رضا روانبخش، کارشناس موسیقی در گفتوگو با خبرنگار ایکنا؛ در رابطه با موضوع جلوههای ذوقی، هنری و موسیقایی هنر تلاوت اظهار کرد: در این زمینه ابتدا جلوههای موسیقایی هنر تلاوت را در چند بخش تقسیم میکنیم که هر کدام از این جلوهها به نوعی در طول یکدیگر هستند. پس از اینکه این پروسه کامل شده و افرادی که میخواهند دنبال روی این هنر باشند، این جلوهها را یاد گرفتند، در نهایت کارکرد این مراحل در کنار هم و در عرض هم خواهد بود و آن تناسبات لازم را دارا میشوند.
مدرس آواز اصیل افزود: اگر تلاوت قرآن کریم را به عنوان یک هنر یعنی آنچه که با شیوه امروزی صوتی و لحنی انجام میشود، قبول کنیم، الزاما باید مطالب مربوط به آن را هم در کنار آن داشته باشیم و به ضرورتهایی که برای تعریف هنر نیاز داریم نیز توجه کنیم که متأسفانه چنین امری عموما و به صورت ویژه در کشور ما محقق نمیشود. شاید یکی از علتهای این مسئله که سطح هنری و فنی این داستان در کشور ما پایین است، همین موضوعات است. پس اگر این مقوله را به عنوان هنر بپذیریم، الزاما باید مباحثی را در کنار آن قبول کنیم و تعاریفی را نیز برای آن داشته باشیم. لذا از این جهت است که کسانی که میخواهند تلاوت قرآن داشته باشند و قاری قرآن بشوند و از این هنر بهره بگیرند، به این دلیل که ما تعریفی از هنر تلاوت و بایدها و نبایدهای لازم را نداریم، آن فرد ناچار در یک کلاس ساز شرکت میکند تا موسیقی را یاد بگیرد و آن را با هنر تلاوت قرآن کریم تلفیق کند.
روانبخش تصریح کرد: البته درست است که بعضی اشتراکات موسیقایی در این بین وجود دارد و هنر تلاوت با موسیقی مشترکاتی با هم دارند، ولی هر رشتهای از هنر به ویژه رشتههای موسیقایی برای خود ضوابط خاصی دارند. مانند اینکه برای مثال بنده میخواهم فرزندم را به کلاس تار بفرستم تا یاد بگیرد و به این دلیل که در آنجایی که زندگی میکنیم، کلاس تار و مدرس تاری وجود ندارد، به فرزند خود بگویم که به کلاس پیانو برود و پس از اینکه پیانو را آموخت سپس، آن را با تار تلفیق کند که این امر نشندنی است. این اتفاق امروز عموما در جامعه قرآنی ما نیز اتفاق میافتد؛ چراکه تعریف دقیقی از هنر تلاوت قرآن کریم نداریم.
مغفولترین مرحله جلوههای موسیقایی هنر تلاوت
وی با بیان اینکه هنرجوی قرآنی پیش از پرداختن به موضوعات ذوقی و هنری ابتدا باید موضوعاتی مانند روخوانی و روانخوانی و ... را آموخته باشد و سپس، به مبحث هنر تلاوت قرآن کریم و ابعاد ذوقی، هنری و موسیقایی آن بپردازد، افزود: مقوله صوت، صداسازی، تقویت صوت و ورزیده کردن صوت و هرآنچه که مربوط به مباحث صوتی است، بسیار موضوع مهم و گسترده و در عین حال مغفولترین مرحله جلوههای موسیقایی هنر تلاوت به ویژه در کشور ماست که هیچ توجهی به آن نمیشود در صورتی که پله اول است. در موضوع صوت مباحث مختلفی بیان میشود. ما مکتبی که باید برای صداسازی داشته باشیم باید تعریف کنیم و اینطور نیست که بخواهیم سلایق خود را برای این داستان بیان کنیم. گاها مشاهده میشود برخی معلمان قرآن، سلایق خود را در باب صوت اعمال میکنند که درست نیست. صوت در تمام دنیا یک مقوله آکادمیک و شناخته شده است و ضوابط و تمرینات و اسلوب خاص خود را دارد.
