ایران؛ سرای قرآن /
بررسی فعالیت‌های قرآنی در پهنه خلیج فارس / ظرفیت‌های قرآنی که در فراق استاد می‌سوزند
هرمزگان، خطه‌ای است که مردمانی سخت‌کوش را در آغوش دارد؛ استانی که با وجود داشتن سرمایه‌های الهی فراوان امروز در برخی مناطقش، چهره یک استان محروم را به خود گرفته است. چهره‌های قرآنی شاخص و نخبه و فعالان قرآنی این استان، جهادگونه در راه قرآنی کردن نوجوانان و جوانان این منطقه در تلاشند و با مشکلاتی روبه‌رو هستند که در این مجال به بیان آن می‌پردازیم.
همه‌گیری بیماری کرونا در ایران و جهان، فعالیت‌های قرآنی را نیز تحت تأثیر قرار داده و بسیاری از جلسات و محافل را به تعطیلی کشانده است. در این شرایط با استفاده از فضای مجازی، گفت‌وگو‌هایی با فعالان قرآنی استان‌های مختلف خواهیم داشت تا ضمن معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های قرآنی اقصی نقاط کشور، از مسئولان و نهادهای تصمیم‌گیرنده در توسعه فرهنگ قرآنی، حل مشکلات فعلی را مطالبه کنیم.
طی هفته‌های گذشته با فعالان قرآنی آذربایجان غربی، مازندران، سیستان و بلوچستان، سمنان، گیلان، لرستان و کرمان به گفت‌وگو پرداختیم. حال به سراغ استان هرمزگان رفتیم. خطه‌ای که مردمانی سخت‌کوش را در آغوش گرفته و با گرمای آفتاب و دریای نیلگون از آن‌ها پذیرایی می‌کند. استانی که مردم آن برای ایران و انقلاب اسلامی، در همه مقاطع حساس، در جنگ، در سازندگی و...، به بهترین وجه حضور خودشان را نشان داده‌اند؛ استانی که علی‌رغم داشتن سرمایه‌های الهی فراوان امروز در برخی مناطقش، چهره یک استان محروم را به خود گرفته است.
بر همین اساس به سراغ یوسف جعفرزاده، قاری ممتاز کشور و عبدالرحمن نیکخواه، قاری اهل سنت و رتبه‌دار در این دوره از مسابقات سراسری قرآن سازمان اوقاف و امور خیریه رفتیم که در گفت‌وگو با ایکنا به بخش‌هایی از مشکلات فعالیت‌های قرآنی ادارات و مؤسسات قرآنی استان خود و بیان راهکار‌هایی جهت بهبود شرایط فعلی پرداخته‌اند. آنچه از نظر می‌گذرد، حاصل این گفت‌وگوست.
ایکنا ـ آقای جعفرزاده، از خودتان، سوابق و نحوه آشنایی با فعالیت‌های قرآنی بگویید.
۲۳ ساله هستم و در شهر بندرعباس متولد شدم. تا امروز بیش از ۱۵ سال است که به فعالیت‌های قرآنی مشغولم. از زمانی که چشم باز کردم صوت و تلاوت قرآن در خانه ما به واسطه اینکه پدر و مادرم استاد و معلم قرآن بودند، طنین‌انداز بود. پنج ساله بودم که اولین تلاوت‌های تقلیدی خودم را آغاز کردم و در کنار برادر دوقلوام این تلاوت‌ها را اجرا می‌کردیم و برنامه‌های زیادی را دنبال می‌کردیم. اولین تلاوتی که کار کردیم برخلاف سایر قاریان که از عبدالباسط یا منشاوی تقلید می‌کنند، ما از استاد کریم منصوری تقلید خود را آغاز کردیم.
