دوگانگی در سخنان مسئولان مرتبط با چاپ قرآن؛
مشکلی در حوزه چاپ نداریم، ولی قرآن وارد می‌کنیم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، چاپ قرآن کریم از جمله موضوعاتی است که طی سال‌های اخیر با رویکردهای مختلف دنبال شده و با مشکلات متعددی روبرو بوده است.
نوسان بهای کاغذ در سال‌های گذشته به صورت مستقیم بر چاپ و انتشار قرآن کریم اثرگذار بوده است؛ به طوری که در دو سال اخیر، میزان شمارگان قرآن‌هایی را که به چاپ رسیده‌اند، با کاهش روبرو بوده است.
با توجه به اینکه بهای کاغذ در چند ماه گذشته کاهش یافته است، چاپ قرآن نیز وضعیت بهتری به خود گرفته است. بر این اساس طی پنج ماه نخست امسال، 119 مجوز چاپ قرآن صادر شده است.
با توجه به اینکه طی سال‌های گذشته قرآن کم چاپ شده بود، در سال جاری متقاضی چاپ قرآن روند رو به افزایشی داشته است. در پنج ماه نخست سال گذشته 792 هزار و 900 جلد قرآن چاپ شده است که در زمان مشابه آن طی امسال برابر 935 هزار و 900 جلد قرآن به چاپ رسیده است که تفاوت این دو نشان دهنده افزایش 200 هزار جلدی چاپ قرآن در سال جاری است.


بهای کاغذ در سال‌های گذشته تا 95 تومان در هر رول رسیده بود که در ماه‌های گذشته روند کاهشی داشته و تا دو ماه پیش به 54 تومان رسید و اکنون 63 تومان شده است که به دلیل شروع سال تحصیلی است.
افزایش بهای کاغذ در دو سال گذشته باعث افت میزان شمارگان چاپ قرآن شد. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که در سال 92 نسبت به سال 91 با 43 درصد کاهش چاپ قرآن روبرو بودیم. این در حالی بود که نسبت به سال 90 نیز 42 درصد کاهش داشته‌ایم. اکنون براساس آمار، روند رو به رشدی را شاهد هستیم، ولی اینکه چنین روندی تا چه زمانی رشد صعودی خواهد داشت، موضوعی است که با گذر زمان مشخص می‌شود.
روند چاپ قرآن برای مثال در تیرماه سال 92، 252 هزار و 600 جلد بوده است و در مرداد سال 92، 65 هزار و 500 جلد، در شهریور 148 هزار جلد و در مهرماه سال گذشته برابر 118 هزار جلد بوده است.
همچنین در آبان ماه سال 92، 328 هزار جلد قرآن به چاپ رسیده است که این نشان‌دهنده نوسان چاپ قرآن در ماه‌های مختلف سال گذشته بوده است. این موضوع نیز همانند موارد یاد شده، به نوسان بهای کاغذ و ارز و کمبود قرآن در بازار مربوط می‌شود.
تیراژ چاپ قرآن نسبت به سه چهار سال گذشته کاهش داشته است در مقایسه با سال‌های قبل خیلی کمتر بوده است و متقاضی بسیار داشته است و در ماه رمضان نیز چند دستگاه و سازمان ضمن تماس با سازمان دارالقرآن خواستار قرآن در شمارگان 10 ـ 15 هزار جلدی شدند، ولی قرآن موجود نبود که ارائه شود که در پی این درخواست به چاپ رسید.


بنا به اظهارات احمد حاجی‌شریف، معاون نظارت بر چاپ قرآن سازمان دارالقرآن الکریم، طی سال گذشته بیش از 80 ناشر اقدام به چاپ قرآن کریم کرده‌اند که این مصاحف در 30 چاپخانه به چاپ رسیده‌اند. به طوری که در استان تهران، 22 چاپخانه، در استان قم، دو چاپخانه و در استان‌های اصفهان و مشهد، یک چاپخانه اقدام به چاپ قرآن کرده است.
