پخش تلاوتی باکیفیت از یاسر الشرقاوی، قاری 35ساله مصری، از شبکه قرآن و معارف سیما در شامگاه 20 آبانماه فرصتی برای تأمل دوباره در بیموامیدهای استماع تلاوت قاریان جوان همچون یاسرالشرقاوی، محمود شحات انور و ... است.
شرقاوی، قاری جوان رادیو مصر، در این تلاوت سیدقیقهای خود از سوره کهف و در دیگر تلاوتهای شاخصی که از سال 2010 به بعد اجرا کرده است، ظرفیتهایی را برای بهرهمندی از مخاطبان جوان و نوقاریان نشان میدهد که توجه به آن خالی از لطف نیست. در این باره دستکم میتوان به سه نکته اشاره کرد:
1-شرقاوی، بِهگزین است و در تلاوتش گلچینی از بهترین نغمات و مهارتهایی را که مشخص است، سالها برای خلق نفس به نفس آن زحمت کشیده، ارائه میکند. او از تکرار بیبرنامه نغمات، رهایی بیقید و باری به هر جهتِ زنگ و رنگ صدا، بذل و بخشش اضافی در تحریر و به رخ کشیدن نفس اکیداً پرهیز دارد در حالی که مشخصاً هم در زنگ و رنگ صدا و تحریر و نفس، دست پری دارد. ذهن خلاق او زیبایی را در ایجاز و اختصار و بهگزینی جستوجو کرده چنان که به جای نام طولانی خود یعنی «یاسر محمود عبدالخالق احمد»، «یاسرالشرقاوی» را برگزیده است.
یک مثال عینی و کاربردی از بهگزینی شرقاوی در تلاوت، شیوه تقلید و اجرای او از مصطفی اسماعیل است. شرقاوی از مرحوم استاد مصطفی اسماعیل و مرحوم استاد علی محمود تأثیر فراوانی پذیرفته و شاکله تلاوت او با ردیفها و تکنیکهای انتخابی مصطفی اسماعیل گره خورده است، اما آنطور که خود نیز بدان اقرار کرده، تنها آن بخش از مصطفی اسماعیل را که با داشتههای صوتیاش تناسب دارد، انتخاب میکند. کمتر هنرمندی، حتی کمتر قاری قرآنی میتواند بم و اوج مصطفی اسماعیل را در تلاوت نشان دهد، متأسفانه بسیاری از مقلدان مصطفی اسماعیل حتی در حد اساتید برجسته، فشار بیش از حد و غیرمنطقی به صدای خود و البته ذهن مخاطب وارد میکنند.
2-شرقاوی با لذت تلاوت میکند. او به تلاوت قرآن عشق میورزد که بیشک فضای قرآنی خانواده او در شکلگیری این محبت قلبی به تلاوت بیتأثیر نبوده است. بسیاری از فرازهایی که شرقاوی میخواند، با لبخندی پایان میگیرد که نشان میدهد قاری از آنچه میخواند واقعاً به ابتهاج درونی میرسد و در هنری که ارائه میدهد، احسنالحال را دارد. صحنههایی که یادآور تمرکز مرحوم استاد متولی عبدالعال و نشاط استاد محمداحمد بسیونی در تلاوت است.
شوق درونی او به قرائت قرآن و دانش دانشگاهی او در رشته دین و حقوق، عموماً به تلاوتهایی معناگرا و با حس و حال از او نیز منتج شده است. اگر قاری جوان قرآن به آنچه میخواند، عشق نورزد و با هنر خود، ارتباط و اتصالی معنوی برقرار نکند و خدای ناکرده صرفاً برای شهرت، دیدهشدن مضاعف، کسب موقعیت مادی و... پا به این عرصه گذاشته باشد، هرگز تلاوتی معناگرا، تأثیرگذار و ماندگار نمیتواند عرضه کند.
3- او یک ظرفیت برای بهرهمندی از تلاوت مصطفی اسماعیل است. برای جوانان و نوقاریانی که میخواهند با تلاوت مرحوم استاد مصطفی اسماعیل ارتباط برقرار کنند و پا به عرصه تقلید از ایشان بگذارند، در وهله اول استماع تلاوت استاد احمد احمد نعینع و تلاوتهای دوران جوانی مرحوم استاد راغب مصطفی غلوش بسیار مفید قلمداد میشود، اما در وهله دوم، توجه و تمرکز بر تلاوتهای قاریان جوان اما امتحان پس دادهای همچون شرقاوی هم میتواند راهگشا باشد. گرچه هنوز بسیار زود است که قاریان خوشخوان و جوانی همچون شرقاوی را در مظان تقلید قرار دهیم، اما میتوان بر مسیری که او از آن به شهر بزرگ مصطفی اسماعیل قدم میگذارد، تمرکز کرد و موقعیت آن را به خاطر سپرد.
مهمترین بیمی که از استماع تلاوت قاریان خوشخوان و جوان جهان اسلام همچون انور شحات انور، محمود شحات انور، حامد شاکرنژاد و شرقاوی وجود دارد، فراموش شدن رجوع به آبشخور اصلی و فراموش شدن مواجهه بیواسطه و مستقیم با تلاوتهای ناب قاریان نسل طلایی مصر است. به عقیده اساتید عرصه تلاوت، یک قاری تا زمانی که خود در شهر مصطفی اسماعیل، محمود علیالبناء، عبدالباسط، محمد صدیق منشاوی، کامل یوسف، محمد عمران و ... قدم نگذارد، قاری خوبی نخواهد شد.
شرقاوی اگر شرقاوی شده، با تلاوتهای مرحوم استاد مصطفی اسماعیل(اکبرالقراء مصر) زندگی کرده است، انور اگر توانسته تلاوتهای تأثیرگذار و تکرارنشدنی خلق کند با پدرش مرحوم استاد شحات انور بزرگ شده است، محمود اگر چنین به مقبولیت و شهرت جهانی رسیده، نزد پدر و بعد برادر زانوی شاگردی زده و حامد شاکرنژاد اگر توانسته تلاوتهایی ماندگار به جای بگذارد، صدها نوار از مصطفی اسماعیل و شحات انور را به حافظه سپرده است.
یادداشت از مجتبی اصغری