مسجد مطلّب‌خان خوی؛ بزرگترین مسجد روباز کشور/ گنبدی که هیچگاه ساخته نشد
گروه فرهنگی ــ مسجد مطلّب‌خان خوی، در حال‌حاضر به عنوان بزرگترین مسجد روباز کشور شناخته می‌شود که به مرور زمان دستخوش تغییر و تحولاتی شده، زیرا ایوان مسجد دارای پوشش بوده که بقایای آن نیز بر جای مانده است، بنابراین ساختمان اصلی شبستان نیز در اصل دارای سقف بوده که برای تغییرات بعدی به این حالت بازسازی شده و حال نتوانسته و یا نخواسته‌اند که سقف بر آن درست کنند.
به گزارش ایکنا از آذربایجان غربی، مسجد مطلّب‌خان خوی در ضلع جنوب غربی میدان انقلاب، ابتدای خیابان طالقانی واقع شده و از نقطه نظر تمرکز جمعیت در بافت تجاری و مهم شهر واقع شده است، از بناهای تاریخی نزدیک به این مسجد می‌توان مسجد ملاحسن، مقبره آل‌یعقوب، مسجد شیخ و مسجد جامع سیدالشهداء را نام برد.
بنا به گفته اغلب مورخان و کارشناسان، ساختمان اولیه مسجد در زمان ایلخانیان بنا نهاده شده که بعدها به دلایلی ویران گشته است، سپس مجدداً در دوره قاجار توسط حاجی مطلّب‌خان که از خوانین دُنابله خوی و مرصع‌کار مخصوص عباس میرزا نایب‌السلطنه قاجار بود، تجدید بنا گردیده است.
شبستان باشکوه مسجد، روباز و بدون پوشش بوده، بخش تحتانی شبستان به فرم مربع بوده و ابعاد آن ۲۰×۲۰ بوده و قسمت فوقانی با بهره‌مندی از اسلوب خاص معماری، فرم هشت‌ضلعی به خود گرفته است، پیرامون شبستان را نیز حجرات دوطبقه احاطه کرده‌اند، نمای داخلی و بیرونی مسجد فاقد هرگونه تزئینات معماری بوده و فقط بخش فوقانی محراب، با مقرنس گچی تزئین یافته است.
اعتمادالسلطنه در مورد این مسجد گفته است که دو مسجد نیز در خوی است که خرابه بوده، دیگری مسجدی است که مرحوم حاجی مطلّب‌خان ساخته، بنایی مرتفع با مخارجی زیاد کرده که چون ناقص مانده، خرای شده است.
مسجد مطلّب‌خان در زمینی به مساحت ۲۲۳۶ مترمربع و با زیربنای ۱۰۵۴ ساخته شده و بنای مسجد چهار ایوانی است و دو اشکوبه با پلان مربع در اشکوب اول و در اشکوب دوم به صورت هشت ضلعی درآمده است، بنا دارای شبستان بزرگ و روباز با پلان مربع شکل که دورتادور آن به حجرات دو طبقه و شاه‌نشین مزین است.
آنچه مشخص است این است که ساختمان مسجد به مرور زمان دستخوش تغییر و تحولاتی شده، زیرا ایوان مسجد دارای پوشش بوده که بقایای آن نیز بر جای مانده است، بنابراین ساختمان اصلی شبستان نیز در اصل دارای سقف بوده که برای تغییرات بعدی به این حالت بازسازی شده و حال نتوانسته و یا نخواسته‌اند که سقف بر آن درست کنند.
به نظر می‌رسد که گنبدخانه فعلی و ایوان مقابل آن از بقایای مسجدی بزرگ باشد، گنبد را با دهانه‌ای وسیع ساخته بوده‌اند، اما بعدها گنبد فروریخت و گنبدخانه بدل به فضایی روباز شد، در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، برای ساخت دوباره گنبد تلاش شد که به نتیجه نرسید.
با توجه به اینکه این مسجد هیچگاه تکمیل نشد؛ لذا مسجد، امام جماعت و خادم و یا متولی ندارد، در حال حاضر مسئولیت حفظ و نگهداری از بنا برعهده اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوی است.
مرکز آشیو و اسناد بنیاد ایران شناسی شعبه آذربایجان غربی
انتهای پیام
