رمان‌های دینی جهان اسلام ‌را چقدر می‌شناسیم؟/ جایگاه ضعیف معرفی کتاب در ایران

در سال‌های اخیر، آثار متعددی در حوزه داستان دینی از سوی نویسندگان مختلف منتشر شده است؛ این آثار یا برگردانی داستانی از برخی مقاطع زندگی معصومین(ع) و بزرگان دین و یا روایتی بر محور انسان و اعتقادات دینی وی در زندگی و به عبارتی تعامل انسان با مذهب و نمودهای آن در جامعه است.

با مراجعه به کتابفروشی‌ها این آثار را گاه لابه‌لای کتب سیره معصومین(ع)، گاهی ‌میان آثار تاریخی و بین سایر کتاب‌های مذهبی می‌بینیم. متن زیر گفت‌وگو با سه راهنمای کتاب در کتابفروشی‌های اهواز درباره مخاطبان این آثار و جایگاه آنهاست.

مهبد متین، کتابفروش و راهنمای کتاب در کتابفروشی مُحام اهواز، در گفت‌وگو با ایکنا از خوزستان، گفت: نویسندگان  به صورت پراکنده به ادبیات داستانی ـ دینی پرداخته‌اند، به طوری که نویسندگان این حوزه به صورت شاخص شناخته شده نیستند. ما کتاب‌های داستانی در حوزه دینی داریم؛ اما این حوزه به‌عنوان یک حوزه شاخص و مجزا شناخته نشده از همین رو این داستان‌ها را در قسمت کتاب‌های دینی یا تاریخی می‎بینید.

برای مثال درباره حضرت مسیح و حضرت موسی(ع) کتاب داریم که در ادبیات دینی قرار می‌گیرند اما چون به تاریخ مربوط می‌شوند، آنها را در بخش رمان تاریخی قرار داده‌ایم.

دشواری کار در حوزه ادبیات داستانی ـ دینی
یکی از دشواری‌ها در ادبیات داستانی مذهبی، رعایت تاریخ است؛ ادبیات داستانی که همه‌اش واقعیت نیست، براساس واقعیاتی است و نویسنده براساس آن داستان می‌نویسد؛ با وجود عنصر تخیل در داستان و از طرفی عنصر قداست در موضوعات مذهبی، کار ریسک‌پذیر است. تابوهایی که در موضوعات دینی وجود دارد باعث می‌شود ادبیات داستانی ـ دینی هیچ‌وقت به واقعیت محض نرسد؛ چون نویسنده می‌ترسد این تابوها را بشکند.

ورود ‌به ادبیات مذهبی محتاطانه باشد
ورود ‌به ادبیات مذهبی باید محتاطانه باشد. دنیای ما دنیای وسیعی است و اولین بار نیست که در حوزه ادبیات داستانی مذهب و دین کار انجام می‌شود؛ مثلاً ما چقدر از ادبیات داستانی مذهبی در کشور مصر اطلاع داریم؟ چقدر از آثار عربستان و یمن خبر داریم؟ چه‌قدر ما از کتاب‌های مذهبی که در کشورهای اسلامی تولید می‌شود خبر داریم؟ هیچ. بیروت، معدن چاپ کتاب در دنیای عرب و اسلام است. چقدر از این آثار اطلاع ‌داریم؟ این ارتباط را نداریم و ادعا داریم که می‌خواهیم این تفکر را به دنیا غالب کنیم.

ظرفیت‌هایی در حوزه دین و مذهب وجود دارد اما افرادی که می‌خواهند به این عرصه ورود کنند باید مهارت و شهامت زیادی داشته باشند. داستان‌های اخلاقی مخاطب دارند و برخی کارهای تولید شده در این حوزه آثار خوبی هستند که از میان افراد مذهبی و غیرمذهبی مخاطب پیدا کرده‌اند.

انتشار رمان‌های دینی کم است
مهدی صفاری، مدیر پاتوق کتاب در اهواز، نیز در پاسخ به خبرنگار ایکنا گفت: بیشتر مخاطبان رمان‌های دینی جوانان هستند و استقبال از این آثار خیلی خوب است چون که رویکرد فطری و دینی را برای آنها دارد اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که عرضه و تولید این آثار خیلی کم است؛ یعنی به ندرت اتفاق می‌افتد. در این چند ساله یک مقدار این آثار رشد کرده‌اند؛ اما در مقابل حجم تولید آثار غربی نتوانستند خوب ارائه محصول کنند.

