دستورالعمل‌هایی برای معالجه نفس/ شرح آیات تشریع روزه از منظر آیت‌الله الهی
گروه حوزه‌های علمیه – در آستانه حلول ماه مبارک رمضان و بهار قرآن، آیت‌الله علی‌رضا الهی از علما و استادان برجسته حوزه علمیه به درخواست ایکنا یادداشتی را با عنوان «شرح آیات تشریح روزه» به رشته تحریر درآورد.
به گزارش ایکنا، متن یادداشت از گزیده بیانات آیت‌الله حاج شیخ علی‌رضا الهی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
روزه و مراتب تقوا
در قرآن کریم درباره تشریع روزه آمده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»؛ یعنی این عبادت در تمام امم بوده است. احکام الهی چند گونه اند؛ بعضی از احکام در بعضی از زمان‌ها نبوده است؛ مثلاً خمس نبوده. زکات به این طریقی که ما باید بدهیم نبوده است. جهاد نیز در بعضی از دوران‌ها، مناسب با حالات مردم و اوضاع اجتماعی بوده و بعضی از دوران‌ها نیز نبوده است؛ ولی نماز و روزه همیشه بوده است و اینگونه نیست که به ما اختصاص داشته باشد؛ بلکه خدای حکیم بر تمام امم سابق نیز این امور را واجب کرده است.
در ادامه آیه در بیان حکمت روزه می‌فرماید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» برای اینکه باتقوا شوید؛ پس اگر این نتیجه از روزه حاصل نشود فایده ندارد. امیرالمؤمنین(ع) در بعضی از بیاناتشان فرمودند: «بسا روزه‌داری که جز گرسنگی و تشنگی از روزه‌داری خود بهره‌ای ندارد و بسا شب‌زنده‌داری که از شب‌زنده‌داری چیزی جز رنج و بی‌خوابی به دست نیاورد! خوشا خواب زیرکان و افطارشان!»؛ زیرا انسان‌های بی تقوا از عبادتشان بهره‌ای جز صورت آن نبرده اند؛ درحالی که انسان‌های متقی می‌خوابند، ولی چشم، گوش و قلب و افکارشان در گرو ابلیس نیست. اما اینکه می‌فرماید روزه بگیرید تا متقی شوید یعنی چه؟ آیا به این معناست که اگر متقی نبودید روزه نمی‌گرفتید و حال که متقی هستید روزه می‌گیرید؟ پس چطور می‌گوید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»؟ زیرا تقوا هم دارای مراتب است؛ یعنی به مراحل قوی تقوی برسید.
تسهیلات روزه
این تکلیف هم بار سنگینی نیست، پروردگار متعال می‌فرماید ما از شما در طول سال روزه نخواستیم؛ چون این دین، دین آسانی است: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ» ما تکلیف شاقی برای شما نداریم، روز‌های معدودی است بین ۲۹ إلی ۳۰ روز در طول سال که آن هم برای سهولت امر که در فشار نباشید و مشقت آن باعث نشود که از دین ملول و خسته شوید: «فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَریضاً أَوْ عَلی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَر» کسی که مریض یا مسافر است و روزه برایش مشقت دارد، در ایام دیگر روزه بگیرد. البته درست است که وقتی کسی روزه نمی‌گیرد به همان نسبت از آن مقام و مراحل معنوی دور می‌شود؛ ولی در اثر سخت گیری، آثار سوء آن بد‌تر است؛ لذا بالاتر از این نیز تسهیلات قرار داده شده: «عَلَى الَّذینَ یُطیقُونَ» بر آن‌هایی که به دلیل عذر و مشقت نمی‌توانند روزه بگیرند: «فِدْیَةٌ طَعامُ مِسْکینٍ» روزه نگیرند و به جای آن به تهیدستان فدیه بپردازند.
پس این ماه برای خودسازی است. آن زمانی که امام خمینی رحمه الله علیه درس اخلاق می‌فرمودند، یک روز مواجه شد با اول ماه رجب و مصادف با اول تعطیلات درسی. ایشان گفتند اول تعطیلات هم شده و بحث قیل و قال کنار می‌رود و یک قدری به فکر خودمان باشیم و خودمان را بسازیم و به فکر خودسازی بیافتیم.
