان
(تا تدبّر كنند در آيات آن) يعنى بايد مردم در آن انديشه كنند و از مواعظ آن پند گيرند
التبيان في تفسير القرآن
در تفسیر تبیان برای آیه یاد شده، تفسیر تفکر ادله قرآنی آورده شده و مؤلف می‌نویسد: «لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ» بأن يتفكروا في أدلته
تدبر و تذكر مناسبت دارد كه قرآن كريم به طور مجموع اعتبار شود
منابع
تفسير نمونه ج4 28
ترجمه تفسير مجمع البيان ج5 259
ترجمه تفسير الميزان ج5 26
مجمع البيان، ج 9، ص 104
تفسير نمونه ج21 467
التبيان في تفسير القرآن ج9 303
تفسير نمونه ج19 268
التبيان في تفسير القرآن ج8 558
ترجمه تفسير مجمع البيان ج21 96
انتهای پیام