تولید این آثار به کندی صورت می‌گیرد و نویسنده‌ای که در این عرصه بتواند خوب قلم بزند کم پیدا می‌شود. برای مثال مظفر سالاری نویسنده «رویای نیمه شب» بلافاصله کتاب «دعبل و زلفا» را نوشت که هر دو با مضمون دینی و تم عاشقانه نوشته شده‌اند و در ضمن آنها خیلی از شبهات را در کتاب جواب می‌دهد. به جز قشر مذهبی سایر افراد نیز از این آثار استقبال کردند و به‌دنبال آثار مشابه آن بودند.

این نویسنده امسال هم کتاب جدیدی نوشته است که در نمایشگاه کتاب سال 98 عرضه شده است. آثار موفق دیگری نیز در این حوزه داریم مثل «کمی دیرتر» سیدمهدی شجاعی در حوزه مهدویت و «ادموند» که رمان عاشقانه مهدوی است و سابقه فروش خوبی داشت. با وجود این، سرعت تولید آثار باید بالا برود. این حوزه نفرات بیشتری را می طلبد که بتوان خلأیی را که تاکنون وجود داشته پر کرد. 

در طبقه رمان ایرانی، جایگاه ویژه‌ای برای این آثار در نظر گرفتیم که مشتری وقتی به رمان ایرانی سر بزند، این آثار را هم ببیند. 

تبلیغات خوب برای رمان‌های داستانی ـ دینی
رضا مصیبی، راهنمای کتاب در کتابفروشی رشد اهواز، هم درباره استقبال از آثار داستانی ـ دینی گفت: رما‌ن‌های دینی به‌ دلیل اینکه مجرای تبلیغی خیلی خوبی دارند، برخلاف کتاب‌هایی که به صورت آزاد در بازار چاپ می‌شوند، از سوی رسانه‌هایی مثل تلویزیون و رسانه‌های جمعی این چنینی، دقیق توضیح داده می‌شوند، خیلی خوب معرفی می‌شوند، یعنی حتی کسانی که مخاطب این رمان‌ها نیستند ـ به خاطر تبلیغ خیلی خوبی که در تلویزیون از این رمان‌ها می‌شود ـ دنبال این آثار می‌آیند. گاه ادامه این تبلیغات را در مساجد یا مدارس می‌بینیم.

جایگاه معرفی کتابمان در ایران ضعیف است، یعنی کسانی که مطبوعات می‌خوانند و یا از طریق سایت کتاب‌ها را دنبال می‌کنند، خیلی کم هستند. بیشتر افراد مخاطب تلویزیون و رسانه‌های جمعی هستند؛ به همین دلیل وقتی رمان دینی معرفی شود، فردی که این تبلیغ را می‌بیند حتی اگر مخاطب این آثار هم نباشد، چون  کتاب به او معرفی شده است، دوست دارد دنبال اثر برود. فکر کنید اگر معرفی به صورت آزادتری شکل می‌گرفت و تمام ناشران می‌توانستند از تلویزیون استفاده کنند، استقبال از آثار بیشتر می‌شد. کما اینکه برنامه خنداوانه یک مدتی کتاب معرفی می‌کرد و استقبال از آثار معرفی شده فوق‌العاده بود، به طوری که کتابی را که تلاش می‌کردیم بفروشیم، بدون اینکه تلاشی بکنیم بیش از حد انتظار ما از سوی افراد تقاضا می‌شد.

خواننده کتاب کم نداریم
نظر من این است که ما خواننده کتاب کم نداریم، سطح مطالعه می‌تواند بالاتر باشد، اما جایی باید باشد که به خواننده کتاب را معرفی کند. خیلی از افراد هستند که به دلایل مختلف به کتابفروشی مراجعه نمی‌کنند اما دوست دارند کتاب به آنها معرفی شود و اگر از طریق تلویزیون معرفی شود، سریع به‌دنبال آن می‌آیند. صداوسیما در این زمینه سخت‌گیری می‌کند. رمان‌های دینی و رمان‌های دفاع مقدس کمترین دردسر را برای گرفتن مجوز برای تبلیغ دارند. 

مخاطب رمان‌های دینی بیشتر جوانان هستند. خیلی از مخاطبان کتاب، تشنه این هستند که کتاب به آنها معرفی شود. گروهی از افرادی که کتاب می‌خوانند به کتابفروشی‌ مراجعه می‌کنند، یا به سایت خاصی تکیه می‌کنند و یا از راهنمایان کتاب کمک می‌گیرند، اما بسیاری هم نمی‌آیند ولی این دلیل نمی‌شود که اینها کتابخوان نیستند، اگر کتاب به آنها معرفی شود، آن را می‌خوانند.

گزارش از کامله بوعذار 

انتهای پیام