جای خالی «اتاق فکر» در نمایشگاه قرآن خوزستان/ از تکرار بپرهیزیم

اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان همه ساله از تعدادی خبرگزاری‌های فعال در حوزه دین و فعالیت‌های قرآنی و مذهبی برای حضور در نمایشگاه قرآن و عترت، پوشش خبری و رصد این رویداد فرهنگی و قرآنی دعوت به عمل می‌آورد و این رسانه‌ها نیز در حد توان در انعکاس نظرات مسئولان، هنرمندان، غرفه‌داران و بازدیدکنندگان و پوشش رویدادهای نمایشگاه می‌کوشند.

طبیعتاً این حجم از خبر درباره نمایشگاه قرآن، نقاط قوت و ضعف آن، پیشنهادها و انتقادات بازدیدکنندگان می‌تواند تکیه‌گاه خوبی در شناخت انتظارات مخاطب و نیازهای او درباره نمایشگاه قرآن باشد.

با مروری به نظرات مسئولان، هنرمندان و قرآنیان درباره نمایشگاه‌های قرآن و عترت استان خوزستان در سال‌های گذشته، به این مطلب می‌توان پی برد که برگزارکنندگان این نمایشگاه در دوازده سال اخیر گوش شنوایی برای این نظرات نداشته و نیازی برای مراجعه به آنها احساس نکرده‌اند.

جای خالی محتوای غنی قرآنی، تکراری بودن، ضرورت توجه به پیشینه قرآنی استان، وجود راهنما در نمایشگاه، توجه به استعدادهای قرآنی نقاط محروم و ... زمزمه‌هایی است که همه ساله همزمان با برپایی نمایشگاه تکرار می‌شود، اما کمتر مورد توجه جدی برگزارکنندگان قرار می‌گیرد. 

ما در ماه نورانی رمضان قرار داریم؛ ماهی که برای مردم عزیز و محترم است و در آن تلاش می‌کنند از فضای معنوی ماه برای بهسازی درونی خود بهره ببرند. برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت رسم بسیار شیرینی در شهرهایمان است که حلاوت خود را از قرآن و ماه رمضان دارد. پربازدید شدن نمایشگاه امسال در شب‌های پایانی هم نشان می‌دهد در صورت تبلیغ مناسب مردم مشتاق‌اند ببینند که نمایشگاه در حوزه قرآن و عترت چه دستاورد جدیدی برای آنها دارد.

کوشش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و به ویژه کارگروه قرآن و عترت آن در برگزاری سیزده دوره نمایشگاه قرآن و عترت در ایام ماه رمضان قابل تقدیر است و قطعاً این نقد و نظرها برای آن است که از یک طرف این حرکت خوب به سطحی متناسب در تراز ظرفیت‌های قرآنی موجود در استان برسد و از طرف دیگر نیازهای نسل جدید در آن مغفول نماند و سال به سال نمایشگاه شاهد حضور طیف بیشتر و گسترده‌تری از مردم باشد.  

سیزدهمین نمایشگاه قرآن و عترت خوزستان از 21 تا 29 اردیبهشت در نمایشگاه بین‌المللی اهواز برگزار شد؛ این نمایشگاه شامل 60 غرفه در بخش‌های فروش کتاب، رسانه‌ها، مؤسسات قرآنی، مسجد تراز اسلامی، مراکز و مؤسسات فرهنگی، ادارات(بنیاد شهید و شهرداری اهواز)، محصولات عفاف و حجاب، غرفه‌های هنری و صنایع دستی بود. متن زیر مروری بر نظرات برخی مسئولان و فعالان قرآنی در بازدید از نمایشگاه قرآن طی 9 شب برگزاری آن است.

غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان، در بازدید از نمایشگاه به خبرنگار ایکنا خوزستان، گفت: انتظار دارم در نمایشگاه به تفسیر قرآن کریم توجه بیشتر و ویژه‌ای شود. ان‌شالله بتوانیم چنین برنامه‌های قرآنی را در استان توسعه دهیم و بعد از اینکه فرهنگ قرآنی ترویج یافت، به تدریج رفتار قرآنی هم در جامعه غالب شود. اگر اندکی هم بتوانیم در این زمینه گام برداریم، مطلوب است.

رضا کیانی، مشاور هنری استاندار خوزستان، نیز در بازدید از نمایشگاه به این مطلب تأکید کرد که این حرکت‌ها نیاز به آسیب‌شناسی دقیق و روزآمد دارد و لازم است همه ساله جلساتی جهت نقد و بررسی نمایشگاه قرآن برگزار شود.

