ساختار اجرایی مسابقات قرآن مالزی؛ الگویی متفاوت برای دیگر رویدادهای جهانی

شصت و پنجمین دوره مسابقات بین‌المللی تلاوت و حفظ قرآن مالزی (MTHQA) از ۲ تا 9 آگوست (۱۱ تا 18 مرداد ۱۴۰۴) در مركز تجارت جهانی كوالالامپور (WTCKL) با حضور 72 شرکت‌کننده از 50 کشور و با شعار «پیشرفت ملت» برگزار شد. 

در مسابقات امسال، محسن قاسمی به عنوان نماینده ایران در بخش تلاوت حضور یافت و علاوه بر وی، کشورمان یک کرسی هم در داوری این مسابقات داشت و غلامرضا شاه‌میوه‌اصفهانی؛ استاد و داور بین‌المللی که پس از وقفه‌ای نزدیک به دو دهه ایران، با دعوت از سوی ستاد برگزاری این مسابقات (جاکیم) به عنوان عضوی از هیئت داوران به قضاوت این دوره از رقابت‌ها نشست.

به منظور اطلاع از جزئیات بیشتر از مسابقات قرآن کشور مالزی و ارائه تحلیل کارشناسی در مورد روند اجرای آن با غلامرضا شاه‌میوه‌اصفهانی، گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانیم؛

ایکنا ـ به عنوان نخستین سؤال؛ شما در هیئت داوران این دوره از مسابقات همانند برخی دیگر مسابقات رسمی و بین‌المللی قرآن حضور داشتید. با توجه به این سوابق چه ویژگی‌های ساختاری و محتوایی را در جریان این مسابقات ملاحظه کردید که می‌تواند الگوی سایر کشورهای برگزارکننده مسابقات قرآن باشد؟

در پاسخ به این پرسش باید ابتدا مقدمه‌ای را بیان کنم و آن اینکه کشور مالزی از سال 1960 در حال برگزاری مسابقات قرآن است. با عنایت به چنین قدمتی که مسابقات مالزی دارد، به جرئت می‌توان گفت ایده برگزاری مسابقه قرآن و استفاده از یک فضای سالم رقابتی در حوزه قرآن نخستین‌بار در مالزی شکل گرفته و به تعبیر دیگر تا قبل از مسابقات مالزی، مسابقه قرآنی در دنیا وجود نداشته است.

امروزه مسابقات قرآن به شکلی گسترده در سراسر دنیا و در سطوح بین‌‎المللی، ملی و حتی استانی و شهری برگزار می‌شود، اما شاید بسیاری از مردم ندانند که ایده اصلی برگزاری رقابت در عرصه قرآن از کشور مالزی سرچشمه گرفته است. این مسابقات با سابقه 65 ساله در سطحی بسیار حرفه‌ای برگزار می‌شود. همانطور که ما برای تعریف هر کشوری شاخص‌هایی را از نقطه نظر تاریخی، فرهنگی، ادبی، هنری و حتی سابقه تمدنی تعریف می‌کنیم، در مورد مالزی شاید بتوان مسابقات جهانی قرآن این کشور را به عنوان یک شاخص در معرفی این کشور مطرح کنیم.

این مسابقات به عنوان یک هویت فرهنگی در کشور مالزی به شکلی جاافتاده که با گوشت و خون مردم مالزی عجین شده و بنابراین تا کسی از نزدیک شاهد این امر نباشد و اصطلاحاً مسابقات مالزی را به شکل حضوری لمس نکرده باشد، متوجه این عرض بنده نخواهد شد.

با آنچه تاکنون به آن اشاره کردم، تصور می‌کنم که مقایسه مسابقات قرآن مالزی با سایر کشورها چندان کار صحیحی نباشد، چرا که هر کدام از مسابقات قرآن در جهان اسلام مبتنی بر مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی است که برگرفته از نظام کشور برگزارکننده و همچنین فرهنگ کشور میزبان است و البته باید به تمامی این مسابقات و قواعد حاکم بر آنها احترام گذاشت.

