انتقادات ابراهیم فیاض از رسانه ملی؛
نمود ابتهاج ماه رمضان در تلویزیون کجاست/ ترویج مناسک‌گرایی؛ عامل خودپسندی و نفرت
گروه هنر ــ استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران، با بیان اینکه ابتهاج مهم‌ترین ویژگی ماه رمضان در کشورهای اسلامی است، ولی در صداوسیما شاهد رویکردی سیاه و حزن‌انگیز هستیم، تصریح کرد: به نظر من تمرکز بر روزه‌خواری و مجازات آن اشتباه محض است، زیرا در این ماه بیش از هر چیزی باید بر روی زیبایی‌های آن تکیه کرد.
ابراهیم فیاض، استاد دانشگاه و پژوهشگر، در گفتوگو با خبرنگار ایکنا؛ در ارزیابی برنامه‌هایی مناسبتی رسانه ملی در ماه رمضان بیان کرد: اگر دعا‌های ماه رمضان را مرور کنیم متوجه خواهیم شد که همه دعا‌های این ماه دعا‌های وصل هستند. لذا در این ماه باید لذت برد، اما متأسفانه آنچه در رسانه ملی شنیده و دیده می‌شود حزن است، حتی مناجات آن هم حزن است. این وضعیت در شرایطی است که مناجات‌خوانی ماه رمضان حزن نیست. برای مثال اگر به دعا‌های سحر یا افطار دقت کنید، متوجه خواهید شد که دعا‌ها تبهج دارند.
ماه عسل و رنجش روزه‌داران
وی افزود: متأسفانه در برنامه‌های سحرگاهی به شدت عملکردی بدی را در شبکه‌های سیما شاهدیم، چون در همه شبکه‌ها، مجریان در حال حرافی هستند. جدا از حرافی، ریاکاری آشکاری هم در سخنان آن‌ها وجود دارد که تماشاگر را آزار می‌دهد. این وضعیت نامساعد در شرایطی است که زمان سحر باید خوانندگی و شادی رویکرد قالب باشد. در ضمن باید یک‌ربع قبل از اذان، فقط مناجات‌خوانی پخش شود، حتی باید تأکید کنم در ماه رمضان نباید روضه‌خوانی داشته باشیم. برنامه ماه‌عسل به نظرم یکی از برنامه‌های بدی بود که سال‌ها پیش از پخش اذان از سیما پخش می‌شد؛ این برنامه قبل از افطار موجب ناراحتی و رنجش روزه‌داران می‌شد.
رواج مناسک‌گرایی
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایراد دیگری که به ذهن من می‌رسد این است که عبادت فردی را رها کرده و به عبادت جمعی رسیده‌ایم. این رویکرد باعث می‌شود مناسک‌گرایی رواج پیدا کند؛ مناسک‌گرایی می‌گوید من آدم بسیار خوبی هستم و هیچ فرد دیگری نظیر من نیست. این یعنی خودپسندی؛ خودپسندی در ادامه تکبر به وجود می‌آورد و تکبر هم نفرت را رقم می‌زند.
وی با اظهار تأسف از اینکه چرا رفتارمان باعث شده تا مذهب عاملی برای نفرت باشد؟ گفت: رویکرد منفی که در پیش‌گرفته‌ایم سبب شده تا مذهب به جای اینکه سبب نزدیکی شود موجب دوری شود، زیرا دعا‌های فردی را جمعی کرده‌ایم؛ برای مثال در شب‌های قدر تا چه اندازه فرد هستیم و تا چه اندازه موجب غفلت می‌شویم؟ پس اگر برای این سؤالات جوابی پیدا کنیم نتیجه آن می‌شود که ماه رمضان شاد را تبدیل به ماه رمضان غم کرده‌ایم. البته در مواقعی هم که می‌خواهیم برنامه‌ای شاد تولید کنیم، آن کار در دام لوس‌بازی گرفتار می‌آید.
ایرادات را بزک می‌کنیم
این پژوهشگر و جامعه‌شناس تأکید کرد: نکته جالب اینجاست به جای رفع معایب در پی بزک کردن هستیم تا ایراداتمان کمتر دیده شود. این آفت‌ها باعث شده تا ماه رمضان حتی در داخل کشور موجب دوری شود. بگذارید مثالی بزنم. دائماً در رسانه ملی و دیگر بخش‌ها گفته می‌شود روزه‌خواری نکنید، درصورتی‌که باید از روزه‌خواری چشم پوشاند، زیرا به نظرم تمرکز بر این امر و مجازاتی که برای آن تعیین شده از دیدگاه من اشتباه محض است. دلیلم این است که در ماه رمضان باید بیش از هر چیز بر روی زیبایی‌ها تکیه شود.
این پژوهشگر و جامعه‌شناس تأکید کرد: نکته جالب اینجاست به جای رفع معایب در پی بزک کردن هستیم تا ایراداتمان کمتر دیده شود. این آفت‌ها باعث شده تا ماه رمضان حتی در داخل کشور موجب دوری شود. بگذارید مثالی بزنم. دائماً در رسانه ملی و دیگر بخش‌ها گفته می‌شود روزه‌خواری نکنید، درصورتی‌که باید از روزه‌خواری چشم پوشاند، زیرا به نظرم تمرکز بر این امر و مجازاتی که برای آن تعیین شده از دیدگاه من اشتباه محض است. دلیلم این است که در ماه رمضان باید بیش از هر چیز بر روی زیبایی‌ها تکیه شود.