فعالیت‌های بنده ادامه داشت تا در ماه مبارک رمضان استاد هنداوی به بندرعباس آمدند و در امام‌زاده سیدمظفر(ع) بندرعباس و در یک محفل قرآنی، سوره شمس را به صورت تقلیدی قرائت کردم. در آن زمان استقبال بسیاری از قرائت بنده شد و از سال بعد که استاد طاروطی به بندرعباس آمدند این قرائت را مجدد انجام دادم و در آنجا نیز مورد استقبال قرار گرفت و بعد از آن هم در مقابل خود استاد کریم منصوری این تلاوت را انجام دادم که ایشان هم استقبال بسیاری از این تلاوت کردند. فعالیت‌های بنده تا سال ۱۳۸۹ ادامه داشت که رسماً به فضای مسابقات قرآن اضافه شدم و اولین مسابقه‌ای که شرکت کردم مسابقات قرآن دانش‌آموزی بود؛ و بعد از آن در سایر مسابقات استانی، منطقه‌ای و کشوری حضور پیدا کردم.
ایکنا_ اساتید و مشوق اصلی شما برای قرار گرفتن در این مسیر چه کسانی بودند؟
اساتید و مشوق اصلی بنده در این راه پدر و مادرم بودند. اما در خدمت استاد مجتبی محسن‌زاده یکی از قاریان ممتاز استان هرمزگان و دیگر اساتید مختلف بندرعباس تلمذ کردم و در این مدت به واسطه اینکه دانشجوی استان اصفهان بودم از محضر اساتید کشوری ازجمله استادان شاه‌میوه، احمد ابوالقاسمی و اساتید بزرگوار دیگری درس آموختم. تأثیر اصلی بر ورود من به فعالیت‌های قرآنی را اساتید شهر بندرعباس و هرمزگان و استاد شاه‌میوه داشتند.
ایکنا_ وضعیت فعالیت‌های قرآنی در استان هرمزگان را چگونه ارزیابی می‌کنید و مهمترین مسائل و مشکلات قرآنی استان از نظر شما چیست؟
در جامعه قرآنی کشورمان یک‌سری مسائل و مصائبی داریم که در بین کل کشور مشترک هستند و استان ما هم طبعاً درگیر آن است. استان ما از لحاظ قرآن ویژگی‌های خاصی دارد. استان هرمزگان یکی از مناطق پهناوری است که از شرق به غرب کشیده شده است و از سمت شرق به شهرستان بشاگرد متصل می‌شود و از سمت دیگر به فارسیان می‌رسد که به سمت بوشهر متصل می‌شود؛ در مجموع استان پهناوری داریم که پتانسیل بسیار خوب قرآنی دارد که نیاز است، بالفعل شود.
اما اصلی‌ترین مشکلی که در حوزه فعالیت‌های قرآنی در استان داریم به دو طرز فکر منتهی می‌شود. یک طرز فکر این است که تا استاد مدرس بین‌المللی در استان وجود نداشته باشد، پیشرفت نخواهیم کرد و نظر دیگر این است که ما با تلاش خودمان هم می‌توانیم به موفقیت فعالیت دست پیدا کنیم. البته هر دو دیدگاه را تا حدی قبول دارم، چراکه حدود ۱۴۰۰ کیلومتر با مرکز کشور فاصله داریم. البته هر چند شیوع کرونا مشاغل، نهاد‌ها و مؤسسات قرآنی را مختل کرد و برخی از فعالیت‌های آن‌ها را به کما برد، اما فعالیت‌های قرآنی برای استان‌های دورافتاده و استان‌هایی که تا مرکز کشور فاصله دارند مانند هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان به واسطه حضور پررنگ‌تر اساتید در فضای مجازی یک توفیق اجباری نصیب ما و سفره تدریس اساتید را گسترده‌تر کرد و ما توانستیم بیشتر در این جلسات حضور پیدا کنیم.
برخی از دوستان قرآنی در استان، قائل به این هستند که اگر استاد بین‌المللی حضور داشته باشد، قطعاً پیشرفت حاصل می‌شود و به نظر بنده این تفکر خودش باعث خواهد شد که ما ناخودآگاه دچار یک کم‌کاری ذاتی شویم؛ لذا اگر تمام اتفاقات را معطوف به این مسئله کنیم که به دلیل اینکه استاد بین‌المللی در استان ما حضور ندارد، نباید تلاش کنیم و در همین حدی که هستیم باید بمانیم به خودمان و ظرفیتمان پشت کرده‌ایم. در استان‌های مجاور شاهد حضور چهره‌ها و قاریان قرآنی هستیم که با وجود محرومیت، بسیار خوب درخشیده‌اند و توانسته‌اند خودشان را در سطح کشور مطرح کنند و این نشان‌دهنده این است که نباید منتظر باشیم تا لقمه آماده نصیب ما بشود.
