ضرورت حسابرسی از مساجد درآمدزا/ هزینه‌ها صرف فرهنگ‌سازی می‌شود؟
کانون خبرنگاران نبأ ــ در شرایط فعلی اقتصادی، مساجد برای تأمین هزینه‌های جاری خود به سمت تجاری‌سازی کشیده شده‌اند. با شناختی که از سطح جامعه دارم و با خیلی از متولیان و هیئت امنای مساجد در ارتباط هستم؛ خلأ اصلی در این میان، مقوله حسابرسی از مساجد درآمدزا است. کدام دستگاه متولی نظارت بر عملکرد مالی مساجد است؟ البته به این معنا که درآمد حاصله کجا هزینه شده و مخارج این مسجد چقدر بوده است؟
افزایش هزینه‌های نگهداری، تعمیرات، استهلاک تأسیساتی و مخارج روزانه مساجد از یک سو و نیز فشار تورم و مشکلات اقتصادی از سوی دیگر باعث شده مساجد از تأمین هزینه‌های خود ناتوان شده به همین دلیل برخی متولیان مساجد با همکاری شورای شهر یا زیر نظر اوقاف نسبت به تجاری کردن بخشی از محوطه مساجد اقدام کرده‌اند تا درآمد حاصله از آن به تأمین هزینه‌های مساجد کمک کند. این مقوله گاهی با واگذاری فضای اطراف مساجد به مغازه‌هایی همراه است که شغل‌هایی ناسازگار با شأن مذهبی و کارکرد فرهنگی مساجد دارند، گرچه واگذاری این مغازه‌ها زیر نظر اوقاف و با مناقصه خواهد بود اما دیده شده که هیئت امنای برخی مساجد مثلاً با تخریب سرویس‌های بهداشتی و اخذ مجوز از شهرداری درصدد انتقال سرویس‌ها به زیرزمین و ساخت مغازه‌ها در محوطه بیرونی مسجد هستند؛ به‌گونه‌ای که مسجد هم اینک در محاصره مغازه‌هایی قرار دارد که تقربیاً کارکرد فرهنگی هم ندارند.
قاسم مولایی، شهردار سابق منطقه ۲۲ پایتخت که هم‌اکنون در کسوت مدرس جامعه‌شناسی در دانشگاه مشغول ایفای نقش است؛ در این خصوص با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ به گفت‌و‌گو نشست.
مولایی که خود عضو هیئت امنای مسجد علی‌ابن‌الحسین(ع) منطقه ۱۰ نیز هست، در این باره بیان کرد: یکی از مباحث مهم بحث تجاری‌سازی مساجد است؛ زمانی بحث احداث مراکز تجاری در جوار مساجد اتفاق می‌افتد که حضور خیرین کمرنگ شده باشد و این کمرنگ شدن می‌تواند متأثر از عوامل زیادی باشد. در شرایط فعلی اقتصادی، مساجد برای تأمین منابع و هزینه‌های جاری خود به سمت تجاری‌سازی کشیده می‌شوند.
این مدرس دانشگاه افزود: زمانی بود که خیرین تمام قد می‌ایستادند و مساجد را حمایت و امور داخلی را ضبط و ربط می‌کردند، حالا امروز باید آسیب‌شناسی کنیم و ببینیم چه اتفاقی افتاده که خیران نسبت به این موضوع ایفای نقش کمتری دارند و اشتیاق و علاقه آن‌ها نسبتاً کاهش پیدا کرده است. شاید مربوط به بحث اعتمادسازی باشد؛ سرمایه‌های اجتماعی را باید با اعتمادسازی، اعتبار، صداقت و رفتارهای درست انسانی حفظ کرد. همچنین زمانی در برخی مناطق جنوبی پدیده کمبود مساجد را داشتیم اما حالا الحمدالله در هر محله مسجد ساخته شده؛ اکنون باید دید چند درصد مساجد ما از نمازگزاران پر شده است؟ وقتی از نمازگزار پر نشود این خود انگیزه را از خیران برای مسجدسازی سلب می‌کند.
