سفر استادان علوم قرآنی به «ارمبویه» مدفن «علی بن حمزه کوفی کسایی» + فیلم

به گزارش ایکنا، تعدادی از استادان فنون و علوم قرآنی کشورمان به دلیل وجود قرائن و شواهدی از محل دفن «ابوالحسن علی بن حمزه کوفی» مشهور به کِسایی از قاریان هفتگانه و علمای برجسته نحو و لغت عربی در قرن دوم ه‌ق که از نام اجدادش بهمن و فیروز به نظر می‌رسد، تبار ایرانی داشته است، سفری به روستای «اِرَمبویه» شهرستان پاکدشت استان تهران داشتند. از میان قراء سبعه، پنج نفر اصالتاً ایرانی و دو نفر عرب بودند.

در ذیل متن و فیلم این حضور از نظر می‌گذرد؛

محمدتقی میرزاجانی، معاون آموزش، پژوهش و ارتباطات شورای عالی قرآن: علی بن حمزه کوفی، آنچنان که در تاریخ آمده تبار ایرانی داشته است و در کوفه زندگی می‌کرد و جایگاه ویژه‌ای در میان قراء سبعه داشت. براساس شواهد ایشان در مسیر سفر به طوس و در محلی به نام ارمبویه که مرقد مطهر حضرت امامزاده ابراهیم علیه السلام نیز در اینجاست، دفن شدند.

حمیدرضا مستفید، استاد علوم و فنون قرآن: در نحو دو مکتب عمده بصره و کوفه وجود دارد و تا به امروز هم آراء این دو مکتب در کتب معتبر نحو موجود است؛ مثل کتب نحوی شرح سیوطی بر الفیة بن مالک، کافیه ابن حاجب، شرح ابن عقیل بر الفیة بن مالک؛ مثلا در مسائل مختلف نحوی می‌گویند: قال البصریون و قال الکوفیون. سردمدار مکتب نحو کوفه، علی بن حمزه کسایی و در بصره نیز سیبویه بوده است. به خاطر این جایگاه علمی، اهل کوفه قرائت خود را براساس قرائت کسایی تأیید می‌کردند، یعنی بعد از عاصم و حمزه، کسایی بر منبر می‌نشسته است، و مردم براساس قرائت او قرآن‌هایشان را زیر و زِبَر (اِعراب) می‌گذاشتند، و به این صورت قرائت کسایی را ابن‌مجاهد، یک یا دو قرن بعد به عنوان یکی از قراء معروف سبعه انتخاب کرد. اگر بخواهیم یک نمونه از قرائت وی را اشاره کنیم، همین قرائت برخی از قاریان مصری مثل مصطفی اسماعیل است که می‌گوید: الحاقِه.

علی بن حمزه کوفی را هارون‌الرشید خلیفه عباسی به دربار خود می‌آورد، اهل تشیع یا تسنن آن مشخص نیست، چون در آن زمان مثل اکنون مرزی دقیق حول این موضوع نبوده است. ایشان در دربار هارون معلم امین و مأمون، پسران هارون بود و زمانی که هارون از بغداد به طوس نقل مکان می‌کرد، کسایی همراه وی بود و نوشته‌اند در محلی به نام رنبویه ری مدفون شد. البته ری یاد شده در تاریخ با موقعیت ری کنونی از جهت مکان و وسعت تفاوت‌ها دارد، ولی در منابع آمده است محل دفن در رنبویه که الان رمبویه می‌نامند و با میم نوشته و تلفذ می‌شود، بوده است.

کریم دولتی، استاد علوم و فنون قرآن: مکانی که بنا بر نقل تاریخ و براساس تحقیقات مشخص شده است که مدفن کسایی است در یک قبرستان قدیمی است. ظاهرا این قبرستان بیش از هزار و دویست تا سیصد سال قدمت دارد و این منطقه همان مکانی است که وقتی هارون‌الرشید در مسیر خراسان در اینجا اسکان پیدا کردند، گویا در یک شب، دو تن از عالمان بزرگ در این جا از دنیا می‌روند. یکی از ایشان مرحوم ابوالحسن علی بن حمزه کسایی کوفی است و دیگری هم از علمای فقه است. نقل شده که هارون گفته است، «دفننا الفقه العربیه بِرِّی» که منظور از عربیت، عالم بزرگ ادبیات و قرائت قرآن جناب کسایی است.

حجت‌الاسلام جواد علیرضایی، پژوهشگر علوم قرآنی و تولیت امامزاده عبدالله(ع) شهرری: کسایی سال 189ه‌ق همراه با هارون‌الرشید به خراسان می‌روند و در مکانی به نام زنبوییه یا رنبوییه در شهرری وفات می‌کند. یکی دیگر از علمای اهل تسنن که نام او «احمد بن حسن شیبانی» بود نیز در یک شب با کسایی وفات کرد و صبح، هارون بر پیکر هر دو نماز خواند. البته من گمان قتل هر دو را قوی‌ می‌دانم. برای محل وفات جناب علی بن حمزه نیز همین جا را محتمل می‌دانم که در قبرستان قدیمی ارمبویه مدفون است و امامزاده ابراهیم(ع) از نوادگان موسی بن جعفر(ع) ربع اول قرن چهارم ه‌ق در این محل دفن شده است.

مرتضی توکلی، قائم‌مقام مرکز طبع و نشر قرآن کریم: با بررسی تاریخ متوجه می‌شویم که دست ما در این حوزه پر است و از صدر اسلام تا عصر حاضر اغلب این افراد عالم در حوزه ادبیات عرب و قرآن ایرانی‌الاصل بودند و ستاره‌ای شدند در آسمان قرآن و متاسفانه این‌ها مجهولند، البته مجهول در عصر و زمان ما هستند. امروزه مجهول هستند وگرنه در آسمان علوم قرآن کاملا می‌درخشند. اگر بتوانیم به عصر حاضر این افراد را بیشتر بشناسانیم، هویت ایرانی و هویت تاریخی ما پررونق‌تر خواهد شد. ان‌شاءالله یادبود جناب علی بن حمزه کسایی زودتر ایجاد شود.