توسعه گردشگری سبز؛ راهبرد مشترک محیط زیست و میراث فرهنگی

به گزارش ایکنا به نقل از اداره کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، هجدهمین نشست شورای راهبردی این وزارتخانه دوشنبه ۱۳ مرداد در سالن فجر برگزار شد. در این نشست سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست حضور داشتند و به بررسی راهبرد‌های مشترک میان دو نهاد در زمینه حفاظت از میراث طبیعی اختصاص پرداختند.

سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، با تأکید بر ضرورت هم‌افزایی نهادی برای صیانت از میراث طبیعی و فرهنگی کشور، اظهار کرد: میان مأموریت‌های وزارت میراث‌فرهنگی و سازمان حفاظت محیط‌زیست، پیوندی راهبردی و بنیادین وجود دارد. توسعه گردشگری پایدار و طبیعت‌محور، از اولویت‌های مشترک ماست؛ چراکه بی‌توجهی به محیط‌زیست در فرآیند گردشگری، نه‌تنها به منابع طبیعی آسیب می‌زند بلکه به فرسایش تدریجی سرمایه‌های تمدنی ما نیز منجر می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به بحران فرونشست زمین به‌عنوان یکی از تهدیدات نوظهور برای بنا‌های تاریخی کشور، گفت: هرچند مسئولیت مستقیم پدیده فرونشست با نهاد‌های دیگری است، اما ما نیز به‌دلیل تبعات آن بر آثار تاریخی نگران هستیم. بر همین اساس، پیشنهاد داده‌ایم در طرح‌های آمایش سرزمین و جانمایی پروژه‌ها، ملاحظات حفاظتی از مواریث تاریخی به‌صورت ویژه لحاظ شود.

شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به نارسایی‌های موجود در برخی مناطق گردشگرپذیر کشور تصریح کرد: در برخی از مقاصد همچون جزیره هرمز، گردشگری بدون پیوست محیط‌زیستی، منجر به آسیب جدی به اکوسیستم محلی شده است. این وضعیت هشداری است که نشان می‌دهد بدون الگوی گردشگری پایدار، توسعه، به ضد خود تبدیل خواهد شد.

وی تأکید کرد: مردم، گردشگران و فعالان حوزه سفر باید در کنار محیط‌بانان بایستند. حفاظت از طبیعت، صرفاً وظیفه یک سازمان نیست، بلکه یک وظیفه ملی و فرهنگی است.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین به اهمیت صنایع‌دستی در منظومه توسعه پایدار اشاره کرد و افزود: صنایع‌دستی، صنعتی بومی، سبز، غیرآلاینده و همسو با محیط‌زیست است. این ظرفیت ارزشمند، هم در خلق اشتغال محلی نقش‌آفرین است و هم در حفاظت از میراث طبیعی. ما علاقه‌مندیم از این هنرصنعت حمایت کنیم و آن را جزئی از برنامه‌های توسعه گردشگری سبز بدانیم.

تقویت گفتمان گردشگری سبز

وی با اشاره به تنوع زیستی و جغرافیایی ایران، ظرفیت‌های طبیعی را یکی از مهم‌ترین ارکان گردشگری دانست و گفت: تالاب‌ها، جنگل‌ها، کوهستان‌ها و عرصه‌های بکر طبیعت ایران، قابلیت آن را دارند که به‌عنوان مقاصد گردشگری پایدار معرفی شوند. سازمان حفاظت محیط‌زیست آمادگی دارد با وزارت میراث‌فرهنگی، در قالب یک تفاهم‌نامه جامع، الگوی توسعه گردشگری سبز را تدوین و اجرا کند.

انصاری در پایان با قدردانی از نگاه راهبردی وزیر میراث‌فرهنگی به مسئله پایداری محیط‌زیست و گردشگری، بیان کرد: رویکردی علمی، فرهنگی و توسعه‌محور در وزارت میراث فرهنگی، مسیر تقویت همکاری‌های فرابخشی را هموار کرده است و امیدواریم این هم‌افزایی، به تقویت گفتمان گردشگری سبز و حفاظت هوشمندانه از زیست‌بوم‌های طبیعی و تاریخی کشور منتهی شود.

محمدجواد حق‌شناس، اندیشمند حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی، در این نشست با تأکید بر اینکه میراث طبیعی هر کشور «بانک ژنتیکی»، «شاخصه اکولوژیک» و «بازتاب تنوع اقلیمی» آن سرزمین است، گفت: حفاظت از میراث طبیعی، بخش جدایی‌ناپذیر از صیانت از هویت فرهنگی و تمدنی کشور‌ها به‌شمار می‌رود و تداوم زیست‌پذیری اکوسیستم انسانی در گرو صیانت از آن است.

