اتمام پروژه ترکیب مصحف کاغذی و الکترونیک در مالزی
شیخ احمد المعصراوی، شيخ المقارئ مصر که چند سالی است در مالزی اقامت دارد از اتمام رسالت خود در پروژه‌ای مشترک با بنیاد چاپ قرآن «رستو» در پوترا جایا خبر داد که شامل ضبط قرآن کریم طبق قرائت‌ها و روایات شناخته شده برای علما و از همه مهم‌تر، ترکیب مصحفی کاغذی و الکترونیک از کل قرآن کریم به نام «مصحف الامة» بود.
به گزارش ایکنا به نقل از الجزیره، شیخ احمد المعصراوی چند هفته پیش ضبط تلاوت را به پایان رساند و همکاری خود را با مؤسسه چاپ و نشر قرآن رستو برای بارگذاری آن در برنامه‌های الکترونیک آغاز کرده است؛ جایی که قاریان قرآن می‌توانند به تلاوت تنظیم شده با روایت دلخواه خود گوش دهند.
المعصراوی این طرح را پس از هشت سال تلاش در مالزی، از یک پروژه مشابه در پاکستان که خود در آن شرکت داشت، اقتباس کرد و توسعه داد و این اولین باری است که قرآن کریم طبق تمام روایات شناخته شده با یک صوت واحد در مالزی ضبط شده است.
المعصراوی، استاد دانشگاه الازهر، شیخ المقاری مصر و رئیس سابق کمیته قرآن الازهر است. او در حال حاضر مسئول خدمت به قرآن کریم در جنبه‌های مختلف علم قرائت قرآن است.
شبکه الجزیره پس از پایان ضبط «مصحف امت» با شیخ المعصراوی دیدار کرد. او درباره آرزوهایش برای یک عمر زندگی با قرآن سخن گفت. متن این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:
شیخ احمد عیسی المعصراوی به شما خوش‌آمد می‌گوییم. لطفاً درباره خودتان برای ما بگویید؟
زندگی من در روستایی در دقهلیه آغاز شد جایی که در 10 سالگی قرآن را حفظ کردم. سپس به مؤسسه قرائات قرآن در شبرا پیوستم و بالاترین مدرک تحصیلی را در آنجا، یعنی تخصص در قرائات قرآن، دریافت کردم. پس از آن مدرک عالی زبان عربی و مطالعات اسلامی را از دانشگاه الازهر گرفتم و پس از آن مدرک کارشناسی ارشد و دکترای علوم حدیث را دریافت کردم.
چه شد که به علم قرائات روی آوردید؟
من علم قرائت را به صورت نظام‌مند و آکادمیک نزد اساتید دانشگاه آموختم. علم قرائت علمی منحصر به فرد و نادر است که تنها تعداد کمی در آن استادند. بنابراین، ترجیح دادم این علم را با تمام شاخه‌های آن مطالعه کنم، زیرا فقط به علم قرائت محدود نمی‌شود، بلکه با علم کتابت قرآن و نقطه‌گذاری آن و علوم متعدد قرائت مانند وقف و ابتدا نیز مرتبط است. اینها علوم زیادی هستند که فقط متخصصان آنها را می‌دانند و تعداد کمی در این فن تخصص دارند.
حالا که در مالزی اقامت دارید دوست دارید چه فعالیت‌های قرآنی داشته باشید؟
من در مؤسسه قرائات قرآنی در الازهر شریف درس خواندم و متوجه شدم که دانشجویان مالزیایی زیادی در مؤسسه قرائات قرآنی مشغول به تحصیل هستند. در واقع، دانشجویان مالزیایی بزرگترین گروه دانشجویان خارجی اعزامی به آنجا بودند.
اولین بار در سال ۱۹۷۹ به مالزی آمدم و از آن زمان بارها به این کشور سفر کرده‌ام. از چندین مؤسسه قرآنی در مالزی؛ تنها کشوری که مؤسسه تلاوت قرآن دارد، بازدید کرده‌ام. علاقه مالزی به تلاوت قرآن قدمت زیادی دارد، چیز جدیدی نیست.
از این رو، دریافتم که مردم مالزی، به‌ویژه دانشجویان علاقه‌مند به این امر، به کسی نیاز دارند که به آنها کمک کند و دستشان را بگیرد تا این علم را در میانشان گسترش دهد و در سطح بالایی از مهارت و تسلط باشد.
پروژه شخصی شما چیست؟
پروژه شخصی که من با استاد عبداللطیف میراسا، مالک مجتمع نشر قرآن معروف به بنیاد رستو، در اینجا داریم این است که تفاهم‌نامه‌ای را برای ایجاد پروژه‌ای برای قرائت‌های قرآنی با نام «مصحف الامة»(مصحف امت) منعقد کردیم که شامل قرائت‌های ده‌گانه باشد، چون دانشجویان مالزیایی به این دانش نیاز دارند، زیرا در مصر و برخی کشورها مانند عربستان سعودی تحصیل می‌کنند و سپس برای تدریس در میان دانشجویان مالزیایی به کشورهای خود بازمی‌گردند.