با توجه به اینکه نمایشگاه قرآن و عترت به نوعی تلاش جهت نشر معارف قرآن است، وی بر دقت به زبان انتقال این معارف تأکید کرد و در موضوع مهم انتقال ارزش‌ها به جامعه توجه به زبان صنوف خاص، مقتضیات روحی و روانی انسان‌ها را یادآور شد. به اعتقاد او، در این زمینه می‌توان از تخصص روانشناسان و جامعه‌شناسان بهره برد.

کیانی گفت: این ایام و نمایشگاه فرصت خوبی است که به خودمان تلنگر بزنیم که اگر اثر روش‌های ما ناکارآمد بودند، آن‌ها را مورد بازبینی قرار دهیم. در خروجی نمایشگاه قرآن باید کارآمدی روش‌های انتقال مفاهیم دینی را بررسی کرد. پس از پایان نمایشگاه، آن را ارزیابی کنیم تا متوجه شویم آیا ما را به آن هدف انس با قرآن نزدیک کرده است یا خیر تا با در دست داشتن این نتایج حرکتی رو به جلو را شاهد باشیم.

یکی از نکات مطرح شده از سوی وی این است که نمایشگاه باید فقط به‌ عنوان یک جرقه تلقی شود و برنامه مکمل آن در طی سال ادامه یابد.

همچنان عناوین تکراری است
محمدجواد محمدی‌مجد، حافظ کل قرآن هم در ارزیابی نمایشگاه، به حضور مؤسسات فرهنگی و قرآنی در نمایشگاه اشاره کرد و گفت: در نمایشگاه امسال مجال و فرصت به مؤسسات قرآنی داده شده که فعالیت‌هایشان را به منصه ظهور برسانند. حالا باید دید که این شیوه برگزاری بر میزان بازدیدکنندگان اثر می‌گذارد یا خیر؟

او معتقد است که می‌توان نمایشگاه را گسترده‌تر از این برگزار کرد و دو سه سالن به آن اختصاص داد. 

وی افزود: قرآن و عترت چه کم از نمایشگاه دیجیتال دارد؟ ماه قرآن است و اگر در ماه قرآن نمایشگاه قرآن برگزار نشود چه موقع برگزار شود؟ خوزستان از نظر حوزوی و دانشگاهی غنی است. می‌طلبد که کتب و ناشران بین‌المللی بیشتر باشد. مسئولان نمایشگاه در این زمینه تلاش می‌کنند، اما همچنان عناوین تکراری است؛ همین‌ عناوین را سال گذشته و در نمایشگاه کتاب بهمن‌ماه هم دیده‌ام. نمی‌گویم مسئولان تلاش نمی‌کنند، اما از افق درخور فاصله داریم.

به گفته او با وجود اینکه چند سال است که موضوع محتوای نمایشگاه قرآن مطرح است، هنوز شاهد حرکتی جدی در این زمینه نیستیم. البته اکنون که مسئولیت در ارشاد تغییر کرده و آقای سعیدی آمده، باید به او وقت داد. شاید وقت نداشت که در بحث محتوایی ورود یابد.

توجه بیشتر و ویژه‌ به تفسیر قرآن
حجت‌الاسلام نبی‌زاده، مدیرکل تبلیغات اسلامی خوزستان، نیز در بررسی این رویداد آن را کار فرهنگی عام دانست که می‌تواند در مقطع زمانی کوتاه روی فرهنگ عمومی استان تأثیر داشته باشد.

به گفته او، دو نوع کار فرهنگی عام و خاص وجود دارد؛ کار فرهنگی عام، کاری است که رسالتش تغییر اتمسفر جامعه و کار فرهنگی خاص، رسالتش انسان‌سازی است. نمایشگاه قرآن در ماه رمضان از نوع  کار فرهنگی عام است. انسان‌سازی و کار فرهنگی خاص، درون کار فرهنگی عام اتفاق می‌افتد و نیروسازی برای انقلاب اسلامی در گام دوم انقلاب، از دل کار فرهنگی عام رخ می‌دهد.

نبی‌زاده گفت: نمایشگاه هر چقدر قوی‌تر، وسیع‌تر و تنوع و تبلیغات آن بیشتر باشد روی فضای عمومی شهر می‌تواند اثر بیشتری داشته باشد. اگر این نمایشگاه تقویت شود می‌تواند اثری عالی روی فرهنگ عمومی و قرآنی مردم داشته باشد. کارهای فرهنگی در استان ما و اهواز کم نیستند اما آنچه اهمیت دارد این است که بتوانیم کارهای فرهنگی با طیف مخاطب عمومی انجام دهیم چراکه با کار فرهنگی عام درصد بسیاری از مردم درگیر آن می‌شوند و زمینه برای اثرگذاری کارهای فرهنگی خاص فراهم آورده می‌شود.