وی با یادآوری ثبت جهانی کویر لوت، جنگل‌های هیرکانی و غار‌های خرم‌آباد، افزود: این دستاورد‌ها حاصل همکاری دو نهاد تخصصی محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی است و فعال‌سازی مجدد کارگروه میراث طبیعی می‌تواند مسیر این تعامل را راهبری کند.

وی با اشاره به میراث‌های طبیعی برجسته‌ای، چون دماوند، خلیج فارس، زاینده‌رود، دریاچه ارومیه، تالاب‌ها، جنگل‌ها و جزایر ایرانی، خواستار ایجاد ظرفیت‌های نوین در قالب برنامه‌های مشترک و بین‌بخشی برای حفاظت از میراث طبیعی ملی شد. 

کلید حفاظت پایدار از تنوع زیستی

حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با ارائه گزارشی از وضعیت مناطق تحت حفاظت، بیان کرد: ایران با دارا بودن ۳۲۷ منطقه در قالب پارک ملی، اثر طبیعی ملی، منطقه حفاظت‌شده و پناهگاه حیات‌وحش، جزو کشور‌های پیشرو در حفاظت از زیست‌بوم‌ها محسوب می‌شود.

وی افزود: طبیعت‌گردی یکی از سریع‌ترین شاخه‌های در حال رشد گردشگری جهانی است که متأسفانه در کشور ما هنوز به ظرفیت کامل خود نرسیده است. ما آماده‌ایم با اولویت‌بخشی به جوامع محلی، زمینه مشارکت مردم و بخش خصوصی را در این حوزه فراهم کنیم.

ظهرابی با تأکید بر بازنگری در مصوبه «کمیته ملی طبیعت‌گردی» مصوب سال ۱۳۸۴ و ضرورت فعال‌سازی مجدد آن، تصریح کرد: اگر بهره‌برداری از میراث طبیعی با مشارکت مردم انجام شود، حفاظت از آن پایدار خواهد شد.

محمدابراهیم زارع، رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در سخنانی با اشاره به پیوند پژوهش‌های محیط‌زیستی با برنامه‌های پژوهشگاه گفت: محور اساسی تحقیقات ما، حمایت علمی از میراث طبیعی است و پروژه‌هایی مشترک درباره جنگل‌های هیرکانی، خلیج فارس، دریای خزر و دیگر زیست‌بوم‌ها در حال اجراست.

فریدون عموزاده خلیلی، نویسنده و فعال فرهنگی نیز با تأکید بر لزوم آشنایی نسل آینده با مفاهیم میراث‌فرهنگی و محیط‌زیست، گفت: آموزش زیربنای ماندگاری مفاهیم فرهنگی و زیست‌محیطی است و باید از کودکی نهادینه شود.

سفر سبز بدون آموزش تحقق نمی‌یابد

فیاض زاهد، استاد دانشگاه، با اشاره به تولید زباله در حوزه گردشگری، گفت: سفر سبز نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش فراگیر است. در موضوعاتی، چون حفاظت از تالاب‌ها، کشور‌هایی مانند ژاپن آمادگی دارند در چارچوب همکاری‌های بین‌المللی محیط‌زیستی از فرایند احیای تالاب انزلی حمایت کنند.

پیروز حناچی، شهردار اسبق تهران نیز با اشاره به لزوم ثبت آثار طبیعی جدید، گفت: تقویت همکاری نهاد‌های مسئول در محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی، نقش مهمی در اجتماعی‌سازی این مفاهیم دارد و باید با ابزار‌های نوین، مردم را در این فرایند مشارکت داد.

غلامرضا ظریفیان، استاد دانشگاه، با اشاره به ظرفیت‌های عظیم طبیعی ایران، گفت: این سرزمین به دلیل وسعت و تنوع اقلیمی، نیازمند حکمرانی محیطی یکپارچه، خردمند و مشارکت‌محور است.

در پایان این نشست، ولی تیموری، مدیرکل آموزش گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی نیز با اشاره به ضرورت تقویت گردشگری طبیعت‌محور گفت: این نوع گردشگری به‌رغم ظرفیت بالا در اشتغال‌زایی و توسعه پایدار، نیازمند بازآفرینی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی هدفمند است.