وی همچنین عنوان کرد: از سال 64 تاکنون 156 میلیون قرآن چاپ شده است؛ بر این اساس باید در هر خانه‌ای چندین قرآن وجود داشته باشد. علاوه بر این باید این را موضوع بپذیریم که بخشی از نیازهای چاپ به وسیله تکنولوژی برآورده شده است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی چاپ قرآن در کشورمان است. البته این احتمال وجود دارد که وزارت صنایع و معادن عهده‎دار چنین مسئولیتی شود. در زمینه برعهده گرفتن چنین مسئولیتی، صحبت‎های متعددی وجود دارد، از جمله اینکه متولی چاپ هیچ کدام از این دو وزارتخانه نباید باشد، بلکه یک سازمان و یک ساختاری باید به صورت نیمه‌دولتی برای اداره آن تعریف شود.
طی سال گذشته 55 چاپخانه اقدام به چاپ قرآن کریم کردند که 30 چاپخانه از این میان در شهر تهران، 22 چاپخانه در قم، 2 مورد در اصفهان و یک مورد در مشهد مقدس بوده است. بیشترین نوبت چاپ را چاپخانه بزرگ قم با 38 نوبت برعهده داشته است.


همچنین سال گذشته 80 ناشراقدام به چاپ قرآن کردند؛ این در حالی است که 800 ناشر قرآنی دارای مجوز در کشور وجود دارند. بیشترین نوبت چاپ قرآن، چاپ اسوه با 23 نوبت بوده است، پیام عدالت، کاتبان و دفتر نشر معارف اسلامی نیز در رتبه‌های بعد قرار دارند.
از سویی مشکلات موجود در سالهای اخیر باعث کاهش چاپ قرآن شده است. به طوری که افتتاح بزرگترین چاپخانه قرآنی خاورمیانه در مرکز بین‌المللی چاپ و نشر قرآن طی آذرماه سال 88 نیز نتوانسته است در حال حاضر مشکلی را در این راستا رفع کند. این چاپخانه در استان‌ خراسان و زیر نظر تولیت آستان قدس رضوی افتتاح شد. این مرکز با هدف چاپ قرآن کریم در بالاترین کیفیت و به همت آستان قدس رضوی تاسیس شد و قادر است سالانه بالغ بر 5 میلیون نسخه قرآن کریم را در دو نوبت کاری چاپ و صحافی کند.
قرآن‎هایی که وارد می‌شوند و چاپخانه‎هایی که نتوانستند به وظیفه خود عمل کنند
مشکلات موجود در حوزه چاپ قرآن کریم و از سویی کمبود قرآن و واردات آن از دیگر کشورها در حالی است که این مجمتع چاپ و صحافی قرآن کریم با هدف چاپ قرآن کریم با بالاترین کیفیت چاپ در جهان احداث شده است و نیز دارای تجهیزات و ماشین‌آلات بسیار مجهزی است و از بالاترین کارایی برای چاپ و صحافی قرآن کریم به صورت نفیس برخوردار است.
از سوی دیگر همان طور که گفته شد فقط یک چاپخانه بزرگ قرآن در قم است که بیشترین نوبت چاپ قرآن را دارد. البته چاپخانه سلام نیز که در جاده کرج واقع شده است به خاطر چاپ قرآن در کاغذهایی با گراماژ پایین به صورت رول مورد توجه ناشران است.
ماشین‌های این چاپخانه با کاغذ رول کار می‌کند و برگه‌های آن 70 درصدی بوده و به صورت رول به دستگاه بسته می‌شوند و قرآن را چاپ می‌کنند.
ستاره سبز نیز چاپخانه دیگری است که تاکنون قرآن سه ناشر را به چاپ رسانده است. این چاپخانه قرآن‌های نفیس را چاپ می‌کند زیرا از تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته برخوردار است و قرآن‌های چند رنگ را چاپ می‌کند.
