آگاهی دینی، امر قدسی و امکان نجات از زبان سلطه، خواندنی شد
کتاب «زبان دینی، ذهنِ بشری؛ ساختار آگاهی و بازنمایی استعاری» نوشته سید محمد عمادی‌حائری، کتابی نظری و میان رشته‌ای در قلمرو فلسفه دین، فلسفه ذهن و نقد پسااستعماری است که به واکاوی پیوند پیچیده میان زبان دینی، ساختار آگاهی انسان و قدرت‌های معرفتی در جهان مدرن می‌پردازد. نویسنده می‌کوشد تا دین را نه از منظر الهیات سنتی، بلکه از زاویه شناخت انسان و ساختار ذهن او بازخوانی کند.
به گزارش ایکنا، کتاب «زبان دینی، ذهن بشری؛ ساختار آگاهی و بازنمایی استعاری» نوشته سید محمد عمادی حائری در ۲۸۴ صفحه از نشر کرگدن منتشر شده است. نویسنده با بهره‌گیری از نظریه‌های شناختی و زبانی جدید، دین را در افق انسان‌شناسی انتقادی باز می‌خواند و افق تازه‌ای برای تأمل در باب نسبت ایمان، زبان و آزادی آگاهی می‌گشاید.
عمادی حائری در این اثر کوشیده است نشان دهد که ذهن بشر نه در خلأ، بلکه در بستر نظام‌های زبانی و فرهنگی شکل می‌گیرد؛ زبانی که حاوی ساختارهای سلطه، معنا و مقاومت است. در نگاه فلسفی او، زبان دینی دیگر صرف مجموعه‌ای از گزاره‌های ایمانی نیست، بلکه نحوه‌ای از زیستن و معناکردن جهان است.
او در سرتاسر کتاب، سیر تاریخی و معرفتی تأثیر دو نیروی متقابل را تحلیل می‌کند: نیروی استعمار معرفتی که آگاهی انسان را از دریچه قدرت، سلطه مفهومی و بازنمایی فرهنگی شکل داده است؛ نیروی آگاهی دینی که کوشش داشته معنا و رهایی قدسی را در برابر آن بازسازی کند. این تقابل، محور اصلی بحث کتاب است؛ از یک‌سو تفکر مدرنِ استعمارگرانه که می‌کوشد جهان را در قالب دانایی و قدرت بازنمایی کند، و از سوی دیگر زبان دینی که در پی اتصال دوباره با امر نامتناهی، قدسی و آزادی‌بخش است.
کتاب در سه فصل اصلی و یک پیوست تنظیم شده است:
فصل اول: تجربه دینی و معرفت‌شناسی باور که در این فصل به تحلیل معرفتی تجربه دینی از منظر فیلسوفانی چون لاک، آگوستین، پلانتینگا و بررسی نسبت استدلال، نقل و عقل در شهود خداوند.
فصل دوم: تجربه دینی و ساختار آگاهی به واکاوی حالت ذهنی تجربه دینی، نقد دوگانه‌گرایی ذهن–بدن، و طرح دیدگاه‌های نوست‌گرایانه درباره منشأ آگاهی دینی و نقش زیست‌شناختی یا عصبی این تجربه.
فصل سوم: تجربه دینی و بازنمایی زبانی بررسی زبان دینی در پیوند با بازنمایی، استعاره و معنا؛ و تبیین اینکه چگونه ذهن بشر از رهگذر استعاره، امر قدسی را به گونه‌ای «قابل فهم» بازنموده است. این فصل با مباحثی چون هستی‌شناسی زبان، فلسفهٔ معنا، و بازی‌های زبانی دینی تکمیل می‌شود.
در پیوست کتاب به تجربه دینی و سنت اسلامی پرداخته شده است. در این بخش نویسنده تجربه عرفانی و معرفتی را در سنت اسلامی و آثار غزالی تحلیل کرده و از «تردید در حجیت» تا «شناخت شهودی مؤمنانه» را در مقام فهم دینی بازخوانی می‌کند.
نویسنده در سراسر کتاب، پرسش‌های بنیادین فلسفه دین و فلسفه ذهن در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند: آیا می‌توان از دین سخن گفت بی‌آنکه گرفتار زبان قدرت و تصویرهای استعماری شد؟ آیا آگاهی دینی می‌تواند امکان نجات از زبان سلطه را فراهم سازد؟و آیا در جهان سکولار، معنای قدسی هنوز می‌تواند خود را بازآفرینی کند؟
عمادی حائری در پاسخ به این پرسش‌ها نه حکم نهایی، بلکه ساحت گفت‌وگو می‌آفریند؛ گفت‌وگویی میان فلسفه مدرن و الهیات معاصر، میان ذهن انسان و زبانی که می‌کوشد از حد مفاهیمِ بشری فراتر رود تا به امر بی‌کران اشاره کند.
انتهای پیام