مولایی گفت: شاید این مبحث به مذاق عده‌ای خوش نیاید؛ به عقیده من و با شناختی که از سطح جامعه و مساجد دارم و خودم نیز مستقیم با خیلی از متولیان و هیئت امنای مساجد در ارتباط هستم؛ خلأ اصلی در این میان، مقوله حسابرسی از مساجد درآمدزا است. کدام دستگاه متولی نظارت بر عملکرد مالی مساجد است؟ البته به این معنا که درآمد حاصله کجا هزینه شده است؟ مخارج این مسجد چقدر بوده است؟
بخشی از درآمدها صرف فرهنگ‌سازی شود
شهردار سابق منطقه 22 پایتخت با تأکید بر اینکه بخشی از این درآمد حتماً باید در راستای فرهنگ‌سازی هزینه شود، گفت: میتوان آماری از مساجدی که درآمدزایی دارند، تهیه و از متولیان آن‌ها پرسید مثلاً طی یک سال، متوسط حضور نمازگزاران این مسجد چند نفر است؟ چه کارهای فرهنگی، اجتماعی، قرآنی و تشویقی را برای مخاطبان خود انجام داده‌اند، آیا تأثیری در افزایش تعداد نمازگزاران داشته است؟ موفقیت‌های حاصله از این اقدام را برشمرده و به‌عنوان الگوی موفق به دیگر مساجد معرفی کنند.
وی با اشاره به نقش مهم مرکز رسیدگی به امور مساجد در راستای ارزیابی کم و کیف فعالیت‌های کارگزاران مساجد تصریح کرد: تا جایی که اطلاع دارم از هیچ مسجدی درباره درآمدها و صرف هزینه‌های جاری بازخواست نشده است. در این میان مرکز رسیدگی به امور مساجد این تکلیف را دارد که مثل سایر دستگاه‌ها که برای هر سال برنامه و بودجه می‌نویسند، بخواهد که مساجد نیز برنامه یک‌ساله خود را در همه موارد از جمله منابع اقتصادی اعلام کنند. اینجا تفاوت عملکرد مساجد نیز قابل ارزیابی خواهد بود. در ساده‌ترین شکل ممکن میتوان نتیجه‌گیری کرد که مساجد درآمدزا با هزینه‌کرد درقبال برنامه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی برای نمازگزاران تا چه اندازه در جذب مردم موفقیت حاصل کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: لوازم خروج مساجد از خمودگی/ ضرورت ارزیابی عملکرد مدیران مساجد
شهردار سابق منطقه 22 تهران گفت: از طریق این نحوه نظارت مشخص خواهد شد که آیا مشارکت مردم در فعالیت‌های مسجدی توانسته از آسیب‌های اجتماعی در سطح محله بکاهد؟ چراکه رفت‌و‌آمد‌های مسجدی هر چقدر بیشتر شود، به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کند، مسجد فقط مکانی برای اقامه نماز، دعا و نیایش نیست، وقتی ما در مساجد خوب برنامه‌ریزی، پی‌ریزی، هدایت و راهبری کنیم، آسیب‌های اجتماعی در جامعه کاهش یافته و به تبع آن جامعه پویا، سالم و رو به پیشرفت خواهد بود.
مولایی در پایان با اشاره به احداث سه مسجد که در زمان مدیریت خود در شهرداری منطقه 22 انجام گرفت، گفت: ما بر حسب تکلیف و وظیفه شرعی و اهمیت این مسئله که مسجدسازی جزئی از خدمات شهری است، این مهم را مدنظر قرار دادیم و اعتقاد داشتیم به فرمایش حضرت امام(ره) مسجد سنگر است و سنگرها را باید حفظ کرد؛ لذا سعی کردیم در تمام امور مساجد ورود پیدا کنیم از جمله این که مثلا به بهانه ماه مبارک رمضان بازسازی سرویس‌های بهداشتی، تعویض روشویی، تعمیر روشنایی‌های مساجد و... را در دستور کار خود قرار داده بودیم. لذا اعتقاد قلبی مدیران شهرداری برای ارائه خدمات به مساجد هم مهم است.