این کارشناس موسیقی با بیان اینکه ما به نوعی مکاتبی که در بحث صداسازی آکادمیک دنیا رواج دارد، آموزش میدهیم، گفت: در کتاب بنده به نام «صوت و صداسازی در هنر تلاوت قرآن کریم» که سال 95 چاپ شد، همه این اسلوبها آورده شده که به نوعی همان مکاتبی است که در صداسازی کل دنیا وجود دارد. البته در این کتاب جزئیات و بحثهایی در رابطه با هنر تلاوت قرآن وجود دارد که درواقع این مسئله یعنی صداسازی به نوعی قرآنیزه شده است و در فرم کلامی عربی که قرآن در آن زبان است، به این شکل آورده شده، ولی اصل و کل داستان طبق همان مکاتب است. یکی از مکاتب مهم صداسازی در کل دنیا مکتب صداسازی «بلکانتو» است. در این مکتب اسلوب و تمرینهای مختلفی برای تقویت صوت آورده شده که در همه هنرهای آوایی کاربرد دارد.
سه مؤلفه اصلی صوت
روانبخش ادامه داد: مقوله صوت مهمترین داستان این بخش است که در آن هنرجویان باید به سه مؤلفه اصلی دست پیدا کنند. در این راستا سه مرحله در صوت تعریف شده که شامل راحتی صوت، شدت متناسب صوت و تزئینات و آرایههای صوتی میشود. پس از آموزش این سه مرحله، بحث مقامات به میان میآید که بحث موسیقایی صرف است که گامها و فواصل مختلفی که در این نوع از موسیقی که کاملا برداشتی از موسیقی ایرانی است و بعدها به سرزمینهای عربی رفته در دستور کار قرار میگیرد.
این کارشناس موسیقی تصریح کرد: پس از اینکه هنرجو مقامات را آموخت، توانایی تلفیق آنها را با هم دارد و میتواند به خوبی اجرا کند. پس از این مراحل بحث مدلاسیون و ترکیبات به میان میآید که دوره عالی همه هنرهای آوایی از جمله هنر تلاوت قرآن کریم است. در این مرحله هنرجو میآموزد که مقاماتی را که آموخته در حالت ترکیبی و مرکبخوانی به کار برده و با توجه به ذائقه شنوندگان به زیبایی اجرا کند. پس از گذراندن این مراحل، هنرجویان باید مهارتهایی را بیاموزند که بتواند به خوبی اینها را با هم تلفیق کند. این مهارتها شامل مهارتهای روحی، روانی و در عین حال عملی، جسمی، حنجرهای، صوتی و لحنی و ... است که از موضوعات بسیار مهم بوده و در عین حال بسیار مغفول نیز مانده است مانند اینکه قاری قرآن چگونه ارتباط بصری و سمعی خود با مخاطب را به بهترین شکل برقرار کند.
وی با اشاره به اینکه در مرحله بعد به بررسی مکاتب هنر تلاوت میپردازیم، گفت: مکاتب مختلفی در هنر تلاوت وجود دارد که در این مرحله آنها را به لحاظ مدلاسیون، صوتی، تلفیق متناسب کلام و موسیقی و ... بررسی میکنیم. پس از تحلیل این مکاتب، در مراحلی که میتوان برای یک قاری قرآن متصور بود، ابتدا مسئله تقلید برای قراء به وجود میآید و سپس، قاری قرآن به شیوه خاص خود دست پیدا میکند که دارای ابداعات کوچکی در خواندن و تلاوت است. پس از آن قاری قرآن به سمت سبکسازی حرکت میکند که بخش تکمیل شده آن نیز منجر به مکتبسازی میشود که با آموزش آن به شاگردان در چند نسل مختلف، باعث تثبیت یک مکتب ویژه میشود.
روانبخش ادامه داد: بحث صداسازی در دنیا یک بحث اکتسابی و تکنیک است که با استفاده از تمرینات و اسلوب و تکنیکهای مختلف میتوانیم یک صدای سالم معمولی را به بهترین خواننده تبدیل کنیم. امروز قاریانی وجود دارند که پس از 15 یا 20 سال تلاوت، صدای ایشان هنوز در گلوی آنها است ولی به محض اینکه در جریان این تکنیکها قرار میگیرند، صدای ایشان بسیار عالی و روان میشود.
وی در پایان تصریح کرد: اول باید این مسئله را به عنوان هنر قبول و الزامات این هنر را تبیین کنیم تا بتوانیم به یک پدیده علمی و آکادمیک در این راستا دست پیدا کنیم.
انتهای پیام