«فیء» چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
گروه حوزه‌های علمیه ــ استاد تفسیر حوزه با اشاره به ایاتی از سوره مبارکه حشر گفت: در مورد فیء اقوال مختلفی هست که معتبرترین آنان مستند به سخنی از امام صادق(ع) است که فرمودند به هر نوع غنیمت گفته می‌شود و مصارف آن نیز برای خدا، پیامبر، فقرا، مساکین و ... است.
به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی امروز 26 اردیبهشت ماه در ادامه تفسیر سوره حشر در مسجد اعظم قم گفت: یکی از احکام فقهی که در داستان بنی نضیر مورد توجه فقها قرار گرفته است بحث «فیء» است که در واقع این ماجرا مثالی از فیء محسوب می‌شود.
وی با اشاره به آیه ششم این سوره بیان کرد: خداوند در این آیه فرموده است که شما با اسب و شتر به قلعه بنی نضیر حمله نکرده بودید، و برای فتح آن قلعه مبارزه خونینی نداشتید بلکه امام علی(ع) با ده نفر اقدامات شجاعانه‌ای انجام دادند و منجر به شکست بنی نضیر شد.
هادوی تهرانی ادامه داد: در آیه بعد فرموده است که آنچه خدا از اهالی قریه‌ها بر می‌گرداند (که یکی از مصادیق آن اموال بنی نضیر است) برای خدا، رسول، ذی القربی، یتامی، مساکین و ابن سبیل است. در واقع این ها موارد استفاده فیء است.
این استاد حوزه علمیه تصریح کرد: این اموال برای پیامبر(ص) است البته برای شخصیت حقوقی ایشان؛ در آیه هفتم نیز مصارف فیء بیان شده که برخی گفته اند تبرکی است ولی علامه طباطبایی معتقد است تبرکی نیست. و این موارد مصرف برای آن است که اموال تنها در دست ثروتمندان نباشد و ریزشی برای اقشار پائین نباشد.
هادوی تهرانی با اشاره به انتهای آیه هفتم این سوره بیان کرد: گرچه موارد مصرف در آیه هفتم روشن شده ولی طبق بخش پایانی آیه، اجازه آن با پیامبر است و فرموده اگر پیامبر چیزی به شما داد بگیرید و اگر نداد حق اعتراض ندارید؛ البته براساس دیدگاه علامه این اعطا و نهی پیامبر صرفا برای اموال نیست بلکه شامل همه ابعاد اعتقادی، سیاسی و اجتماعی و شرعی و ... می‌شود.
این استاد تفسیر حوزه ادامه داد: در آیه هشتم که برخی آن را بدل موارد مصرف در آیه هفتم دانسته‌اند اختصاص به فقراء مهاجرین دارد که پیامبر در واقع عمده غنائم را به این گروه اختصاص دادند ولی بخشی را هم به انصار بخشیدند. همچنین در آیه نهم نیز گروه دیگری را برشمرده که شامل انصار هستند آن هم کسانی که خودشان نیاز داشتند ولی مهاجران را بر خود ترجیح دادند.
هادوی تهرانی با اشاره به نظر شیخ طوسی در مورد مال فیء گفت: وی که به حقیقت شیخ الطائفه بوده و دو کتاب اصلی حدیثی ما برای ایشان است و از فقهای نامداری بوده که افراد تحت تاثیر جایگاه وی فتوا نمی‌دادند و تفسیری بعد از آن نیست که تقریبا متاثر از تبیان نباشد چند قول را در این زمینه نقل فرموده است.
وی گفت: نباید کسانی که اهل تفسیر هستند از تفاسیر گذشته از جمله تبیان غفلت کنند؛ شیخ طوسی در این تفسیر در یک قول، فی را اموال جزیه و خراج برشمرده است؛ که جزیه در واقع مالی است که اهل کتاب که در پناه حکومت اسلامی هستند می‌دهند و خراج نیز مالیات اعم از مسلمین و غیر آنان است؛ قول دومی که در تبیان آمده این است که فیء یعنی هر آنچه که از اموال کفار به مومنان بر می‌گردد اعم از غنیمت که مسلمین بجنگند و یا غنیمت نیست بلکه مانند جزیه و خراج است.
این استاد حوزه افزود: برخی گفته‌اند مقصود از فیء در آیه ششم و هفتم سوره حشر غنیمت است و برخی دیگر غیر اموال صدقه را فیء گفته‌اند و قول دیگر نیز آن است که فیء برای فقرای فامیل پیامبر است و براساس این قول، همه صحابه آن را اعتقاد دارند جز شافعی که آن را رد می کند.
هادوی تهرانی با بیان اینکه شیخ طوسی گفته است احتمال غنیمت بودن فیء را کثیری از علما بیان کرده و بر آن نظر داده‌اند ادامه داد: فیء در روایات ما مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله از امام صادق(ع) نقل شده است که فیء، اموالی است که در آن خونریزی و کشتاری صورت نگرفته است که در آیه ششم این سوره بیان شد و این ملاک را امام صادق(ع) ارائه فرموده‌اند همچنین در روایت دیگری هست که فیء مالی است که گروهی مصالحه کرده و با دست خود داده‌اند و یا سرزمینی که خراب شده و آبادانی آن از بین رفته و بیابان‌هایی که آباد نشده همه از مصادیق فیء برشمرده شده است و بخشی مهمی از اموال حکومتی است.
این استاد تفسیر اظهار کرد: این مال جزء شئون حکومتی و ولایتی پیامبر و حکومت اسلامی است.
انتهای پیام