اگر این موضوع در بین دانشجویان مالزیایی رواج پیدا کند، دانش و تسلط آنها بر علمی که دارند، به‌ویژه اگر مکتوب و علمی باشد، افزایش می‌یابد. علوم قرائات به‌طور خاص بیشتر نقلی هستند، یعنی شنیده می‌شوند و برخی از آنها در قرآن مکتوب است، مانند روایت حفص که در تمام نقاط جهان رواج دارد.
با این حال، در منطقه مغرب عربی، برخی روایت قالون یا ورش را از نافع نقل می‌کنند، در حالی که در آفریقا، برخی دیگر روایت الدوری را نقل می‌کنند. این چهار روایت به‌طور گسترده در سراسر جهان منتشر شده است و افراد کمی در جهان اسلام مسلط به تمام روایات هستند.
«مصحف الامة» پروژه‌ای بی‌نظیر است. بنیاد رستو نسخه‌های متعدد قرآن را منتشر می‌کند، اما روایات متعدد، مانند روایت السوسی از ابوعمرو، روایت هشام از ابن عمرو، روایت الدوری از ابن هاشم، روایت الدوری از کسایی و روایت خلف از حمزه، وجود نداشتند. اگر هم بوده در کشورهای مختلف پراکنده بودند و توجه زیادی به آنها نشده است.
من دریافتم که مجتمع چاپ و نشر قرآن مالزی خیلی به این موضوع علاقه دارد، مخصوصاً اینکه قابلیت‌هایی داشت که خیلی از چاپخانه‌های قرآن نداشتند من سفر زیاد کردم و به چاپخانه‌های قرآن زیادی سر زدم، اما مجتمع یا چاپخانه‌ای به این بزرگی پیدا نکردم.
آنچه از صحبت‌های شما فهمیدم این است که در طرح شما بین نسخه‌های چاپی و الکترونیک قرآن ادغام وجود دارد. لطفاً این موضوع را برای ما روشن کنید؟
در واقع، ایده ضبط روایات و بارگذاری فایل صوتی آن بر روی نسخه چاپی قرآن، اولین بار در پاکستان مطرح شد. من در سال ۲۰۱۶ بر این پروژه نظارت داشتم و همین امر باعث شد که این پروژه را با صدای خودم ضبط کنم.
من از کسی انتقاد نمی‌کنم، اما همه در خواندن و تصحیح قرآن برابر نیستند. من در دانشگاه لاهور سرپرست این موضوع بودم و چندین نسخه از آن به نمایندگی از کویت چاپ شد.
اما به عنوان یک پروژه کامل و یکپارچه با صوتی واحد، این اتفاق نیفتاد. بنابراین تصمیم گرفتم این پروژه را شروع کنم و ضبط روایات قرآن را در سال ۲۰۱۸ در مالزی شروع کردم و چندی پیش آن را به پایان رساندم. الحمدلله روند ضبط هشت سال طول کشید.
ما قرائت‌های هفت‌گانه و ده‌گانه را می‌شناسیم... اما قرائت بیست‌گانه از کجا آمده است؟
قرائت یک چیز است و روایت چیز دیگری. قرائت به یک شخص پیشوا نسبت داده می‌شود، همانطور که در مورد قرائت امام نافع، روایت قالون یا ورش شنیده‌ایم. پس قرائت مختص پیشوا است اما روایت به شاگرد او نسبت داده می‌شود. پس می‌گوییم: روایت حفص از عاصم؛ یعنی قرائت برای امام عاصم و روایت برای حفص که شاگرد او است.
منظور از «مصحف امت» در اینجا چیست؟
منظور قرآنی برای تمام امت اسلام است.
در مورد سایر نسخه‌های قرآن چطور؟ مگر آنها برای امت اسلام نیستند؟
این فقط یک اسم است. هر پروژه یک اسم دارد و هر کسی می‌تواند هر اسمی که دوست دارد انتخاب کند: مصحف الامه (قرآن امت)، مصحف الحفاظ (قرآن حافظان)، مصحف الفائزین (قرآن برگزیدگان) یا قرآن مجید. اینها اسم‌های متعدد هستند. من با مسئولان رستو توافق کرده‌ام که این ضبط «مصحف الامه: مجموعه جامع 10 قرائت» نام داشته باشد.
الحمدلله ماهرترین خوشنویسان برای کتابت این مصحف انتخاب شدند که ماهرترین آنها عبدالباقی است که الحمدلله این قرآن را نوشته است.
