کاهش بودجه قرآنی در لایحه ۱۴۰۵؛ فاصله میان شعار تا عمل

به گزارش ایکنا، لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ کل کشور که مجموع منابع آن پس از حذف چهار صفر از پول ملی به رقم یک‌هزار و ۱۴۴ میلیارد تومان رسیده است، هفته گذشته، دوم دی ماه از سوی رئیس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. این لایحه نخستین بودجه سنواتی کشور است که به‌صورت رسمی و کامل بر مبنای «ریال جدید» تدوین شده و تمامی ردیف‌های درآمدی، هزینه‌ای، اعتبارات دستگاه‌ها و جداول کلان آن با قالب عددی تازه تنظیم شده است.

دولت تأکید دارد که این تغییر، گامی مهم در جهت کاهش پیچیدگی محاسبات مالی، حذف ارقام نجومی از اسناد بودجه‌ای و ارتقای شفافیت و انضباط مالی است؛ اقدامی که در صورت تصویب نهایی، می‌تواند نقطه پایانی بر سال‌ها استفاده از اعداد بزرگ و بعضاً غیرقابل فهم در ساختار بودجه‌ریزی کشور باشد.

تصویر کلی منابع بودجه ۱۴۰۵

بر اساس لایحه ارائه‌شده، مجموع منابع عمومی دولت در سال ۱۴۰۵ معادل ۵۲۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده که از این میزان:

• ۳۴۰ میلیارد تومان از محل درآمدها

• ۲۷.۵ میلیارد تومان از محل واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

• ۱۵۰ میلیارد تومان از محل واگذاری دارایی‌های مالی تأمین خواهد شد.

همچنین درآمدهای اختصاصی دستگاه‌ها رقمی در حدود ۷۰ میلیارد تومان برآورد شده که در مجموع، منابع بودجه عمومی دولت را به ۵۹۰ میلیارد تومان می‌رساند.

در کنار این ارقام، منابع شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت نیز ۸۸۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است تا در نهایت، منابع بودجه کل کشور در سال ۱۴۰۵ به حدود ۱,۱۴۴ میلیارد تومان برسد.

این در حالی است که عدد کلی بودجه ۱۴۰۵ نسبت به سال جاری تنها حدود ۱۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد و حتی در برخی بخش‌ها با کاهش اعتبارات مواجه شده است.

کاهش بودجه‌های قرآنی؛ نگرانی در سایه عدم تحقق پرداخت‌ها

یکی از بخش‌هایی که در لایحه بودجه سال آینده با کاهش اعتبار مواجه شده، بودجه‌های قرآنی کشور است؛ این در حالی است که بخش قابل توجهی از اعتبارات مصوب سال ۱۴۰۴ تاکنون پرداخت نشده و با توجه به باقی‌ماندن کمتر از سه ماه تا پایان سال، امید چندانی به تحقق کامل این پرداخت‌ها وجود ندارد.

در چنین شرایطی، کاهش ارقام پیش‌بینی‌شده برای سال آینده، نگرانی‌ها را درباره تحقق عملی برنامه‌های قرآنی دوچندان کرده است؛ چراکه حتی ارقام مصوب نیز در سال‌های گذشته به‌طور کامل محقق نشده‌اند.

براساس این لایحه، ردیف اجرای اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی که در سال ۱۴۰۴ رقمی معادل ۹۰۰ میلیارد تومان داشت و تنها بخش اندکی از آن پرداخت شده، در لایحه سال ۱۴۰۵ به ۸۶۵ میلیارد تومان کاهش یافته است؛ یعنی ۳۵ میلیارد تومان کمتر از سال گذشته.

همچنین بودجه دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سال ۱۴۰۵، ۴۷ میلیارد تومان پیش‌بینی شده، در حالی که این رقم در لایحه سال ۱۴۰۴، ۵۰ میلیارد تومان بود.

جزئیات بودجه نهادهای دینی و فرهنگی

دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵، اعتبارات مربوط به نهادهای دینی، فرهنگی و تبلیغی را نیز مشخص کرده است. براساس اطلاعات منتشرشده:

• دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم:
  ۹,۹۶۲,۰۰۰ ریال جدید (معادل ۹۹,۶۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال قدیم)

• سازمان تبلیغات اسلامی:
  ۶۷,۷۳۳,۷۱۳ ریال جدید
  که در میان زیرمجموعه‌های آن:

  • مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی: ۳۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال جدید