اگر خواسته باشم به وجوه تمایز و تفاوت مسابقات قرآن مالزی با سایر مسابقات ازجمله کشور عزیزمان اشاره کنم، باید از دو  تفاوت اساسی که جزو خطوط قرمز این مسابقات نیز محسوب می‌شود، یاد کنم؛ درواقع از حیث محتوای فنی دو محور اصلی در این مسابقات به چشم می‌خورد؛ یکی از آنها این است که هر قاری لزوماً باید تلاوت خود را در چهار مقام ارائه داده و در هر مقام چهار فراز یا ردیف را به مورد اجرا درآورد و محور دوم اینکه این تلاوت از نظر زمان و نه تعداد سطور، محدودیت داشته و نباید از 10 دقیقه تجاوز کند. به همین دلیل نوع تلاوت در مالزی متفاوت از دیگر مسابقات است و البته یکی از تفاوت‌های اصلی مسابقات ما با کشور مالزی هم همین است، چرا که در مسابقات قرآن ایران، به جای محدودیت در تعداد مقام، تنوع ردیف وجود داشته و قطعات تلاوتی هم محدویت متنی دارد، نه محدودیت زمانی. باید به همه این شیوه‌ها احترام گذاشت و هیچگاه نباید بگوییم که این شیوه غلط یا درست است. با این وجود باید تدبیری بیاندیشیم که از این پس قاریانی با مختصات مورد پسند مسابقات مختلف در جهان و ازجمله کشور مالزی تربیت کنیم. 

چون صحبت از مسابقات قرآن مالزی است، باید گفت که برگزاری 65 ساله این مسابقات به برگزارکنندگان آن یاد داده است که آن را بسیار منظم و سازمان‌یافته برگزار کنند. در آنجا نوعی آرامش در رفتار و گفتار هم در نزد برگزارکنندگان، مسئولان و هم افراد شرکت‌کننده و حتی مردم عادی که برای تماشای مسابقات می‌آیند، دیده می‌شود که شخصا برای بنده جالب توجه بود، چراکه در کشور ما هنگام برگزاری مسابقات همه در حال تکاپو و گاه استرس هستند و در مالزی هیچ تشویش و نگرانی در فضای مسابقات وجود ندارد، البته دلیل آن کاملاً مشخص است؛ همه‌ چیز از قبل برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ها بدون فوت وقت در زمان مقرر به خوبی اجرا می‌شود که این می‌تواند الگوی ما نیز قرار گیرد.

نباید از این نکته غافل شد که مسابقات قرآن کشور ما از نظر فنی یک سر و گردن از همه مسابقات بالاتر است و راهی که ما آن را در مدت بیش از ۳۰ سال طی کرده‌ایم، بسیاری از کشورها باید سال‌ها تلاش کنند تا به این سطح از نظر آیین‌نامه‌نویسی و دقت در کوچکترین جزئیات برسند، برای مثال دقت در انتخاب قرعه در ایران بسیار فراتر از سایر کشورهاست، در حالی‌که در سایر کشورهای دنیا، تفاوت‌های فاحشی در قرعه‌ها دیده می‌شود. 

از جمله دیگر مواردی که می‌توان آن را الگو قرار داد، ادب و احترامی است که در نزد برگزارکنندگان و مردم مالزی وجود دارد؛ رفتاری بسیار محترمانه به دور از هرگونه تظاهر و از سر خلوص مخصوصاً در برخورد با اساتید قرآن که از کشورهای مختلف آمده‌اند، در این مسابقات شاهدیم که به شکلی مصداقی در زمینه احترام به داوران و اساتید بین‌المللی میهمان هر چند شاید جزئی و ساده به نظر برسد، اما حکایت از میزان ادب و احترام ایشان دارد، اینکه برای هر داور یک خودروی اختصاصی با راننده و همراه در نظر گرفته می‌شود که در تمام مدت از لحظه ورود به فرودگاه تا زمان مراجعت به کشور خود آن هم در مشایعت از فرودگاه در خدمت هر یک از داوران است.

ایکنا ـ شرکت‌کنندگان به ویژه در رشته قرائت تحقیق با چه میزان آمادگی حضور داشتند و آیا در حد و سطح یک رویداد بین‌المللی حاضر شده بودند؟

شرکت‌کنندگان در مسابقات مالزی از سطوح مختلفی مانند سایر مسابقات برخوردارند و در عین حالی که ما قاریانی داریم که در سطح قاریان درجه یک بین‌المللی ایرانی تلاوت می‌کنند، گاه قاریانی هم هستند که سطح آنها در تلاوت حتی به پای یک قاری شهرستانی ما نیز نمی‌رسد و این امر به جهت رعایت برخی ملاحظات سیاسی صورت می‌گیرد، کمااینکه ما در این دوره از مسابقات با قاریانی از فلسطین و آفریقا روبرو بودیم که در سطحی پایین‌تر نسبت به سایرین قرار داشتند. با این وجود در پایان اگر به تلاوت‌های نفرات اول تا ششم این مسابقات نگاهی بیندازید، متوجه خواهید شد که آنها قاریان بسیار خوبی بودند.