دستورالعمل‌هایی برای تهذیب نفس
انسان هم ممکن است در طول سال بر اثر جهل و غفلت، آمادگی معصیت پیدا کرده و نتیجتاً از خدا دور شود و از حقایق و معارف الهیه دور افتد که این خود از بزرگ‌ترین امراض است. این در حالی است که ما متوجه آثار آن‌ها نیستیم؛ بلکه فقط مرض‌های ظاهری را می‌بینیم و درصدد علاج برمی آییم؛ اما از امراض روحی که در طول سال گریبانگیر ماست غافلیم و چه بسا که این تیرگی‌ها روزبه روز افزوده گردد و موجب قساوت قلب ما شود. تمام مجالس و محافل، گفتار و کردار و رفت‌وآمد‌های ما توأم با آلودگی‌هایی است که باعث دوری ما از خدا می‌شود و ما هم به آن توجهی نداریم؛ لذا ذات اقدس اله که کاملاً به این امراض و گرفتاری‌ها واقف است، دستورالعمل‌هایی را برای معالجه و تهذیب نفس مقرر کرده است.
یکی از مهم‌ترین آن‌ها نماز است که در طول سال به مدد انسان می‌آید و اگر نبود، کفر و ارتداد و خودبینی و دوری از خدا انسان را احاطه می‌کرد و به ورطه نابودی می‌کشاند؛ لذا فرمود: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»، اما یک امر ارزشمند دیگر نیز در این رابطه وجود دارد و آن روزه ماه مبارک رمضان است که پیامبر مکرم اسلام (ص) درباره آن فرمود: «قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ. شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ» ماه رمضان ماهی است که ضیافت الله است. ضیافت الله یعنی خدا ما را به رحمت بی کران خودش دعوت کرده است؛ به توبه، استغفار، قرائت قرآن، شب زنده داری و توجه به او؛ تا اینکه در ما قرب به خدا حاصل شود و آلودگی‌ها و تاریکی‌های قلب که در طول یک سال گریبان گیرمان شده رفع گردد.
روزه و تطهیر روح
بنابراین احکام و عباداتی که از ناحیه خداوند بر انسان واجب شده، به جهت سلامت نفس و تطهیر روح اوست. از این روست که عیسی بن مریم (علیه السلام) می‌فرماید: «وَ جَعَلَنیِ مُبَارَکا أَیْنَ مَا کُنتُ وَ أَوْصَانیِ بِالصَّلَوةِ وَ الزَّکَوةِ مَا دُمْتُ حَیًّا وَ بَرَّاً بِوَالِدَتیِ وَ لَمْ یَجْعَلْنیِ جَبَّارًا شَقِیّاً» خداوند مرا جبار و شقی خلق نکرده است؛ یعنی جبار و شقی آن کسی است که با نماز و زکات (مطلق انفاق فی سبیل الله) ارتباط نداشته باشد؛ همچنین کسی که به احترام به پدر و مادر اهتمام ندارد. البته اینکه حضرت عیسی علیه‌السلام در اینجا می‌گوید «بَرَّاً بِوَالِدَتىِ» بدین جهت است که او پدر نداشته؛ وگرنه خداوند عالم در قرآن کریم از شکرگزاری خودش حرفی به میان نیاورده مگر اینکه والدین را هم در کنار آن ذکر کرده است «أَنِ اشْکُرْ لی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیرُ»؛ و در نتیجه این نوع رفتارهاست که می‌فرماید: «وَ السَّلَامُ عَلَىَّ یَوْمَ وُلِدتُّ وَ یَوْمَ أَمُوتُ وَ یَوْمَ أُبْعَثُ حَیّاً» یعنی به واسطه این امور است که من موجودی مبارک هستم.
امید است که همه ما بتوانیم از فیوضات و رحمت بیکران الهی در این ماه عزیز و پربرکت بهره‌مند باشیم.
انتهای پیام
انشاءالله خدا ایشون رو حفظ کنه. خیلی ها این عالم بزرگوار و گوهر ناب و با اخلاص رو نمیشناسند.. 