بر محتوا پافشاری کنیم
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحسن شفیعی، رئیس دفتر استانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های خوزستان، نیز برگزاری نمایشگاه‌های قرآنی را دستاورد خوبی دانست و در گفته‌های خود تأکید کرد: باید به جد از اینکه این نمایشگاه‌ها تبدیل به کارهای تکراری شوند بپرهیزیم. باید همه دست اندرکاران فعالیت‌ها و حرکت‌های فرهنگی به دنبال این باشند که هربار یک گام به جلو بیایند.

وی گفت: همیشه تأکیدم بر این بوده که بر محتوا باید پافشاری کنیم و از محتوای اصلی دست برنداریم، اما قالب‌ها باید به‌روز باشند؛ یعنی بدانیم نسل امروز از چه ابزار و فناوری استفاده می‌کند و مفاهیم قرآنی را از همان طریق به او منتقل کنیم.

وی اظهار کرد: ضمن تقدیر از همه عوامل و قدرشناسی تلاش‌ها در برپایی این حرکت، باید بگویم که نمایشگاه‌های قرآن به اتاق فکر نیاز دارند تا آن را به‌روز کنند و نگذارند بین این حرکت و حرکت عمومی جامعه فاصله ایجاد شود. بپرهیزیم از اینکه مخاطب نمایشگاه‌های فرهنگی و قرآنی جمع ثابتی باشند، بلکه باید به دنبال توسعه مخاطب بود و از هنر و زبان روز استفاده کرد.

گزینه‌های تکراری زیاد است
محمود حمیداوی، فعال و مدرس قرآنی، نیز گفت: همین که این رویداد برقرار است خوب است. اما احساس می کنم خلأ زیادی دارد، گزینه‌های تکراری آن زیاد است؛ جای خیلی چیزها خالی است. تولید محتوا در نمایشگاهی که برگزارکننده آن قطب قرآن است کم است.

مدیر مؤسسه قرآنی اهل البیت(ع) رامشیر بر عرضه تولیدات بومی استان در نمایشگاه تأکید کرد و گفت: اینجا ممکن است کتاب بفروشیم، عروسک بفروشیم، کتاب داستان یا کتاب کودک بیاوریم، اما چندتای آنها از خوزستان است؟ چقدر فضا برای خوزستانی‌ها باز شده که اینجا بیایند و محصولات خود را ارائه دهند؟ حتی اگر تولید گل باشد، تولید تندیس یا تابلو باشد.

تنهایی ارشاد خوزستان در برگزاری نمایشگاه قرآن
قاسم مقدمی، رئیس اداره قرآن اداره‌کل تبلیغات اسلامی خوزستان، نیز در سخنان خود به تنهایی ارشاد خوزستان در برگزاری نمایشگاه اشاره کرد و گفت: بالاخره خداوند به اندازه توان و وسع هر کس به او تکلیف می‌کند. دوستان زحمت خود را کشیدند. تصور بنده این است که یک دست صدا ندارد و لازم است وحدت و هم‌افزایی در برگزاری نمایشگاه قرآن در استان بسیار مهمی مثل خوزستان ملموس‌تر باشد.

به گفته او، این رویداد متعلق به ارشاد نیست؛ وقتی نمایشگاه قرآن و عترت، در فضایی مثل نمایشگاه بین‌المللی قرار می‌گیرد، معنایش این است که یک استان درگیر است اما وقتی وارد می‌شویم، می‌بینیم که یک مجموعه بیشتر در این قضیه سهیم نبوده است. شاید برخی نهادها به صورت جزئی ورود داشته‌اند اما این ورودی نیست که شأن حقیقی قرآن و جایگاه استان باشد.

این قاری بین‌المللی قرآن کریم ادامه داد: برپایی نمایشگاه یک کار قرآنی است و قرآن متعلق به همه نهادها است؛ چه نهادهای رهبری و چه دستگاه‌های دولتی که کارهای فرهنگی از جمله وظایف مصوب آنها است، همه باید در برپایی این رویداد ورود می‌کردند. برخی از نهادها مشارکت داشته‌اند؛ اما حضور آنها طوری نبوده که زیبایی و عظمت نمایشگاه قرآن را بیش از پیش نشان دهد. بنابراین هم‌افزایی در این قضایا خیلی مهم است.

شاخص موفقیت نمایشگاه قرآن
برخی از بازدیدکنندگان پیوستگی در حفظ و برگزاری همه ساله این رویداد را موفقیت می‌دانند.
حجت‌الاسلام محمود محمدزاده، مسئول دفتر شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه خوزستان، معتقد است: برگزاری منظم نمایشگاه‌ها می‌تواند شاخص موفقیت باشد. احیای این‌ها بین مردم، مردم ما را از روزمرگی بیرون می‌آورد و توجه آنها را به قرآن و کتابخوانی معطوف می‌کند.

