نگاه به ایران در سند امنیت ملی ترامپ؛ یک تهدید کاهش‌یافته

علیرضا تقوی‌نیا، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ابعاد مختلف سند امنیت ملی ایالات متحده که اخیراً توسط دونالد ترامپ منتشر و امضا شده است، اظهار کرد: خلاصه استراتژی امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۲۵ در سایت کاخ سفید منتشر شد و حاوی نکات بسیار مهم و قابل توجهی است که نشان می‌دهد دولت ترامپ در حال ترسیم یک چارچوب جدید برای بازتعریف سیاست خارجی و امنیتی این کشور در نظام بین‌الملل است.

وی گفت: اولین نکته مهم در سند این است که آمریکا باید بر «حفاظت از مردم و رفاه داخلی» خود تمرکز کند نه بر مدیریت همه بحران‌های جهانی. این دقیقاً با نگاه جمهوری‌خواهان محافظه‌کار و ملی‌گرا و شخص ترامپ، همخوانی دارد. جمهوری‌خواهان برخلاف دموکرات‌ها اعتقاد ندارند که ایالات متحده مسئول حل بحران‌های جهانی است یا باید نقش رهبری گلوبالیزیشن را بر عهده داشته باشد

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: این نگاه در تضاد کامل با نگاه دولت بایدن است که می‌گفت بحران اوکراین «مسئولیت آمریکا» است و واشنگتن باید مانند «پلیس جهان» وارد عمل شود؛ اما ترامپ می‌پرسد «بحران اوکراین چه ربطی به ما دارد؟ اروپا خودش باید حلش کند». از همین زاویه می‌توان درک کرد که این سند در تلاش است بار سنگین حفظ نظم جهانی را از دوش آمریکا بردارد.

بازگشت رسمی به واقع‌گرایی راهبردی پس از سه دهه گلوبالیسم

تقوی‌نیا اظهار کرد: در سند آمده آمریکا باید «به واقع‌گرایی راهبردی» بازگردد و از سیاست‌های جهانی‌گرایانه پس از پایان جنگ سرد فاصله بگیرد. یعنی واشنگتن دیگر مأمور «تسری جهانی شدن»، ایجاد «دهکده جهانی»، یا یکسان‌سازی جهان نیست؛ بلکه «منافع خود» را دنبال می‌کند و تمایلی ندارد برای رفاه، امنیت و ثبات دیگران هزینه بدهد.

وی ادامه داد: یکی از محوری‌ترین بخش‌های سند، اولویت‌بندی امنیت داخلی است. مهم‌ترین اولویت دولت ترامپ «کنترل مرزها و پایان دادن به مهاجرت» معرفی شده است. این موضوع ستون اصلی سیاست امنیتی جمهوری‌خواهان است و در سند نیز جایگاه ویژه دارد.

کارشناس مسائل بین‌الملل مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مقابله با جرایم سازمان‌یافته، به‌ویژه از مبدأ مکزیک، تقویت امنیت سایبری و حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی، و همچنین مقابله با افراط‌گرایی داخلی را از دیگر اولویت‌های تأکیدی سند مذکور عنوان کرد.

بازسازی قدرت اقتصادی آمریکا و پایان وابستگی به نهادهای بین‌المللی

تقوی‌نیا توضیح داد: در بخش اقتصادی سند آمده آمریکا باید قدرت اقتصادی و صنعتی خود را بازسازی کند، استقلال تصمیم‌گیری‌اش را افزایش دهد، وابستگی‌اش به نهادهای بین‌المللی را کاهش دهد و بار هزینه‌های امنیتی را میان متحدان تقسیم کند.

وی گفت: نمونه بارز این موضوع، اعتراض ترامپ به هزینه‌های ناتو است. آمریکا حدود ۸۰ درصد هزینه‌های امنیتی ناتو را پرداخت می‌کند و ترامپ معتقد است این مسئله «غیرمنطقی» است. به‌زعم او، کشورهای اروپایی باید برای امنیت خود هزینه بدهند و آمریکا نباید نقش «بانک امنیتی جهان» را بازی کند.

تقوی‌نیا افزود: نگاه ترامپ در حوزه تسلیحات نیز معامله‌محور است. مثلاً درباره اوکراین گفته است که «موشک می‌فروشیم، اما پولش را باید اروپایی‌ها بدهند». این در حالی است که دولت بایدن کمک‌های نظامی رایگان به اوکراین ارائه می‌کرد تا با روسیه مقابله کند.

بازگشت به دکترین مونروئه و تمرکز بر نیمکره غربی

این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به بخش‌های سیاست خارجی سند گفت: یکی از مهم‌ترین نکات این است که آمریکا در «نیمکره غربی» قصد دارد به دکترین مونروئه بازگردد. این دکترین که در سال 1823 اعلام شد، تصریح می‌کند آمریکای جنوبی «حیاط خلوت» ایالات متحده است و قدرت‌های اروپایی حق دخالت در آن را ندارند. سند جدید تأکید می‌کند واشنگتن دوباره به همین سیاست بازمی‌گردد.