  • بنیاد دایرةالمعارف اسلامی: ۱۳۸,۲۰۰,۰۰۰ ریال جدید

  • پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی: ۱۴۴,۹۵۲,۶۰۰ ریال جدید

  • شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه: ۴۹۶,۰۰۰,۰۰۰ ریال جدید

  • مرکز رسیدگی به امور مساجد: ۱۵۰,۵۰۰,۰۰۰ ریال جدید

  • ستاد اقامه نماز: ۱۳۹,۶۰۰,۰۰۰ ریال جدید

  • مرکز الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت: ۴۶,۶۱۸,۷۰۰ ریال جدید

• دانشگاه سوره، ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی:
  در قالب ردیف تجمیعی، ۷۳,۱۰۰,۰۰۰ ریال جدید

• مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران:
  ۵۶,۱۷۰,۵۰۰ ریال جدید

• سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی:
  ۲۱۵,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال جدید

• مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی:
  ۱۵۰,۶۰۰,۰۰۰ ریال جدید
  و مجمع جهانی اهل بیت(ع):
  ۲۵۹,۰۹۹,۸۰۰ ریال جدید

• جامعه‌المصطفی العالمیه:
  ۱۸,۶۳۷,۰۰۰ ریال جدید

• سازمان اوقاف و امور خیریه:
  ۱,۵۷۹,۲۰۰,۰۰۰ ریال جدید
  که از این میزان، ۱,۱۸۳,۷۰۰,۰۰۰ ریال جدید به حمایت از مدارس علوم دینی اهل سنت و کمک به معیشت روحانیون اختصاص دارد.

• شورای عالی حوزه‌های علمیه:
  ۷,۴۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال جدید

• دانشگاه مذاهب اسلامی:
  ۷۸,۲۰۰,۰۰۰ ریال جدید

• دانشگاه اهل بیت(ع):
  ۱۵۶,۷۵۵,۴۰۰ ریال جدید

• شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران:
  ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال جدید

• مرکز خدمات حوزه‌های علمیه:
  ۱۶۴,۲۰۰,۰۰۰ ریال جدید
  و دانشگاه علوم و معارف قرآن:
  ۱۵۰,۰۰۰ ریال جدید

• دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی:
  ۱۲,۲۸۸,۸۱۳ ریال جدید

چالش تحقق بودجه؛ فاصله عدد و عمل

اگرچه دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵ بر واقع‌بینی و انضباط مالی تأکید دارد، اما تجربه عدم تحقق کامل اعتبارات، به‌ویژه در حوزه‌های فرهنگی و قرآنی، این پرسش را مطرح می‌کند که چه میزان از ارقام پیشنهادی، در عمل به پرداخت واقعی منجر خواهد شد.

اکنون با آغاز بررسی لایحه در کمیسیون‌های تخصصی مجلس، باید دید نمایندگان چه اصلاحاتی را در ساختار منابع و مصارف اعمال خواهند کرد و آیا کاهش اعتبارات قرآنی در فرآیند بررسی بودجه جبران می‌شود یا خیر؛ مسئله‌ای که برای فعالان و نهادهای قرآنی کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

کاهش بودجه‌های قرآنی در لایحه سال ۱۴۰۵، صرفاً یک جابه‌جایی عددی در جداول مالی نیست، بلکه نشانه‌ای نگران‌کننده از تضعیف جایگاه فرهنگ قرآنی در اولویت‌های اجرایی دولت به شمار می‌رود. این کاهش در شرایطی رخ داده که بخش قابل توجهی از اعتبارات مصوب سال جاری نیز به مرحله پرداخت نرسیده و عملاً بسیاری از برنامه‌ها و اسناد بالادستی حوزه قرآن، به‌ویژه اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی، با چالش جدی در اجرا مواجه شده‌اند.

تداوم این روند، شکاف میان سیاست‌گذاری و اجرا را عمیق‌تر می‌کند و این پیام را به نهادهای قرآنی منتقل می‌سازد که حتی تعهدات مصوب نیز از ضمانت تحقق برخوردار نیست. از سوی دیگر، انتظار ارتقای کیفیت فعالیت‌های قرآنی، گسترش آموزش عمومی قرآن و تحقق اهداف فرهنگی در تراز اسناد بالادستی، بدون تأمین پایدار منابع مالی، انتظاری غیرواقع‌بینانه است.

گرچه دولت بر انضباط مالی و واقع‌بینی در بودجه‌ریزی تأکید دارد، اما صرفه‌جویی نباید به بهای کمرنگ شدن حوزه‌ای تمام شود که نقش بنیادین در هویت فرهنگی، انسجام اجتماعی و تربیت دینی جامعه ایفا می‌کند. اکنون توپ در زمین مجلس است تا با بازنگری در ردیف‌های بودجه‌ای و الزام دولت به پرداخت کامل اعتبارات مصوب، مانع از آن شود که فرهنگ قرآنی، قربانی خاموش سیاست‌های انقباضی و فاصله مزمن میان عدد و عمل شود.