ایکنا ـ رویداد مالزی برای مبحث داوری چه اساسی را مورد نظر قرار داده و از داور انتظار دارد به چه نکاتی توجه داشته باشد؟

در بخش قبلی عرایضم به بخشی از موارد در این حوزه اشاره کردم، اما از جمله دیگر موارد قابل بیان باید به آئین‌نامه آن که از چهار بخش صوت، تجوید، ترنم(لحن) و فصاحت(وقف و ابتدا) تشکیل شده، اشاره کنم. در هر یک از این بخش‌ها، شاهد حضور یک داور مالزیایی و سه داور خارجی هستیم که البته در مجموع هیئت داوران بدون کوچکترین ارتباطی به شکل مستقل نمرات خود را ثبت می‌کند. مکانیسم آن هم به این شکل است که تلاوت‌ها را از طریق گوشی هدفون شنیده و با استفاده از رایانک(تبلت) اقدام به اعلام نمره خود می‌کنند که این نمره بلافاصله برای دبیر کمیته فنی ارسال شده و قابل مشاهده است.

در جریان این رقابت‌ها دیده شد که بعضی از داوران در حین نمره دادن به آئین‌نامه مسابقات مراجعه می‌کنند تا به شکل دقیق براساس مندرجات در آئین‌نامه اقدام به ثبت نمره خود کنند و این امر برای داورانی که باسابقه هستند، رخ نمی‌دهد و آنها بدون مراجعه به آئین‌نامه و با توجه به اشراف و تسلطی که دارند، مستقیماً نمره را ثبت می‌کنند. یکی از تمهیدات جاکیم این بود که دو روز قبل از مسابقات، محیط داوری در محل هتل شبیه‌سازی شده و همه داوران از نزدیک با شیوه داوری این مسابقات آشنا و حتی دو سه تلاوت را هم داوری کردند تا به این وسیله با فضای مسابقات بیشتر آشنا شوند.

ایکنا ـ حضور شما پس از چند سال وقفه به عنوان داور ایرانی در ترکیب هیئت داوران چه پیامدهای مثبتی می‌تواند به دنبال داشته باشد و آیا انتقال مشاهدات شما می‌تواند شرایط حاکم بر مسابقات قرآن ایران را ارتقا بخشد؟

نحوه انتخاب داور برای مسابقات قرآن مالزی کاملاً متفاوت از سایر کشورهاست. ما در ایران ممکن است با در نظر گرفتن افراد واجدالشرایطی، از آنها در نوبت‌های گوناگون داوری مسابقات ملی و بین‌المللی استفاده کنیم، اما به نظر می‌رسد انتخاب داوران برای مسابقات مالزی اینچنین نیست و مواردی همچون جایگاه قرآنی فرد در کشور خود یا حتی جهان اسلام، برخورداری از رزومه قوی، فعالیت‌های آموزشی، تألیفات مکتوب و شنیداری و برخورداری از تخصص لازم جزو ملاک‌های انتخاب فرد برای داوری باشد.

بنده به عنوان یک ایرانی که توفیق حضور در جمع هیئت داوران این دوره از مسایقات قرآن کشور مالزی را پیدا کردم بسیار خرسندم که کشورمان پس ازسال‌ها در این مسابقات در بخش داوری حضور پیدا کرد که امیدوارم ادامه‌دار باشد و البته تمام تلاش خود را کردم به عنوان نماینده اساتید و داوران ایرانی، تعامل شایسته و درخور نام بزرگ ایران با برگزارکنندگان و اعضای هیأت  داوران داشته باشم، اما اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، خداوند عالم است. اما اگر از بنده بخواهند تا مشاهداتم را در اختیار برگزارکنندگان مسابقات در ایران قرار دهم با کمال میل در خدمتم، منتها تصمیم‌گیری در این موارد از عهده من خارج است.

ایکنا ـ آنچه مانع شد نماینده ما در این دوره از مسابقات مالزی، حائز یکی از سه رتبه برتر نشود، چه بود؟

توجه داشته باشید که اتاق داوران در مسابقات مالزی در محل دیگری غیر از صحن مسابقات قرار دارد و لذا ما هیچ شناختی نسبت به اسامی و ملیت شرکت‌کنندگان و ارتباطی با آنها در این مسابقات نداریم. تنها روز اختتامیه بود که توانستم با جناب آقای محسن قاسمی؛ نماینده جمهوری اسلامی ایران در این دوره از مسابقات صحبتی داشته باشم. او در این دوره با کمترین اختلاف با رقبای خود، رتبه چهارم را به دست آورد و مهمترین دلیلی که او نتوانست رتبه برتر را به دست آورد، گرفتگی صدایش بود. البته با توجه به سابقه‌ای که از او سراغ داریم، به ندرت چنین نقیصه‌ای برای صدایش پیش می‌آمد و البته باید دلایل آن روشن شود و آسیب‌شناسی صورت گیرد، چرا که به گواه برخی از دوستان او چند شب قبل از مسابقات در سفارتخانه ایران در مالزی اجرا داشت و در آن مکان یکی از بهترین تلاوت‌های خود را اجرا کرده بود.