مؤمنان به معامله با خدا دعوت شده‏‌اند

دوره مجازی آموزش سبک زندگی و تفسیر قرآن کریم، به همت حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عبدالامیر سلطانی به بیان نکات تفسیری و سبک زندگی آیات قرآن به ترتیب صفحات قرآن می‌پردازد. آنچه در ادامه می‌خوانید نکات سبک زندگی و تفسیری صفحه سی‌ و دوم قرآن کریم است:

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (سوره بقره، 207)

تفسیر

فداكارى بزرگ امام علی(ع) برای کسب خشنودی خداوند

مفسر معروف اهل تسنن، ثعلبى مى‌‏گويد: هنگامى كه پيغمبر اسلام(ص) تصميم گرفتند مهاجرت كنند براى اداى دين‌هاى خود و تحويل دادن امانت‌هايى كه نزد ایشان بود، على(ع) را به جاى خويش قرار دادند و شب هنگام كه مى‌‎‏خواستند به سوى غار «ثور» بروند و مشركان اطراف خانه ایشان را براى حمله محاصره كرده بودند دستور دادند على(ع) در بستر ایشان بخوابد و پارچه سبز رنگى (برد حضرمى) كه مخصوص خود پيغمبر(ص) بود روى خود بكشد. در اين هنگام خداوند به جبرئيل و ميكائيل وحى فرستاد كه من بين شما برادرى ايجاد كردم و عمر يكى از شما را طولانى‌‏تر قرار دادم كدام يك از شما حاضر است ايثار به نفس كند و زندگى ديگرى را بر خود مقدم دارد هيچ‌كدام حاضر نشدند. به آنها وحى شد اكنون على(ع) در بستر پيغمبر(ص) خوابيده و آماده شده جان خويش را فداى ایشان سازد به زمين برويد و حافظ و نگهبان او باشيد.

هنگامى كه جبرئيل بالاى سر و ميكائيل پايين پاى على(ع) نشسته بودند، جبرئيل مى‌‏گفت: آفرين بر تو اى على! خداوند بواسطه تو بر فرشتگان مباهات مى‏‌كند.

در اين هنگام آيه فوق نازل شد و به همين دليل آن شب تاريخى به نام «ليلة المبيت» ناميده شده است.

ابن عباس مى‌‏گويد اين آيه هنگامى كه پيغمبر(ص) از مشركان كناره گرفته بود و با ابوبكر به سوى غار مى‏‌رفت درباره على(ع) كه در بستر پيغمبر خوابيده بود نازل شد.

آیه مى‌‏فرمايد: «از ميان مردم كسانى هستند كه جان خود را در برابر خشنودى خدا مى‏‌فروشند، و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است».

گروهی از مردمى خودخواه و خودپسند و لجوج و معاند بودند كه از راه نفاق در بين مردم آبرويى كسب مى‏‌كردند، و در ظاهر خود را مؤمن و خيرخواه نشان مى‌‏دادند، اما كردارشان پرده از روى گفتارشان بر مى‏‌داشت، چرا كه جز فساد در زمين و نابود كردن کشت و نسل كار ديگرى نداشتند. ولى اين گروه تنها با خدا معامله مى‌‏كنند و هر چه دارند حتى جان خود را به او مى‏‌فروشند و جز رضا و خشنودى او چيزى خريدار نيستند و با فداكارى و ايثار آنهاست كه امر دين و دنيا اصلاح و حق زنده و پايدار مى‌‏شود و زندگى انسان گوارا و درخت اسلام بارور مى‌‏شود.

جمله «وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» ممكن است اشاره به اين باشد كه خداوند در عين اينكه بخشنده جان به انسان است، همان را خريدارى مى‌‏كند و بالاترين بها را كه همان خشنودى خويش است به انسان مى‏‌پردازد.

در موارد ديگرى بهاى اين‌گونه معاملات را بهشت جاويدان و نجات از دوزخ ذكر كرده است. مثلاً مى‌‏فرمايد: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ‏»(سوره توبه، آيه 111): خدا از مؤمنان جانها و مال‌هايشان را خريدارى مى‌‏كند كه بهشت از آن آنها باشد، در راه خدا پيكار مى‌‏كنند، مى‏‌كشند و كشته مى‌‏شوند.

شايد به همين جهت است كه آيه مورد بحث با كلمه «من» تبعيضيه (وَ مِنَ النَّاسِ‏) شروع شده يعنى تنها بعضى از مردم هستند كه قادرند به اين كار فوق‌العاده‏ دست زنند و تنها بهايى را كه براى ايثار جان طالب باشند، همان خشنودى خدا بوده باشد، ولى در آيه 111 سوره توبه كه در بالا آورديم همه مؤمنان به معامله با خدا، در برابر بهشت جاويدان دعوت شده‏‌اند.

اين احتمال نيز در تفسير جمله «وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» و تناسب آن با آغاز آيه وجود دارد كه مى‏‌خواهد اين حقيقت را روشن سازد كه وجود اين چنين افراد وفادار و ايثارگر در ميان مردم، از رأفت و مهربانى خدا نسبت به بندگانش سرچشمه گرفته، زيرا اگر چنين انسان‌هاى از خود گذشته در جوامع انسانى وجود نداشته باشند، اركان دين و اجتماع فرو مى‌‏ريزد، ولى خداوند مهربان با اين دوستان ايثارگر خود، جلوی خرابكارى دشمنان را مى‌‏گيرد.(1)

منابع

1. مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج2، ص78و 87.