حروف مقطعه رمزی، احتجاجی و توقیفی هستند/ تضاد رمز بودن تام با هدایتگری قرآن

به گزارش ایکنا؛ جلسه تفسیر آیت‌الله عباسی خراسانی با محوریت سوره بقره صبح امروز، چهارشنبه، 21 آبان‌ماه، برگزار شد. آیت‌الله عباسی خراسانی در این جلسه اظهار کرد: در بیان حروف مقطعه قرآن عرض شد یک احتمال این است که اصلا قابل تفسیر نیستند چون خارج از علم بشر هستند. به عبارت دیگر مفسر دستش به تفسیر حروف مقطعه قرآن نمی‌رسد. یک نظر دیگر این است که قابل تفسیر هستند، منتهی تفسیر آنها را جز راسخون در علم نمی‌دانند. نظریه دیگر این است که اینها رمزهای نام‌ها هستند یا نام‌های کتاب‌های آسمانی و یا اسمای الهی و یا نام‌های پیامبران و یا نام‌های تاریخ هستند.

وی افزود: یک احتمال دیگر این است که این حروف مقطعه قرآن حروفی هستند که اشاره دارند به اینکه قرآن از همین نمونه حروف تشکیل شده است اما در عین حال با اینکه ماده تشکیل آیات حروف است اما دیگران نمی‌توانند مثل این قرآن را بیاورند و این دلیل بر اعجاز قرآن است و به عبارت بهتر بساطت و ترکیب حروف و آیات هر دو خارج از این است که بتوانند مثل این قرآن را بیاورند و در واقع، هم برای اسکات خصم است و هم برای تحدی دیگران است و به تعبیر ما نشانه‌ای از اعجاز و جاودان بودن آیات شریفه قرآن است. احتمالات دیگری هم در این زمینه مطرح است و حدود سی تا چهل احتمال بیان شده است. برخی احتمالات هم قابل جمع هستند.

جایگاه‌ها توفیقی حروف مقطعه

استاد سطح عالی حوزه علمیه ادامه داد: ما با کمال معذرت از همه صاحب نظرانی که نظرات مختلف دارند عرضی داریم که شاید جامع خیلی از نظریاتی باشد که خواندیم و حتی برخی نظریاتی که محضرتان عرض نشد. آن نظر این است که شکی نیست این حروف، حروف بسیط هستند و همانطور که از شهرتشان بر می‌آید حروف مقطع و جداشده هستند. مطلب بعدی اینکه چون نظر ما این است قرآن همین طور نازل شده است. بر این اساس حروف مقطعه در جای خودشان قرار گرفتند و قرار گرفتن این حروف در صدر و آغاز این سوره‌ها یک قرارگاه توقیفی است، نه قرارگاهی که هرطور باشد. یعنی حتی هیچ کس مجاز به جابجایی این حروف حتی با حروف در سور دیگر نیست و این معنای توقیفیت است. ما قائل به توقیفیت جایگاه‌ها و مکنت‌ها و مکان‌های حروف مقطعه هستیم.

عباسی خراسانی تصریح کرد: مطلب دیگری که دارای اهمیت است این است که با وجود همه نظریات‌ مختلفی که در تفسیر این حروف بیان شده است نمی‌توانیم بگوییم نظریه قطعی همین است، یعنی باید در تمام قرآن با احتمال و شاید پیش برویم نه با باید. معنای اینکه قرآن در قیامت بکر وارد می‌شود یک جهتش همین است، خصوصاً در حروف مقطعه. مطلب دیگر اینکه این حروف حروف احتجاجیه هم هستند؛ یعنی حروفی که حجت برای تابع قرآن است و حجت برای کسی است که منکر قرآن است؛ یعنی هم حجت مدعی است و هم حجت بر علیه منکر و این نکته بسیار مهمی است. شاهدش این است که ما می‌بینیم در بعضی روایات حروف مقطعه قرآن مورد احتجاج قرار گرفتند.

حروف توقیفیه رمزیه احتجاجیه

وی ادامه داد: نکته بعدی این است که این حروف حروف رمزیه هستند؛ پس اسمشان را حروف مقطعه توقیفیه رمزیه احتجاجیه گذاشتیم. حالا که رمز است رمز چیست؟ شاید رمز اسمای الهی باشد. تفضیل انسانی که احسن مخلوقین است به دانستن اسمای الهی است. همچنین این حروف وسیله تشکیل اسمای موجوده‌ای هستند که در اختیار من و شماست. برای همین این حروف را به صفت دیگری به نام نوری می‌شناسیم چون منشأ تشکیل اسمای موجود و حتی اسمایی هستند که شاید الآن موجود نباشند و در دسترس ما نباشند، ولی اولیای الهی با این حروف بتوانند اسمایی را تشکیل دهند که احیاناً آثار تکوینی هم دارند.

وی در پایان بیان کرد: نکته قابل اهمیت همین است که اکثر اسمای موجودی که از اسمای الهی است آغازشان از همین حروف نورانی است مگر بعضی از اسماء. می‌شود این احتمال را بیان کرد که خداوند چنانچه در آیه شریفه دارد: «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ» این حروف مقطعه پیش‌نیاز و آغاز ورود در خزائن و مفاتیح و مفاتیح اسمای الهی هستند. در عین حال حقیقت آن را جز خود خدا و مأذون از سوی باری تعالی کسی نمی‌داند. همچنین منافات ندارد که این حروف در آغاز سوره‌ها پیش‌نیاز ورود به آیات بعدی باشند و سوره آغازین قرآن به حروف مقطعه بیشترین تفسیر حروف مقطعه را دارد؛ یعنی ما قائل به تفسیر حروف مقطعه هستیم، منتهی درست است به عنوان نفس حروف رمز هستند، اما اگر قرار باشد همه‌اش رمز باشد با کتاب هدایتی قرآن ناسازگار خواهد بود.