خداوند اکثریت را مذمت و اقلیت را مدح کرده است

به گزارش ایکنا، حیدر داودی، مدیر انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث وسترن و مغزپژوه پسادکترا، شامگاه 15 مرداد ماه در مراسم عزاداری امام حسین(ع) که با حضور اعضای انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث وسترن برگزار شد به بحث «اقلیت در قرآن کریم» پرداخت و در ابتدا تاکید کرد: بحث ما درباره حقوق اقلیت در برابر اکثریت و یا مساله اکثریت و اقلیت از منظر سیاسی-اجتماعی هم نیست، و گرچه آیات مورد اشاره در بحث، مرتبط با اهل کتاب است ولی این ارائه در مورد اهل کتاب نیز نیست بلکه به دنبال یافتن رابطه اقلیت و اکثریت با حق و حقیقت هستم.

وی با بیان اینکه قرآن کریم نسبت به اکثر اهل کتاب نگاه نکوهشی دارد، تصریح کرد: قرآن کریم در موارد متعدد یهود و نصارا را مذمت کرده و با نگاه به روایاتی مبنی بر اینکه مسلمین هم گرفتار کارهایی خواهند شد که اهل کتاب انجام دادند می توان نشان داد مسلمانان هم در وضعیت خوبی نیستند. قرآن در آیات 113 و 114 سوره آل عمران فرموده است: لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ ﴿۱۱۳﴾؛ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُولَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۱۱۴﴾؛ [ولى همه آنان] يكسان نيستند از ميان اهل كتاب گروهى درستكردارند كه آيات الهى را در دل شب مى‏ خوانند و سر به سجده مى ‏نهند (۱۱۳)؛ به خدا و روز قيامت ايمان دارند و به كار پسنديده فرمان مى‏ دهند و از كار ناپسند باز مى دارند و در كارهاى نيك شتاب مى كنند و آنان از شايستگانند (۱۱۴). این آیات تاکید دارد که اهل کتاب همه وضع یکسانی ندارند و کسانی هستند که به خدا و معاد اعتقاد دارند و در دل شب خدا را عبادت می‌کنند.

وی با اشاره به مفاهیم اکثر، کثیر، اقل و قلیل از نظر قرآن، افزود: اکثر در منطق ریاضی عددی بالای پنجاه درصد و کثیر عددی چشمگیر است که می‌تواند زیر یا بالای پنجاه درصد باشد ولی عددی چشمگیر است؛ اقل زیر پنجاه درصد و قلیل هم مقدار ناچیز است. کلمه اکثر در قرآن در بافتار نکوهشی و قلیل تقریبا همواره در بافتاری تحسینی آمده اند.

داودی اضافه کرد: کثیر در آیات متعددی به کار رفته است. از جمله: وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ؛ یا آیه شریفه«وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ»؛ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ؛ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ؛ شش بار هم «کثیرا منهم» در آیات به کار رفته که عمدتا در نکوهش اهل کتاب است از جمله تعبیر شریفه«إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ ».

مدیر انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث وسترن با اشاره به واژه اکثر در قرآن بیان کرد: اکثر، 82 بار در قرآن کریم آمده است. از جمله ولکن اکثر الناس لا یشکرون. ولکن اکثر الناس لا یعلمون یعنی بالای پنجاه درصد بشریت شکرگزار نیستند، نمی‌دانند، ایمان نمی‌آورند و تفکر نمی‌کنند و ... . در سوره یونس آیه 55 هم فرموده است: أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَلَا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۵۵﴾.

داودی با بیان اینکه کثیر هم در معنای منفی و هم مثبت به کار رفته است، اضافه کرد: اکثر همواره در معنای منفی و نکوهشی در قرآن به کار رفته است. همچنین قلیل 71 بار در قرآن آمده و غالبا در بافتار مثبت به کار می‌رود مثلا در آیه 88 بقره فرموده است: وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَا يُؤْمِنُونَ. یا در آیه شریفه «إِنَّ هَؤُلَاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُون؛ [و فرعون گفت] اينها عده‏ اى ناچيزند (۵۴). تعبیر الا قلیلا هم 27 بار در قرآن آمده است، مثلا فرموده است اگر فضل خداوند نبود از شیطان تبعیت می‌کردید الا اندکی از شما. یا در محاجه شیطان با خدا داریم که شیطان گفت اگر به من مهلت دهی همه آنها را گمراه می‌کنم مگر عده اندکی را.