باقی چاپخانه‌هایی که ناشران به آنها قرآن ارائه می‌کنند تا به چاپ برسانند، یک یا دو قرآن تاکنون چاپ کرده‌اند. هیچ کدام از چاپخانه‌ها به غیر از چاپخانه بزرگ تخصصی چاپ قرآن در قم، به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت نمی‌کنند.
سلام نیز فقط به خاطر ماشین رول و کاغذ نازک و اینکه توان چاپ قرآن با این کاغذها را داشته است و تاکنون هفت نوبت، قرآن ناشران را چاپ کرده است، شاخص شمرده می‌شود.
چاپخانه ستاره سبز نیز به خاطر کیفیت بالایی که دارد و در چاپ قرآن رنگ‌ها تداخل پیدا نمی‌کنند و قرآن را خیلی زیبا چاپ می‌کند و البته گران هم چاپ می‌کند، در این حوزه به عنوان چاپخانه شاخص چاپ قرآن کریم شناخته شده است.
به غیر از این چاپخانه‌ها، باقی چاپخانه‌ها معمولی هستند و یکی دو ناشر، قرآن خود را برای چاپ به آنها سپرده‌اند و آنها نیز قرآن را برای آنها چاپ کرده‌اند.
آنچه از این آمار و ارقام مشخص می‌شود، این است که متأسفانه چاپخانه تخصصی قرآن که به صورت ویژه به این فعالیت در کشور بپردازد، وجود ندارد و بیشتر قرآن‌ها توسط چاپخانه بزرگ قم چاپ می‌شوند.


زمین چاپخانه بزرگی که در قم افتتاح شد، توسط سازمان اوقاف و امور خیریه از موقوفات عرضه شد که بتوانند چاپخانه بزرگ قرآن را که فقط قرآن و آن هم به بهای ارزان چاپ کند، در آن تاسیس کنند.
در تهران هم‌اکنون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف و امور خیریه، هر سه چاپخانه دارند. به نظر می‌رسد که باید دست‌کم یکی از این چاپخانه‌ها را به قرآن کریم اختصاص دهند که هر ناشری که خواست قرآن را چاپ کند، به آن چاپخانه مراجعه کند.
این اقدام از آن رو حائز اهمیت است که در وهله نخست، مسائل شرعی در این چاپخانه رعایت شود و دیگر اینکه دقت زیاد در چاپ قرآن اعمال شود که در چاپ اشکالی روی ندهد و احترام لازم در چاپ و صحافی نیز لحاظ شود.
در مشهد هم این طور است. چاپخانه آستان قدس رضوی یکی از مجهزترین و بزرگترین چاپخانه‌های کشور است که به چاپ قرآن اختصاص داده شده است. این چاپخانه با توجه به اینکه دولتی است باید بهایی را که برای چاپ قرآن می‌گیرد، ارزان‌تر از دیگر چاپخانه‌ها باشد.

اگر چاپخانه‌های تخصصی به این کار اختصاص داده شوند، دو هدف محقق می‌شود، یکی اینکه کیفیت چاپ قرآن بالا می‌رود و دوم اینکه قیمت پایین می‌آید و این اقدام زمینه‌ساز آن می‌شود که ناشران قرآن خود را برای چاپ به این چاپخانه‌ها ارائه کنند.
سخنان ضد و نقیض ارشاد و دارالقرآن/ مشکلی در چاپ قرآن نیست، در عین حال قرآن وارد می‌کنیم!
محمد برازش، مسئول اداره امور چاپ وزارت ارشاد، معتقد است که ظرفیت چاپ و صحافی قرآن چندین برابر نیاز در کشور وجود دارد.
وی افزود: امکان چاپ قرآن با جلد سخت و در تیراژ میلیونی با کیفیت خوب را داریم که نه تنها با چاپ قرآن لبنان برابری می‌کند، حتی از آن نیز بالاتر است. نمونه قرآن‌های چاپ ایران را که به ناشران مالزی نشان دادیم، گفتند شما 25 سال از ما جلو هستید. پس ما کیفیت و دستگاه‌ها و تجهیزات چاپ را داریم.
