روابط عمومی و عصر نوین ارتباطات

بررسی تاریخچه روابط عمومی نشان می‌دهد که روابط عمومی قدیمی‌ترین شکل ارتباطات اجتماعی به‌حساب می‌آید. بر اساس تحقیقات، پیدایش روابط عمومی به حدود 400 سال قبل از میلاد بر می‌گردد که درواقع «علم بیان» و شیوه‌های متقاعدسازی مخاطب را مطرح کرده است.بنابراین اگر این نظر را بپذیریم، باید خاستگاه روابط عمومی را یونان باستان بدانیم، گرچه نمی‌توان ماهیت این‌گونه فعالیت‌ها را با روابط عمومی یکسان گرفت. از آن زمان تاکنون ارتباطات سیر تاریخی خود را طی نموده و عالمان این رشته به فراخور مقتضیات زمان ساز و برگی طراحی تا افکار عمومی را به خود همراه سازند.
طراحی نمادها، الگوهای رفتاری، ترویج سبک زندگی، تولید آثار هنری، شعر، موسیقی و حتی نظریات علمی مبتنی بر ارتباطات بوده است؛ در هرصورت، عملکرد روابط عمومی در بدو پیدایش صرفاً به‌دنبال متقاعدسازی مخاطب و همراه ساختن او با اهداف سازمان و در واقع ابزار تبلیغ و ایفای نقش رسانه‌ای بوده است.
در شرایط کنونی بسط عقلانیت و حفاظت از این سرمایه بشری نیازمند یک برنامه مبتنی‌بر مردم‌داری و شفاف‌سازی است که با در نظر گرفتن شرایط موجود این وظیفه خطیر دشوار می‌نماید اگرچه با تلاش و نگرش نو می‌توان به برخی از موفقیت‌های اجتماعی نظیر ارتقاء سرمایه اجتماعی به‌ویژه اعتماد عمومی برای سازمان نائل شد.
سیر تحولی، رشد روزافزون و تنوع وسایل ارتباط‌ جمعی در هزاره سوم سبب دگرگونی ارتباطات نسبت به ادوار تاریخی شده تا آن‌جا که اندیشه‌ورزان رشته ارتباطات جهان را دهکده کوچک و فراتر از آن دهکده شیشه‌ای نام نهند به این معنی که علاوه‌بر گردش سریع اطلاعات ر سطح وسیع و جهانی تماشای وقایع، حوادث و رویدادها از آن‌سوی مرزها بدون دخالت دولت‌ها امکان‌پذیر شده و این مهم به‌واسطه تکنولوژی توسعه‌یافته ارتباطات نظیر: ماهواره، اینترنت، تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی، گزارشگران پهبادی و محصول جدیدی به نام شهروند خبرنگار شاهدی بر عینیت یافتن دهکده جهانی یا به تعبیر جامعه‌شناسی جهانی‌شدن باشد.

روابط عمومی و عصر نوین ارتباطات
اگرچه وظایف روابط عمومی تا حدودی به نوع فعالیت ذاتی دستگاه دیوان‌سالار یا مؤسسه خدماتی، تولیدی و در عصر حاضر فعالیت‌های اقتصادی دیجیتال متنوع بوده و تعریف واحدی در اهداف سازمانی نمی‌توان ارائه کرد اما تعابیری چون هنر، تخصص، فن و هنری که از علوم متعددی بهره می‌گیرد؛ تلاش‌های یک سازمان جهت کسب همکاری مردم و گروه‌های دیگری که برای آن سازمان اهمیت دارند. اقدام به کارهایی جهت افزایش و تقویت رابطه با مردم، چشم، گوش و دهان یک سازمان، آیینه تمام‌نمای یک سازمان، بازوی یک مدیر سازمان در امر ارتباط و استقرار حسن نیت و تفاهم در مجموعه متبوع و تعاریف دیگری در این مقوله متصور است.
به نظر می‌رسد در عصر نوین ارتباطات وظایف روابط عمومی متفاوت و ابزار کار روزآمد شده، به‌نوعی که تحت‌تأثیر فضای رسانه‌ای متنوع مدیریت و نحوه عملکرد روابط عمومی تحت‌شعاع این فضا قرار گرفته است، عصر نوین اطلاعات و انسان‌های هوشمند در این دوره یک ارتباط سنجیده و توام با خلاقیت و تولید محتوای هدفمند را نیاز دارد.