وی متذکر شد: همچنین در برنامه‌هایی که تولید می‌کنیم باید خدا را زیبا جلوه دهیم نه اینکه بخواهیم به واسطه برخی مجازات، اصل موضوع را در اذهان زشت نشان دهیم. اهمیت این موضوع تا آنجاست که شیطان‌پرستان هم سعی می‌کنند آرمان خود را به شکل زیبایی نشان دهند، اما متأسفانه تلاش می‌کنیم اوج زیبایی را زشت نشان دهیم!
رویکرد سیاه و حزن‌انگیز در تولیدات ماه رمضان
این پژوهشگر ادامه داد: وقتی در جمله «لا اله الا الله» می‌گویم خدای نیست جز زیبایی، پس باید در ماهی که منتسب به خداست، فقط زیبایی را تصویر کنیم. در همین باره برایم سؤالی به وجود آمده، آن‌ها اینکه چرا شیعه رجب و شعبان را جشن می‌گیرد، ولی رمضان را با حزن برگزار می‌کند، درصورتی‌که اهل سنت علاوه بر رجب و شعبان، رمضان نیز صرفاً ماه شادی و جشن است. این توضیحات را دادم تا بگویم سریال‌های ماه رمضان تماماً غم است. جدا از حزن‌انگیز بودن هم این تولیدات رویکردی سیاه دارند. برای مثال مجموعه‌ای در ماه رمضان پخش می‌شود که در آن به ربا‌خواری و حرام‌خواری پرداخته شده است. این موضوع شایسته نیست برای ماهی که قرار است در آن ابتهاج نشان داده شود.
این پژوهشگر ادامه داد: وقتی در جمله «لا اله الا الله» می‌گویم خدای نیست جز زیبایی، پس باید در ماهی که منتسب به خداست، فقط زیبایی را تصویر کنیم. در همین باره برایم سؤالی به وجود آمده، آن‌ها اینکه چرا شیعه رجب و شعبان را جشن می‌گیرد، ولی رمضان را با حزن برگزار می‌کند، درصورتی‌که اهل سنت علاوه بر رجب و شعبان، رمضان نیز صرفاً ماه شادی و جشن است. این توضیحات را دادم تا بگویم سریال‌های ماه رمضان تماماً غم است. جدا از حزن‌انگیز بودن هم این تولیدات رویکردی سیاه دارند. برای مثال مجموعه‌ای در ماه رمضان پخش می‌شود که در آن به ربا‌خواری و حرام‌خواری پرداخته شده است. این موضوع شایسته نیست برای ماهی که قرار است در آن ابتهاج نشان داده شود.
فیاض یادآور شد: می‌خواهم بحث را به گونه‌ای دیگر مطرح کنم. در آیین مسیحیت شیوه روزه گرفتن این‌گونه است که ۴۰ روز مردم گوشت نمی‌خورند و در روز چهلم که همان عید پاک است مردم بوقلمون می‌خورند، اما در شرایط فعلی به دلیل رویکرد بد کلیسا، مردم در غرب آن چهل روز گوشت می‌خورند، ولی در روز عید پاک هم بوقلمون می‌خورند. نتیجه اینکه برخی اجبار‌ها باعث تنفر شده و برای همین مردم از مناسک دور شده‌اند، ولی همان مردم در شادی‌های مذهبی شرکت می‌کنند، زیرا انسان شادی را دوست دارد. این اتفاق در ایران نیز رخ داده و عملکرد ما به گونه‌ای است که تنفر ایجاد کرده‌ایم.
سلب فرصت خوشی از خانواده‌ها
این استاد دانشگاه در انتها تأکید کرد: یکی از ابزار‌های شادی موسیقی شاد است. منظورم از موسیقی شاد نیز موسیقی لهو و لعب نیست. برای همین در برخی کشورهای مسلمان جشنواره‌های موسیقی در ماه رمضان برگزار می‌شود. مطلب پایانی اینکه در ماه رمضان مردم یک روز را با زبان گرسنه سپری می‌کنند. پس وقتی سر سفره افطار می‌نشینند، می‌خواهند لحظات خوشی را کنار خانواده‌هایشان بگذرانند، اما تلویزیون این اجازه را به آن‌ها نمی‌دهد، چون با پخش سریال‌های تاریک و سیاه حتی اگر آن‌ها شاد هم باشند، آثار نمایشی وضعیتی را رقم می‌زند که غم جای شادی را بگیرد.
این استاد دانشگاه در انتها تأکید کرد: یکی از ابزار‌های شادی موسیقی شاد است. منظورم از موسیقی شاد نیز موسیقی لهو و لعب نیست. برای همین در برخی کشورهای مسلمان جشنواره‌های موسیقی در ماه رمضان برگزار می‌شود. مطلب پایانی اینکه در ماه رمضان مردم یک روز را با زبان گرسنه سپری می‌کنند. پس وقتی سر سفره افطار می‌نشینند، می‌خواهند لحظات خوشی را کنار خانواده‌هایشان بگذرانند، اما تلویزیون این اجازه را به آن‌ها نمی‌دهد، چون با پخش سریال‌های تاریک و سیاه حتی اگر آن‌ها شاد هم باشند، آثار نمایشی وضعیتی را رقم می‌زند که غم جای شادی را بگیرد.
گفتوگو از داود کنشلو
انتهای پیام