برازش ادامه داد: چاپ قرآن در ایران ریشه چندین ساله دارد و صدها ناشر در ایران به کار چاپ قرآن مشغولند و ده‌ها چاپخانه در ایران توانایی چاپ قرآن را دارند. در حال حاضر، ما در ایران مشکل چاپ قرآن از نظر چاپخانه‌ای نداریم.
این سخنان در حالی بیان شده است که بنا به اعلام سازمان دارالقرآن الکریم که مجوز چاپ قرآن‌ها را صادر می‌کند، در حدود یک میلیون جلد قرآن از خارج کشور وارد می‌شود. اگر چنین است که دستگاه‌های مجهز برای چاپ قرآن در اختیار چاپخانه‌ها وجود دارد و مشکلی از نظر تجهیزات و چاپخانه نداریم، پس واردات قرآن برای تأمین نیاز جامعه از کجا نشئت می‌گیرد؟
به گفته مسئولان طی دو سال اخیر با کاهش قابل توجه تعداد شمارگان چاپ قرآن مواجه بوده‌ایم. به گونه‌ای که آمار‌ها بسیار نگران‌کننده است. آمار مجوزهای صادر شده برای چاپ قرآن در دو سال گذشته نشان می‌دهد که در 5 ماه اول سال 90 ، شمارگان چاپ قرآن  3 میلیون و 165 هزار نسخه بوده است،‌ این رقم در پنج ماه اول سال 91 به 2 میلیون و 648 هزار نسخه رسیده و در نهایت در پنج ماه نخست سال 92  به 792 هزار و 900 جلد تقلیل یافته است؛ یعنی طی دو سال تعداد شمارگان قرآنی که منتشر شده است، به یک چهارم کاهش یافته است.  نتیجه‌گیری برخی مسئولان از این روند بحران کمبود قرآن در سال‌های آتی است.
وقتی توپ در زمین دیگری انداخته می‌شود/ حامی چاپ قرآن در نهایت کیست؟
حجت‌الاسلام حمید محمدی، معاون وقت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز درباره بحران کمبود قرآن و کاهش انتشار آن گفته بود: در کشور ما دستگاه‌های مجهز برای چاپ قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی با این حال نیازمند بازنگری و بازسازی ماشین‌آلاتی هستیم که در چاپ قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نکته جالب در اینجاست که این سخنان از سوی یکی دیگر از مسئولان وقت وزارت ارشاد گفته شده است و در نقطه مقابل سخنان برازش قرار دارد که معتقد است مشکلی در حوزه تجهیزات و ماشین‌آلات نداریم.
یوسف افراش نیز که مدت 20 سال از فعالیت خود را در سازمان دارالقرآن سپری کرده است نیز درباره مشکلات این حوزه اظهار کرده است که در حوزه صحافی با قطع کوچک قرآن کریم نیز مشکلاتی داریم و در این حوزه نیز نیازمند ماشین‌های جدید هستیم.
این کارشناس چاپ قرآن کریم در بخش دیگری از سخنانش به چاپ قرآن در قطع رحلی و وزیری اشاره کرد که ایران در این حوزه دارای آثار فاخر و نفیسی نیز است. البته ایران در صحافی دستی قرآن کریم نیز آثار بی‌نظیری را ارائه کرده است، ولی این آثار وقتی به حد تولید انبوه که می‌رسند، کار تضعیف می‌شود.
به گفته وی، ضعفی که در حوزه تولید انبوه قرآن‌های فاخر با صحافی مطلوب داریم به نبود ماشین‌آلات جدید در داخل کشور و قدیمی بودن این دستگاه‌ها مربوط می‌شود. متاسفانه شاهد هستیم که تعدادی از نیازهای داخل کشور به خارج سفارش داده می‌شود.