خلاقیت و نوآوری نیاز ارتباط مؤثر اجتماعی
خلاقیت برترین سطح یادگیری بشر است بالاترین توانمندی تفکر و محصول نهایی ذهن و اندیشه انسان دانست. خلاقیت از دیدگاه روانشناسی یکی‌از جنبه‌های اصلی تفکر و اندیشیدن است.خلاقیت به‌معنای رسیدن به ایده‌های جدید به‌منظور حل مشکلات با صحیح‌ترین روش است.
هر تلاشی در زمینه اصلاح، کوتاه‌سازی، بهینه‌سازی، اقتصادی کردن و هر فرایند دیگری که باعث بهتر شدن فعالیتی از روش جدید می‌شود را به‌کارگیری خلاقیت در آن فعالیت نامید.
همچنین به‌کارگیری نیروی ذهن و قوای جسمانی در پرداختن به انبوه تصورات، رفتارها و درنهایت بازدهی‌ها را می‌توان نوعی خلاقیت نامید.
این‌که چگونه یک روابط عمومی خلاق شکل می‌گیرد بستگی به عوامل متعدد فردی، محیطی و نگرش مدیران مجموعه دارد، مدیران سازمان چنان‌چه بپذیرند که بخشی از وظایف آن‌ها برقراری ارتباط با گروه‌های داخلی و خارجی سازمان است، و این ارتباط در بستر روابط عمومی شکل می‌گیرد اولین نشانه‌های محیط مناسب برای خلاقیت است در چنین محیطی آموزش کارکنان و تأمین ابزار کار ارتباطات با توانایی و تخصص فردی روابط عمومی منجر به تولید محتوا در ابعاد درون‌سازمانی و برون‌سازمانی خواهد شد و درنهایت چرخه اعتماد و همراهی افکار عمومی در برنامه و سیاست‌های سازمانی خواهد شد.

تبلیغات؛ آفت روابط عمومی اجتماعی
تبلیغات، یکی‌از کارکردهای روابط عمومی محسوب می‌شود و روابط عمومی هوشمند می‌بایست با بهره‌گیری از نیروی انسانی کارآمد در کنار ابزار و تکنولوژی اقدام به تبلیغات شفاف، سالم و به‌موقع بنماید. در عصر حاضر با وجود شرکت‌های تبلیغی خصوصی و تجاری‌سازی تبلیغات در عرصه‌های محیطی، انتشارات، تولید آثار هنری، آثار دیداری و شنیداری و حتی حضور در عرصه‌های اجتماعی دیجیتال فعالیت روابط عمومی قدری آسان شده و در صورت تأمین اعتبارات لازم افراد غیرمتخصص روابط عمومی هم در عرصه تبلیغات حضور دارند اما نباید فراموش کرد همه رسالت روابط عمومی در تبلیغات و مدیریت افکار عمومی خلاصه نمی‌شود! به‌عبارت‌دیگر تبلیغات هوشمند روابط عمومی هوشمند را می‌طلبد.
از طرفی امروز اگر با چالشی به نام کاهش اعتماد عمومی نسبت به سازمان‌ها مواجه شده‌ایم؛ بدون شک بخشی از این بی‌اعتمادی حاصل عملکرد نامطلوب روابط عمومی در عدم نگرش مردمی به تبلیغات و نگاه به بزرگ‌نمایی آمار غیرواقعی و بی‌نتیجه مدیران بوده است.
متخصصان مدرن روابط عمومی 53 وظیفه روابط عمومی را در شش طبقهٔ: سمعی و بصری، ارتباط رسانه مردمی، انتشارات، تبلیغات و تشریفات، مطالعات و برنامه‌ریزی ترسیم نموده و انجام هر یک از فعالیت‌های فوق حائز اهمیت است و از شاخص‌های ارتقای اجتماعی سازمان محسوب می‌شود اما حرکت در بستر تبلیغات صرف و فراموش کردن بازخوردهای فعالیت تبلیغاتی همانند حرکت با سرعت‌بالا در یک جاده یک‌طرفه بن‌بست محسوب می‌شود.
ضروری به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی اولین پیش‌شرط فعالیت روابط عمومی و به‌ویژه مدیران سازمان به‌عنوان سخنگویان رسانه‌ایی همواره بر مبنای احترام به افکار عمومی و نیازسنجی واقعی برای پاسخگویی به مطالبات مردمی محتوا تولید نموده و به‌طور مداوم بسان یک کنشگر اجتماعی در جامعه حضور یافته و نتایج برنامه‌های تبلیغی را مشاهده نمایند.

یادداشت: بهنام فروتن نیا کارشناس ارشد علوم اجتماعی