ایکنا_ آیا مؤسسات قرآنی استان هم این تفکر را دارند یا آنان از حمایت‌های دولتی برخوردار هستند؟
متاسفانه مؤسسات قرآنی در اینجا کمتر از سوی ارگان‌های دولتی حمایت می‌شوند. از آنجایی که پدرم یک مؤسسه قرآنی دارد، به خوبی این عدم همکاری و حمایت را درک می‌کنم. معضل اصلی مؤسسات در استان، بحث تأمین هزینه‌ها است و این مسئله به یک مشکل اساسی نه تنها در استان هرمزگان بلکه در سطح کشور تبدیل شده که در استان ما نیز به‌صورت بیشتری نمود پیدا کرده است. مؤسسات ما امروز در تأمین هزینه‌های اولیه خودشان هم دچار مشکل هستند. این در حالی است که اگر قاریان و نخبگان قرآنی که در سراسر کشور حضور دارند از این حیث تأمین شوند، قطعاً شاهد درخشش چهره‌های بزرگ در این عرصه خواهیم بود.
یکی از دلایل اینکه کشور مصر قاریان بزرگی را به جهان اسلام معرفی کرده است به این دلیل است که قاریان آن‌ها هیچ کدام دغدغه تأمین هزینه و مخارج اولیه زندگی را ندارند و این در حالی است که مدیران مؤسسات ما از صبح تا بعد از ظهر درگیر کار اصلی خودشان هستند و بعد از آن هم دغدغه فعالیت‌های جانبی و فعالیت‌های دیگر مؤسسات خود را دارند و همین مسئله به‌صورت ناخودآگاه انرژی ۱۰۰ درصدی افراد برای هزینه‌کرد در مسئله قرآن را به نصف و حتی کمتر از آن تقلیل می‌دهد. یکی دیگر از اصلی‌ترین مشکلات جامعه قرآنی ما این است که از قاری انتظاری را داریم که به همان اندازه به آن بها نداده‌ایم.
ایکنا_ به نظر شما بودجه فعالیت‌های قرآنی در استان به درستی هزینه می‌شود؟
امروز ارگان‌های متعدد قرآنی در سطح کشور داریم. در مباحثی که یک ارگان متولی است کار‌ها بهتر صورت می‌گیرد، این در حالی است که در بحث قرآنی نهادهای بسیاری داریم که موازی‌کاری بسیاری انجام می‌دهند و شاید ضروری نباشد یک کار را چند ارگان همزمان انجام دهند. اگر یکپارچه‌سازی شود و وظایف ارگان‌ها مشخص شود و طبق آن کار کنند، قطعا شاهد رونق این فعالیت‌ها خواهیم بود. امروز در کشور بیش از ۱۰۰ نوع مسابقه قرآنی در سطوح مختلف کشور داریم که از نظامیان گرفته تا عموم کشور را در بر می‌گیرد که ناخودآگاه این موضوع را به ذهن متبادر می‌سازد که ما از هدف اصلی باز ماندیم، لذا باید فعالیت‌های قرآنی منسجم‌تر باشد. در موضوع بودجه، فعالیت‌های مختلفی در حوزه قرآن داریم و توصیه بنده این است که برخی از ارگان‌های قرآنی که تا حد ممکن امکان درآمدزایی دارند از این ظرفیت خودشان استفاده کنند، اما این درآمدزایی نباید به برنامه اصلی‌شان تبدیل شود.