وی گفت: در بخش مربوط به اروپا به‌روشنی آمده که آمریکا باید «تعهدات خود را کاهش دهد» و امنیت اروپا مسئولیت کشورهای اروپایی است. این نکته یکی از تفاوت‌های بنیادین نگاه ترامپ با دولت‌های قبلی است که خود را مسئول امنیت اروپا می‌دانستند.

تقسیم بار امنیتی در آسیا و نگاه اقتصادی به چین

تقوی‌نیا اظهار کرد: درباره آسیا آمده که آمریکا باید بار امنیتی را با متحدانش تقسیم کند؛ به این معنا که ژاپن، تایوان و کره‌جنوبی باید بخش مهمی از هزینه‌های امنیتی را خودشان تأمین کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: در سند تأکید شده چین باید «شریک اقتصادی» باشد، نه «دشمن». ترامپ با این بیان قصد دارد به چینی‌ها القا کند که واشنگتن به‌دنبال جنگ مستقیم نیست؛ البته رفتار عملی آمریکا در سال‌های اخیر نشان می‌دهد سیاست واقعی، مهار و رقابت است.

رویکرد نسبت به خاورمیانه و ایران: کاهش حضور نظامی

وی گفت: در بخش خاورمیانه تأکید شده که آمریکا باید حضور نظامی خود را کاهش دهد و تهدید ایران نیز «کاهش‌یافته» توصیف شده است. این تصور ترامپ یک برداشت توهم‌آمیز است، زیرا اگر برنامه هسته‌ای ایران «نابود شده» بود، نیازی نبود ترامپ هزار بار آن را تکرار کند. این تکرار نشان می‌دهد او خود نیز می‌داند چنین چیزی رخ نداده است.

کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: در سند آمده «مشکل روسیه، مشکل اروپاست» و برای آمریکا تهدید حیاتی محسوب نمی‌شود. این یعنی واشنگتن قصد ندارد وارد مواجهه مستقیم برای دفاع از اروپا شود و از نگاه ترامپ، اروپایی‌ها باید خودشان تکلیف‌شان را با مسکو روشن کنند.

تقوی‌نیا با اشاره به بخش مربوط به کره شمالی گفت: این کشور عملاً از دستور کار سند امنیت ملی حذف شده و دیگر جایگاه اولویت‌دار ندارد. این موضوع نشان می‌دهد دولت ترامپ هیچ برنامه خاصی برای مهار یا تعامل با پیونگ‌یانگ ندارد.

اقتصاد، ستون امنیت آمریکاست

وی درباره ابزارهای قدرت ملی آمریکا گفت: در سند آمده «اقتصاد ستون اصلی امنیت ملی آمریکا» است و باید تولید به داخل برگردد. در عصر گلوبالیسم، بسیاری از کارخانه‌های آمریکایی به کشورهایی منتقل شده‌اند که نیروی کار ارزان دارند؛ مانند چین. ترامپ معتقد است باید تمام کارخانه‌ها به خاک آمریکا بازگردند و شرکت‌های فراملیتی دوباره در داخل تولید کنند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه در سند آمده ارتش آمریکا باید چابک‌تر شود، از پراکندگی در سراسر جهان بکاهد و تمرکز خود را بر نیمکره غربی بگذارد، گفت: از نگاه طراحان سند، آمریکای جنوبی اکنون اولویت اصلی امنیتی ایالات متحده است.

تقوی‌نیا گفت: در بخش دیپلماسی سند آمده آمریکا باید بر «توافق‌های دوجانبه» و «منافع حیاتی» خود تمرکز کند و کمتر درگیر ساختارهای چندجانبه‌گرا شود.

وی افزود: در حوزه فناوری، سند تأکید می‌کند آمریکا باید در هوش مصنوعی، انرژی‌های نو و امنیت سایبری سرمایه‌گذاری گسترده و حتی جهشی داشته باشد و این حوزه‌ها را میدان اصلی رقابت آینده می‌داند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: این سند در نهایت تأکید می‌کند آمریکا باید منابع خود را برای حفاظت از مردم، مرزها و رفاه داخلی صرف کند و رهبری جهانی زمانی معنا دارد که «بر پایه قدرت داخلی پایدار» بنا شده باشد.

پیامدها برای ایران

تقوی‌نیا در پایان تأکید کرد: این نگاه تا حدی برای کشورهای مستقل مانند ایران مثبت است، زیرا نشان می‌دهد آمریکا در پی کاهش نقش خود در مداخله‌های بین‌المللی است. اما همان‌طور که تجربه نشان داده است، همیشه فاصله میان «گفتار» و «عمل» در سیاست خارجی آمریکا بسیار زیاد است و باید عملکرد واقعی دولت ترامپ را سنجید.