او با بیان اینکه «الا قلیلا»، شش مرتبه در مورد اهل کتاب و بنی اسرائیل و ... به کار رفته است، اظهار کرد: از جمله در آیه شریفه «و...َقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ» فرموده است جز اندکی در راه خدا جهاد نمی‌کردند. یا در ایه شریفه« فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِيثَاقَهُمْ وَكُفْرِهِمْ بِآيَاتِ اللَّهِ وَقَتْلِهِمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلًا» باز سخن از اندک افرادی است که ایمان می‌آورند.
وی با بیان اینکه کلمه «اقل» دوبار در قرآن آمده است، اضافه کرد: برای نمونه خداوند در آیه 24 سوره جن می فرمایند: حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ نَاصِرًا وَأَقَلُّ عَدَدًا؛ یعنی در روز قیامت مشخص خواهد شد چه کسانی کم یاورتر و کم تعدادتر هستند. ناصر در این آیه می تواند برایمان تداعی‌کننده هل من ناصر ینصرنی در کلام گهربار امام حسین(ع) در کربلا باشد. همچنین اقل و قلیل بودن تعداد یاوران اهل بیت (علیهم السلام) در ادعیه شیعی از جمله دعای افتتاح (و قله عددنا) بازتاب دارد.

وی اضافه کرد: امام کاظم(ع) براساس روایتی که در اصول کافی آمده است (حدیث 12 از کتاب عقل و جهل)، بحث عقل و عاقلان را برای هشام تبیین فرموده‌اند. از جمله عبارات شریف ایشان این است که خداوند اکثریت را مذمت و اقلیت را مدح کرده است و امام به چند آیه از جمله «وما آمن معه الا قلیل» و ... استناد فرمودند. پس این دوگانه مدح اقلیت و ذم اکثریت ریشه در بیانات ائمه(ع) دارد و از نگاه اسلام‌پژوهان غربی هم پنهان نمانده است؛ از جمله اتان کلبرگ که از شیعه‌پژوهان برجسته دنیاست و مجموعه مقالات وی اخیرا توسط امین احتشامی بصورت کتابی تحت عنوان «در مدح اقلیت» منتشر شده است. قاضی عبدالجبار معتزلی، کتابی در نقد شیعیان داشته و اشاره کرده که قدمای شیعه همواره گفته اند که ما در اقلیت بوده ایم و اقلیت تحسین شده است. کلبرگ هم عنوان مدح اقلیت را از کلمات او گرفته است. او احادیث شیعی درباره اقلیت و اکثریت را در مقاله ای به این عنوان جمع‌آوری کرده است، اما تتبع او نسبت به استناد به احادیث معتبر و غیرمعتبر کم بوده است.

داودی بیان کرد: نتیجه بحث آن که اکثر همیشه در بافتار نکوهشی و کلمه قلیل در بافتاری تحسینی آمده است. قرآن کریم با تفکیک بین مسلم و مؤمن،در آیه 14 سوره حجرات فرموده است: قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ. یعنی درصدی از مسلمین، مؤمن هستند و اینکه این نسبت حتی به زیر پنجاه درصد باشد فرض محال و یا بی پشتوانه ای نیست.
وی افزود: قرآن کریم برای روحیه دادن به اقلیت مؤمنین فرموده است: وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ. سست نشوید و غمگین مباشید شما برتر هستید اگر مؤمن باشید. البته این برتری به معنای علو و برتری‌طلبی در زمین نیست. و نیز در آیه 35 سوره مبارکه محمد«فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَنْ يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ» فرموده است: پس سستى نورزيد و [كافران را] به آشتى مخوانيد [كه] شما برتريد و خدا با شماست و از [ارزش] كارهايتان هرگز نخواهد كاست (۳۵).

وی در پایان بیان کرد: از امام علی(ع) روایت شده است که فرمودند: از پیمودن راه هدایت به دلیل کمی اهل آن دچار وحشت نشوید. همچنین روایتی از امام حسین(ع) نقل است که فردی از ایشان در معنای ادب پرسید و امام(ع) فرمودند: یعنی هر وقت از خانه‌ات خارج شدی به هر کسی برخوردی در جست و جوی فضلی در وجود او نسبت به خودت باش یعنی انسان همیشه باید دنبال یافتن نکات مثبت در دیگران باشد تا به واسطه آن خودش را رشد دهد زیرا دنیا دار آزمایش و دار رشد است.