تصمیم امام حسن(ع) برای صلح منطقی بود/ نقش عملیات روانی در فروپاشی لشکر امام

بنا به روایات مشهور بین شیعه و اهل سنت، امام حسن‌بن علی(ع) در شب نیمۀ ماه مبارک رمضان، سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود. کنیه‌اش ابومحمد است. این کنیه را پیامبر اکرم(ص) به امام حسن داد؛ آن حضرت هفت سال از دوران پیامبر(ص) را درک کردند و پس از درگذشت پیامبر(ص) تقریباً سی سال در کنار امیرالمؤمنین(ع) حضور داشتند و پس از شهادت حضرت علی(ع)، آن حضرت در ۳۷ سالگی به امامت و خلافت رسید.
امام حسن مجتبی(ع) به مدت ۱۰ سال منصب امامت را در دست داشتند اما دوره خلافت ایشان تنها شش ماه و سه روز طول کشید. مهم‌ترین و حساس‌ترین بخش زندگی امام مجتبی(ع) که مورد بحث و گفت‌وگوی فراوان واقع‌ شده است، ماجرای صلح آن حضرت با معاویه و کناره‌گیری اجباری ایشان از صحنه خلافت و حکومت اسلامی است که تحلیل این حادثه ضروری است.

حجت‌الاسلام محمدعلی شاه‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در گفت‌وگو با ایکنا از قم، ضمن تبریک میلاد باسعادت امام حسن مجتبی(ع) به تمام مسلمانان جهان، اظهار کرد: امام حسن مجتبی(ع) مانند سایر ائمه(ع) در یک بستر تربیتی فوق‌العاده و در دامان پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) تربیت شد؛ به لحاظ الهامات ربانی و تأییدات الهی شرایط خاصی داشت اما این‌ها باعث نمی‌شود نتوان تحلیلی منطقی و عقلایی از اقدامات ایشان دید، امام حسن(ع) مانند هر انسان دیگری تصمیم عقلایی داشت.

وی ادامه داد: امام حسن(ع) مدام خودشان را در معرض پاسخ‌گویی پیروان و سایر مردم قرار داده و مردم می‌توانستند در قالب نقد، سؤال و یا گفت‌وگو مطالبشان را بیان کنند و امام پاسخ را برای آن‌ها تبیین می‌کرد چون از شرایط پیروی، آگاهی از مبانی و روش‌های رهبر است.

توجه به شرایط زمانه امام حسن(ع)
این استاد حوزه علمیه با اشاره به اینکه برای درک بهتر صلح امام حسن(ع)، باید تبیین شرایط زمانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را داشته باشیم، افزود: دو برادر در شرایط عادی در کنار پیامبر(ص)، پدر و مادر تربیت یافتند اما امروزه در ذهن‌ها این‌گونه جاافتاده که امام حسین(ع) انقلابی و پرشور بوده و روحیه جنگ‌آوری داشته و امام حسن(ع) سر صلح و آرامش داشتند؛ اما باید به شرایط زمانه این بزرگواران توجه کرد هر دو یک دوره قیام و یک دوره قعود و آرامش داشتند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید گفت: امام حسین(ع) در یک دوره 10 ساله حکومت معاویه آرام بودند و معاویه نیز سعی می‌کرد با امام حسین(ع) درگیر نشود تا بعد از معاویه که یزید بر سرکار آمد و امام نتوانست آرام بنشیند و نهضت عاشورا را رقم زد.

شاه‌آبادی با تأکید بر اینکه همه از دوره صلح امام حسن(ع) با معاویه اطلاع و آگاهی دارند، بیان کرد: باید توجه کرد که امام حسن(ع) ابتدا قیام و لشکرکشی داشتند و به میدان آمدند و فرماندهانی تعیین کردند اما شرایط اجتماعی، مردم و رزمندگان آمادگی جنگ را نداشتند.

وی با اشاره به نقش عملیات روانی دشمن و دامن زدن به آن از سوی نفوذی‌های دشمن در لشکر اسلام ادامه داد: به‌عنوان مثال روزی در سپاه، جارچی فریاد برآورد که قیس‌بن سعدبن عباده که فرمانده لشکر امام حسن(ع) بود، تسلیم سپاه معاویه شده و این دروغ لشکر خسته و فراری از جنگ را از هم پاشید تا جایی که سربازان امام، فرش زیر پای امام حسن(ع) را به‌عنوان غنیمت بردند.

وی گفت: لشکر امام حسن(ع) رفت و با مظالم معاویه و طرفدارانش آشنا شد اما بعد از اینها افرادی ساخته شد که گرد امام حسین(ع) جمع شدند و جان‌فشانی کردند.

رهبران اندیشمند بی‌محابا با دشمن درگیر نمی‌شوند
این استاد حوزه و دانشگاه معتقد است که رهبران بزرگ، اندیشمند و موفق بی‌محابا با دشمن درگیر نمی‌شوند، چراکه یکی از شرایط مهم رهبری این است که مصلحت جامعه و مردم و شرایطشان را در نظر بگیرد و دست به اقدام بزند تا به هدف متعالی برسد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: طه حسین، نویسنده مصری اهل سنت در بررسی زندگی امام حسن مجتبی(ع) می‌گوید «به‌ این‌ ترتیب حسن(ع) آنان(سپاه) را چشم‌ به‌راه جنگ در وقت مناسب نگاه داشت و آنان را به صلح و سلم موقتی فرمان داد تا نیک آماده شوند».

در فرهنگ امامان، حفظ دين و احيای معارف اهل‌بیت(ع) محوری‌ترين عنصر است. به همين دليل تشكيل حكومت، قيام، صلح و سكوت آن‌ها همه در جهت حفظ اسلام و احيای سنّت شكل می‌گيرد. اگر در شرايطی اسلام به‌واسطه قيام حفظ شود، آنان قيام می‌‏‌كنند و اگر در مقطعی ديگر سكوت آن‌ها موجب حفظ اسلام شود، سكوت می‌كنند، هرچند اين سكوت، باعث از دست رفتن حقّ مسلّم آنان شود. امام علی(ع) فرمود: «سلامة الدين احبّ الينا من غيره.

انتهای پیام