چهار مسئولیت اجتماعی مسلمانان از منظر قرآن

به گزارش ایکنا؛ ششمین جلسه تفسیر قرآن آیت‌الله مدرسی با محوریت سوره انسان، شامگاه روز گذشته، 21 اردیبهشت‌ماه، در دفتر تهران وی برگزار شد.مدرسی سخنان خود را با قرائت آیات ۷ تا ۱۰ سوره انسان آغاز کرد: «یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا؛ [همان بندگانى که]به نذر خود وفا می‌کردند و از روزى که گزند آن فراگیرنده است مى‌ترسیدند و به [پاس]دوستى [خدا] بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى‏‌دادند ما براى خشنودى خداست که به شما مى‌‏خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏‌خواهیم ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت هراسناکیم».
وی در ادامه گفت: دین خداوند همانند همه مخلوقاتش کامل است و هیچ نقصی در آن دیده نمی‌شود. دین مقدس اسلام از عقاید تا اخلاق و احکام، تمام ابعاد زندگی بشر را تأمین می‌کند؛ از جمله جهان‌بینی، روش تعقل، زدودن آلودگی‌های نفسانی و ... .یکی از این ابعاد بعد اجتماعی دین اسلام است. با قطعیت می‌توان گفت حداقل شصت درصد دین مربوط به جامعه است و ناظر به مسئولیت‌های اجتماعی است. پیامبر اکرم(ص) این مسئولیت اجتماعی را در یک عبارت خلاصه فرمودند: «کلّکم راع و کلّکم مسئول عن رعیته». من برخی از ابعاد مسئولیت‌های انسان نسبت به جامعه را به طور خلاصه عرض می‌کنم. چهار مسئولیت مهم بر عهده ماست: اولین مورد، «تواصی» است. خداوند در سوره عصر می‌فرماید: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛ واقعاً انسان دستخوش زيان است مگر كسانى كه گرويده و كارهاى شايسته كرده و همديگر را به حق سفارش و به شكيبايى توصيه كرده‏‌اند».
وی ادامه داد: تواصی چند بعد دارد: یکی از ابعاد آن دعوت به خیر است. بعد دوم آن امر به معروف و نهی از منکر است. اینها جزء تواصی است. اما هدف تواصی چیست؟ هدف تواصی این است که انسان طبیعتا دوست دارد آدم خوبی باشد و حتی اگر آدم بدی باشد ادعا می‌کند آدم خوبی است؛ اما گاهی اوقات تصمیمش ضعیف می‌شود و کم می‌آورد. اگر اطرافیانش او را امر به معروف کنند این اراده ضعیف، تقویت می‌شود و این کمبود جبران می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: «‌ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ؛ با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن»(نحل/125). مقصود از حکمت در این آیه درک زمان است. یک وقت فردی در حالت عصبانیت است. در آن وضعیت نباید او را امر به معروف کرد. علاوه بر درک شرایط زمانی، انسان باید موعظه حسنه کند و از کلمات خوب استفاده کند. امر به معروف موجب تقویت روحی می‌شود؛ یک روز من روح شما را تقویت می‌کنم، یک روز شما روح مرا تقویت می‌‌کنی.
مفسر قرآن کریم در ادامه به اهمیت «تشاور» و مشورت پرداخت و تصریح کرد: من به زوج‌ها جوان پیشنهاد می‌کنم از روز اول در تمام مسائل با هم مشورت کنید چرا که هر کدام از شما یک زاویه به مسئله می‌نگرد. اینکه هر کدام از زوجین تنها به نظر خود اتکا کند، در نتیجه به بروز طلاق در جامعه منجر خواهد شد. متأسفانه طلاق در برخی کشورها غوغا می‌کند. در کشور مصر چهل و دو درصد ازدواج‌ها منتهی به طلاق می‌شود. علاوه بر این ما باید از اولاد خود نیز استفاده کنیم و با آن‌ها مشورت و بحث کنیم. آن‌ها یک نسل دیگری هستند و نگاه متفاوتی دارند. پس ما باید با هم مشورت کنیم. در اثر مشورت عقل ما رشد می‌کند. وقتی عقل رشد کند عاطفه و احساسات کنار می‌رود و پیشرفت می‌کنیم.
مدرسی افزود: مسئله اول «تواصی» بود. مسئله دوم «تشاور» بود. مسئله دیگر، مسئله همکاری و تعاون است. تعاون برای قوت عمل است. هرچه ما در جامعه‌مان بیشتر همکاری کنیم جامعه بیشتر پیشرفت می‌کند. همکاری و تعاونی که در هیئت‌های حسینی وجود دارد باید فراگیر شود و شیعیان در مسائل اقتصادی و اجتماعی هم با هم همکاری و تعاون داشته باشند. ما تا می‌توانیم باید سازمان‌های اجتماعی را تقویت کنیم. قرآن کریم می‌فرماید: «تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ؛ در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد و در گناه و تعدى دستيار هم نشويد»(مائده/2).
وی در ادامه گفت: چهارمین مسئولیتی که ما بر عهده داریم «احسان» است. احسان یعنی اینکه کمبودهای جامعه تأمین شود. اگر سه مورد قبلی یعنی تواصی، تشاور و تعاون تحقق پیدا کند اما احسان نباشد فایده ندارد. مسئولیت ما نسبت به دیگران از لحاظ اقتصادی از مسائل حاشیه‌ای نیست بلکه جزء متن دین است. قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى؛ در حقيقت ‏خدا به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان مى‏‌دهد»(نحل/90). اگر جایی محرومیت است ما باید محرومیت‌زدا باشیم. یکی از موارد احسان، اطعام است. اگر شما نتوانید روزه بگیرید لازم است مساکین را اطعام کنید. همچنین یکی از کفارات حج اطعام است. فلسفه این حکم این است که نخستین حق بشر نسبت به هم این است که گرسنه نباشد. پیامبر اکرم(ص) در روایتی فرمودند: «هر جگری که از تشنگی سوخته باشد و کسی به آن رسیدگی کند اجر دارد. خداوند مرد کافری را بهشتی کرد به خاطر اینکه به سگی آب داد».
انتهای پیام