از دیگر نکات مورد توجه محمدزاده، توجه به ظرفیت‌های بومی است. او گفت: در این نمایشگاه غرفه‌ها، افراد بومی و همچنین فعالیت‌های خلاقه زیادی دیدیم که قابل توجه هستند.

این نکته‌ای است که حجت‌الاسلام سیدشهاب‌الدین طباطبایی، رئیس حوزه هنری خوزستان، نیز به آن اشاره کرده است. او گفت: نمایشگاه قرآن و عترت اهواز از تنوع خوبی برخوردار است‏ و حضور غرفه‌های پوشش اسلامی به عنوان تولید بومی استان، نشان‌دهنده توجه و حمایت از رونق تولید و حمایت از تولیدات بومی است. 

برخی دیگر از مسئولان نیز خواستار توجه ویژه به مناطق محروم در نمایشگاه بودند؛ جمال عالمی نیسی، فرماندار اهواز، در این باره گفت: نمایشگاه می‌تواند شرایط اجرای قرائت زنده قاریان بین‌المللی استان را با آماده کردن جایگاه مناسبی فراهم کند تا علاقه‌مندان بیایند و استفاده کنند. بیشترین رتبه‌های بخش‌های قرآنی از سوی افرادی کسب می‌شود که در نقاطی مثل کوت‌عبدالله، عین‌دو، لشکرآباد و کوی علوی زندگی می‌کنند. حال که رتبه‌ها و استعدادهای برتر استان خوزستان از مناطق محروم است می‌توان غرفه‌هایی را با نام همان مناطق محروم در نمایشگاه آماده کرد و قاریان و حافظان این مناطق استان را معرفی کرد.

تلاش بیشتر برای جذب جوانان و نوجوانان نیز از مواردی است که برخی بازدید کنندگان بر آن تأکید داشتند.
میرعبدالرضا حاجتی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه حضرت ولی‌عصر(عج) خوزستان، گفت: در خوزستانی که مرکز صدور آیه‌های بین‌المللی و بزرگان حوزه قرآنی است انتظار داشتیم خیلی پرشورتر و پرحرارت‌تر این اتفاق بیفتد. از دوستان اداره‌ کل ارشاد خوزستان تشکر می‌کنم که به این امر اهتمام دارند، ان‌شاءالله بتوانیم با برنامه‌های جدید پای فرزندان جوان و نوجوان خود را به این نمایشگاه باز کنیم، کارهای تلفیقی انجام دهیم که بتوانیم بچه‌ها را جذب قرآن کنیم

همانطور که گفته شد، نمایشگاه قرآن و عترت خوزستان، نیازمند اتاق فکر است؛ اتاق فکری متشکل از افراد صاحب نظر، خلاق و دلسوز در عرصه‌های مختلف هنری، ادبی، مساجد، کتا‌ب‌شناسی، انتشارات، علمای قرآنی استان، بازی‌ و نرم‌افزار، مؤسسات فرهنگی و قرآنی، کودک و نوجوان و سایر بخش‌های دیگر که در طول یک سال کارشان ایده‌پردازی برای نمایشگاه رمضان سال بعد باشد.

چه اشکالی دارد که از هم‌اکنون بررسی ظرفیت‌ها برای نمایشگاه سال بعد آغاز شود؟ فعالیت تکراری برخی نهادها و ادارات در نمایشگاه، حذف غرفه مشاوره‌های مذهبی و مشاوره قرآنی، عدم برگزاری برنامه‌های جنبی جذاب برای مردم، غفلت از آثار قرآنی علمای متقدم خوزستان، عدم بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود قصه‌گویی قرآنی ویژه کودکان و نوجوانان، عدم وجود جاذبه‌های هنری و بصری در نمایشگاه از جمله مواردی است که در این اتاق فکر می‌توان برای آنها چاره‌جویی کرد.

ذکر این نکته هم ضروی است که در روزهای پیش از برگزاری نمایشگاه، مسئولیت کارگروه قرآن و عترت ارشاد استان خوزستان به فرد جدیدی از فعالان و قاریان قرآن استان خوزستان سپرده شد و فرصت کمی که از زمان روی کار آمدن مسئول جدید تا برگزاری نمایشگاه وجود داشت شاید مجالی برای برنامه‌ریزی دقیق و توجه به انتظارات بازدیدکنندگان در سایر بخش‌ها را نداشت. جامعه قرآنی استان خوزستان و علاقه‌مندان به قرآن امید دارد در سال‌های آینده شاهد اقدامات مؤثرتر و ماندگارتری در نمایشگاه قرآن و عترت باشد.

انتهای پیام