ایکنا_فعالیت‌های قرآنی در جزایر استان به چه شکل است و این فعالیت‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معمولاً وقتی اسم جزایر استان هرمزگان گفته می‌شود، اولین جزیره‌هایی که ذهن‌ها به سمت آن کشیده می‌شود، کیش و قشم است، اما باید گفت که این جزایر با وجود فعالیت‌های مختلف گردشگری و فرهنگی که دارند، اما نیازمند حمایت در حوزه فعالیت‌های قرآنی هستند. به عنوان مثال در جزیره قشم، ارگان‌ها و نهادهای دولتی در حوزه قرآن کار خاصی را انجام نداده‌اند، اما با این وجود دوستانی هستند که کار‌های جهادی قرآنی انجام می‌دهند، به عنوان مثال در ماه مبارک رمضان هر شب جزخوانی دارند و به صورت باشکوه و دعوت از قاریان مطرح کشوری فعالیت‌های جهادی در حوزه قرآن در این ایام دارند که همین فعالیت‌ها باعث می‌شود که نور قرآن در این جزایر منتشر شود؛ اما سؤال اینجاست که ارگان‌های دولتی که برای این فعالیت‌ها بودجه و سرفصل تعریف کرده‌اند، چه‌کاره هستند و چرا به این فعالیت‌ها ورود نمی‌کند؟ متاسفانه در شهر‌ها و روستا‌ها و جزایر اطراف این مسئله به شدت دیده می‌شود و کم‌توجهی وجود دارد.
ایکنا_ باوجود کم‌توجهی‌ها و نواقصی که از سوی ارگان‌های دولتی در بحث فعالیت‌های قرآنی شاهد هستید چه امکانات و ظرفیت‌هایی را لازم دارید تا شاهد ظهور و بروز فعالیت‌های قرآنی در استان باشیم؟
استان هرمزگان به دلیل بافت جغرافیایی متفاوتی که دارد، طبیعتاً نمی‌توان به صورت یکپارچه در آن فعالیت‌های قرآنی را انجام داد؛ لذا این استان را می‌توان به سه قسمت شرق، غرب و مرکزی تقسیم و برای هر کدام سرفصلی را تعیین کرد. به‌عنوان مثال در استان هرمزگان قاریان بسیار خوبی داریم که این افراد کرسی برای تلاوت ندارند و این در حالی است که اصلی‌ترین موضوع برای یک قاری، داشتن مکانی برای ارائه تلاوت خودش است. قاری‌ای موفق می‌شود که فضای بیشتری برای ارائه کردن قرائت خودش داشته باشد، این در حالی است که برخی از ارگان‌ها، برای برگزاری محافل مذهبی از قاریان بین‌المللی و برتر کشوری استفاده می‌کنند و در هیچکدام از این محافل از قاریان بومی استان استفاده نمی‌کنند؛ همین موضوع باعث می‌شود که انگیزه حضور قاریان استانی در محافل و مجالس مذهبی کم بشود.
استان هرمزگان، شاهد حضور چهره‌های قرآنی بسیاری است و در محافل و مجالس مذهبی از قاریان برتر برای حضور در محافل دعوت می‌شود، اما حضور این اساتید و قاریان برتر به شکلی است که اگر به‌عنوان مثال از تهران به بندرعباس می‌آیند مدت زمان حضور این عزیزان تنها یک ساعت یا نهایتاً چند ساعت است؛ هر چند که محفل به نور قرآن روشن می‌شود، اما حضور آنان در استان و جمع قاریان بومی احساس نمی‌شود؛ لذا اگر این حضور به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که قاریان ممتاز کشور در استان هرمزگان زمان بیشتری باشند، می‌تواند اثرات بیشتری در ارتقای سطح فعالیت‌های قرآنی استان داشته باشد.
ایکنا _ جناب آقای نیکخواه، ضمن معرفی کوتاهی از خود و چگونگی آشنایی با قرآن بفرمایید که چند سال است به فعالیت‌های قرآنی مشغول هستید؟
عبدالرحمن نیکخواه، ۳۲ساله و متولد روستای گربه‌دان هستم. این روستای کوچک در قسمت مرکزی جزیره قشم قرار دارد. بنده در ابتدا، فعالیت‌های قرآنی خودم را از مکتب‌های محلی شروع کردم. در دوره‌های تابستانی مکتب‌خانه‌های محلی بازگشایی می‌شدند و کلاس‌های قرآنی را برگزار می‌کردند. بنده نیز در این کلاس‌ها حضور پیدا کردم و به دنبال سنت دیرینه‌ای که در جزیره قشم وجود داشت به آموزش قرآن، روخوانی و قرائت آن اقدام کردم. در روستا‌های قشم بعد از پایان خرداد و امتحانات مدرسه مکتب‌خانه‌ها باز می‌شوند و بلافاصله خانواده‌ها فرزندان خود را برای حضور در کلاس‌های مکتب‌خانه‌ها ثبت‌نام می‌کنند و به همین جهت بنده نیز در این کلاس‌ها حضور پیدا می‌کردم.