چرا وقتی فناوری‌های پیشرفته‌ای در چاپ الکترونیک داریم، به خوشنویسان تکیه می‌کنیم؟
فناوری، محدودیت‌های خود را دارد. چاپ بر اساس کپی‌هایی از دست‌خط خوشنویسان انجام می‌شود. رایانه‌ها فقط می‌توانند فونت‌هایی را بر اساس آنچه خوشنویسان نوشته‌اند تولید کنند، مگر اینکه فونت معمولی باشد. مردم به دیدن قرآن به شکلی زیبا عادت کرده‌اند و خوشنویسی فقط در صورتی می‌تواند زیبا باشد که توسط یک خطاط نوشته شده باشد.
این رسم از اوایل عصر پیامبر اکرم(ص) توسط امت اسلام دنبال شده است. عثمان بن عفان قرآن را در شش نسخه نوشت و پس از آن، مردم آن را با دست خود نوشتند، زیرا نوشتن قرآن به خودی خود یک نعمت است. علاوه بر این، خوشنویسان در خدمت قرآن، تزئین و تذهیب آن و نوشتن آن با خط زیبا، سرآمد هستند. اگر به چندین نسخه قرآن در کشورهای مختلف نگاه کنیم، کشوری را پیدا نمی‌کنیم که قرآن الکترونیک تولید و چاپ کند. برخی از کشورها حتی مسابقاتی را برای انتخاب ماهرترین خوشنویسان اعلام می‌کنند.
برای مثال، کشور قطر مسابقه‌ای برگزار کرد و کمیته‌ای متخصص در هنر خوشنویسی انتخاب شد. بسیاری از خوشنویسان، آثار خود را ارسال کردند که به کمیته فنی خوشنویسان ارائه شد و این کمیته سه نفر را انتخاب کرد. یکی از آنها، عبیده البنکی، خطاط مصحف قطر بود. احمد فارس نیز مصحف دبی را نوشته و حداد در مصر مصحف الشوارلی را نوشته است. بنابراین، چرا بنیاد نشر قرآن رستو 10 خوشنویس را بکار می‌گیرد؟ زیرا خوشنویسی کیفیت و دقت خاصی دارد که با رایانه و هوش مصنوعی نمی‌توان به آن دست یافت.
آیا مرحله گذار از قرآن کاغذی به قرآن دیجیتال وجود دارد؟
قرآن دیجیتال شامل نسخه‌های خطی و الکترونیکی است. با این حال، تفاوت قابل توجهی بین یک نسخه خطی زیبا با نقطه‌گذاری ۱۰۰ درصد صحیح و یک نسخه الکترونیک وجود دارد. به عنوان مثال، اگر از موبایل استفاده کنیم و برنامه مصحف مدینه را باز کنیم، این قرآن از نسخه خطی اصلی مدینه گرفته شده است.
می‌خواستم در مورد ماهیت اجرای پروژه بپرسم. آیا این مصحف، تجوید است یا ترتیل؟
تجوید و ترتیل یک چیز هستند، زیرا خداوند فرموده است: «و قرآن را با ترتیل بخوانید.» با این حال، ترتیل در عصر حاضر به عنوان قرائت روان شناخته می‌شود، به این معنی که قاری، همانطور که از شیخ عبدالباسط یا الحصری می‌شنویم، آنچه را که به عنوان قرآن خوانده و شناخته شده است، تلاوت می‌کند.
اما در مورد تجوید، کسی که تلاوت می‌کند باید مسلط به تجوید باشد. با این حال، امروزه، مجود کسی است که با صدای خوش تلاوت می‌کند. این اصطلاح روز است، اگرچه از صدر اسلام وجود داشته است. وقتی پیامبر(ص) به ابوموسی اشعری فرمود: «دیشب صوت تو را شنیدم»، چگونه پیامبر(ص) می‌توانست صوت ابوموسی را بشنود در حالی که او در خانه‌اش بود و پیامبر(ص) از بیرون به تلاوت او گوش می‌داد؟ این گواه آن است که او مجود بوده و قرآن را با صدای بلند می‌خوانده است، زیرا کلمه «مجود» در اصطلاح روز به معنای خوش‌آهنگ و «مرتل» به معنای قرائت روان است.
شما به بنیاد رستو اشاره کردید. دوست دارم با نقش این مرکز در پروژه مصحف الامه، صحبت‌هایم را به پایان برسانم.
نقشی که به بنیاد رستو واگذار شده بسیار مهم است. نه من و نه هیچ کس دیگری نمی‌تواند به تنهایی وظیفه تهیه «مصحف الامة با ده قرائت» را بر عهده بگیرد. بنیاد رستو می‌تواند این وظیفه را انجام دهد زیرا خوشنویسان زیادی، در مجموع 10 نفر، دارد و نسخه‌های خطی متعددی از قرآن در اختیار دارد. این امر رونویسی روایات بر روی این نسخه‌ها را که مدت زیادی طول می‌کشید، برای ما تسهیل کرد.
ترجمه از اشرف بصیری
انتهای پیام