بعداز پایان تحصیلات دبیرستان به مدرسه دینی رفتم و در آنجا نسبت به قرائت قرآن و فعالیت‌های قرآنی آشنایی بیشتری پیدا کردم و تجوید را به‌طور کامل فراگرفتم؛ آشنایی من با قرآن به‌واسطه برگزاری مسابقات قرآنی بود. در طول این مدت استاد خاصی نداشتم و از همان ابتدا که الفبای قرآن را یاد گرفتم با آموزش‌هایی که امام جمعه روستا به بچه‌ها می‌دادند و دوستان دیگری که در آن زمان طلبه بودند، قرآن را فرا گرفتم.
ایکنا_ مسائل و مشکلات استان هرمزگان در حوزه فعالیت‌های قرآنی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هرمزگان ظرفیت‌های بسیاری دارد که هم از لحاظ حفظ قرآن و هم از لحاظ صدای قاریان استعداد‌های ناب و خوبی را در خود جای داده است، اما متاسفانه بزرگترین مشکلی که در این استان وجود دارد، کمبود اساتید خبره است. این در حالی است که با نبود اساتید خبره باز هم شاهد کسب مقام در مسابقات کشوری از استان هرمزگان هستیم. اما یکی از اصلی‌ترین مشکلات ما این است که استاد خبره نداریم که بتوانیم مسائل و مشکلات قرآنی خود را با ایشان مطرح کنیم و سطح فعالیت‌های قرآنی خودمان را بالا ببریم. دوستانی هم که توانسته‌اند، مقامی را کسب کنند، بیشتر با زحمات خودشان بوده است.
ایکنا_ در دوران شیوع کرونا این فعالیت‌ها به چه شکل است؟
محافل انس با قرآن و محافل آموزشی در جزیره قشم و استان هرمزگان بسیار محدود است و در خود جزیره قشم محافل بخصوصی برگزار نمی‌شود. آموزش‌های قرآنی در استان بیشتر منحصر به تعداد محدودی شده و آن هم در زمینه حفظ قرآن برای دانش‌آموزان است که در مدارسی پذیرفته شده‌اند که همان مدارس این آموزش‌ها را به آن‌ها ارائه می‌دهند. محفل خاصی نیست و جلسات قرآنی چشمگیری را شاهد نیستیم. مشکل بعدی این است که موقوفات خاصی برای فعالیت‌های قرآنی نداریم و در کنار آن استاد ثابتی هم برای حضور در کلاس‌های قرآنی وجود ندارد.
ایکنا_ در سایر جزایر استان فعالیت‌های قرآنی به چه شکل است؟
سایر جزایر استان هم فعالیت‌های قرآنی به همین شکل است، اما در جزیره قشم که از قدیم به یاد دارم، آموزش قرآن تنها در دوره تابستان بوده است و اخیراً کلاس‌ها و شعبه‌های حفظ قرآن کریم به‌صورت شبانه‌روزی برگزار می‌شود و در طول زمستان هم شاهد برگزاری این جلسات هستیم. در خود شهر بندرعباس هم و فعالیت‌های اهل سنت و کلاس‌های به‌صورت موقت در حوزه آموزش قرآن برپا که ثابت نیست و این کلاس‌ها بیشتر به صورت تابستانی برگزار می‌شود. متاسفانه شاهد کم‌کاری در موقوفات قرآنی هستیم و جا دارد که در زمینه صوت و لحن و مخصوصاً رشته تحقیق که در رشته اهل سنت از بین رفته و هیچ وقت نبوده است بیشتر کار شود.
ایکنا_ از لحاظ بودجه و مشکلات مالی و حمایت‌های نهادهای متولی وضعیت به چه شکل است؟
از لحاظ حمایت‌های مالی فعالیت‌های قرآنی در استان هرمزگان و جزیره قشم به‌صورت مطلوب نیست و در سایر استان‌ها شاهده این کمبود هستیم. موضوع حمایت‌های مالی از مهمترین مواردی است که نبود آن اثرات بسیار بزرگی در روند فعالیت‌های قرآنی خواهد گذاشت. در کلاس‌های قرآنی که تابستان‌ها در جزیره قشم برگزار می‌شود، اساتید قرآنی معمولاً از طلبه‌ها و به صورت جهادی هستند که خودشان را مشغول به فعالیت‌های معنوی و قرآنی می‌کنند، این در حالی است که این طلبه‌ها و جوان‌ها نیازمند حمایت‌های مالی هستند و با حقوق‌های بسیار کم و اندک در مدارس دینی استخدام می‌شوند و تنها با هدف رضای خداوند این آموزش‌ها را ارائه می‌دهند، اما خود ما باید بدانیم که با دست خالی نمی‌توان حرکت‌ها و فعالیت‌های مطلوبی را ارائه کرد.
بسیاری از طلبه‌هایی که اقدام به آموزش قرآن می‌کنند، متاهل هستند و زندگی آن‌ها خرج و مخارج بسیاری دارد، اما آن‌ها با عشق آموزش قرآن در این کلاس‌های تابستانی حضور پیدا می‌کنند و با کمترین هزینه و بعضاً به صورت رایگان این فعالیت‌ها را به بچه‌ها ارائه می‌دهند.
ایکنا_ وضعیت فعلی هنر تلاوت را در منطقه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
چندسالی است که دوره‌های تجوید در منطقه جنوب استان برگزار می‌شود و اساتیدی هستند که این آموزش‌ها را ارائه می‌دهند؛ آن‌ها تلاش می‌کنند که استاد تربیت کنند تا این اساتید به روستا‌ها اعزام شوند و به آموزش تجوید قرآن بپردازند؛ در چند سال اخیر نسبت به قبل که تنها به تعلیم قرآن روخوانی و روانخوانی بود، فعالیت‌ها بهتر شده است و این در حالی است که ما در دوران دانش‌آموزی چیزی با عنوان تجوید نشنیده بودیم و بعد که به حوزه رفتیم با تجوید آشنا شدیم.
در چند سال اخیر مکتب‌خانه‌ها همراه با تجوید درس می‌دهند و از همان ابتدا که روخوانی و روانخوانی قرآن را به بچه‌ها یاد می‌دهند همه بر‌اساس اصول تجوید است، اما فعالیت بسیاری دارد، چراکه استعداد‌های بسیار خوبی در زمینه صوت و لحن داریم جگر اساتید بتوانند با این استعداد‌ها و بچه‌ها به صورت مناسب کار کنند، شاهد رشد نیرو‌های بسیار خوب قرآنی خواهیم شد و در آینده می‌توانند معلمان و اساتید قرآنی خوبی در این مناطق باشند.
ایکنا_ برای اینکه این فعالیت‌ها در هرمزگان و جزایر استان تقویت شود، چه ابزاری لازم است؟
اولین ابزاری که در استان نیاز داریم خود استاد است، چرا که می‌توان بحث مالی را تأمین کرد یا یک مکان خوب را از طریق خود مردم تهیه کنیم، اما نیروی متخصص و پیشرفتی لازم داریم که بیاید و با جان و دل در این مناطق کار بکند و به آموزش اصولی قرآن بپردازد، لذا از اداره اوقاف خواهش داریم که در این حوزه به ما کمک کند. این اساتید می‌توانند با تربیت نیرو‌های قرآنی به پرورش معلم و مدرس قرآن بپردازند و بعد از آن‌ها نیز این افراد آموزش قرآن را دست بگیرند، لذا نیازمند حضور مدت‌دار اساتید قرآنی برجسته در استان هستیم تا این افراد به توان ادامه‌دهنده راه اساتید باشند.
گفت‌وگو از وهاب خدابخشی
انتهای پیام مطالب مرتبط
