فدک در تاریخ

این انقلابی بود که [فاطمه سلام‌الله‌علیها آن] بانوی انقلابی، در آن بیش از آنکه به‌دنبال رهاوردی باشد که معمولاً در انقلاب‌‌های دیگر در پی آنند، می‌‌خواست اصل این انقلاب را استوار سازد و آن را در صفحات تاریخ به‌شکلی برجسته به ثبت رساند. بدین‌‌سان این انقلاب به‌‌خودی‌‌خود،‌‌ هدف مطلوب را به‌گونه کامل تحقق می‌‌بخشید و این چیزی بود که در عمل رخ داد؛ از اینجاست که هرچند به‌ظاهر این حرکت شکست خورد، آن را پیروز می‌‌شماریم. [شهید سید محمدباقر صدر، کتاب فدک در تاریخ ، ص٣۴]

کسی که به‌دقت در ماجرای فدک و تحولات و گونه‌های مبارزاتی آن می‌نگرد، تنها درخواست یک زمین را در آن نمی‌بیند؛ بلکه مفهومی گسترده‌تر از اینها در ذهنش تجلی می‌یابد که هدفی را در دل خود دارد که برانگیزاننده یک انقلاب است... این دادخواهی، قیامی بر ضد بنیان‌های حکومت بود؛ فریادی بود که فاطمه(س) می‌خواست با آن، بنیادی را که سنگ‌بنای تاریخ بعد از سقیفه بود، از جای برکند. [شهید سید محمدباقر صدر، کتاب فدک در تاریخ ، ص۷۲]

بعضی افراد برایشان یک شبهه پیدا می‌شود که چرا حضرت زهرا (س) با آن مقام عصمت و قداست رفت در مسجد پیغمبر (ص) و از مسئله فدک دفاع کرد، در حالی که آنها کسانی بودند که: «وَ یطْعِمونَ الطَّعامَ عَلی‏ حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتیماً وَ اسیراً. انَّما نُطْعِمُکمْ لِوَجْهِ اللهِ‏» یا امیرالمؤمنین (ع) خودش می‌گوید: «وَ ما اصْنَعُ بِفَدَک وَ غَیرِ فَدَک» و به قول شاعر فارسی «آنکه رست از جهان فدک چه کند؛ آن که جست از جهت فلک چه کند». بعد من رسیدم به این جا که دو مسئله است: رفتن دنبال حق مغصوب برای نجات دادن حق یک مسئله است، یک ارزش بسیار عالی اسلامی و انسانی است، و رفتن برای این که گرسنه مانده‌‏ام، می‌خواهم شکمم را سیر کنم که صرفا انگیزه حیوانی داشته باشد مسئله دیگری است. [شهید مطهری؛ کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران، ص ۲۸۴]

اگر فداکاری فضیلت‌مدار انسانی را کتابی تلقی کنیم، کارهای علی(ع) عنوان این کتاب است که پرتو جاودانگی از آن فرا می‌تابد. اگر اصول آسمانی محمد(ص) نمودی عملی بر روی زمین داشته باشد، علی(ع) تجسم زنده آن اصول در طول همه روزگاران و همه نسل‌هاست. اگر رسول خدا(ص) علی و قرآن را در میان امتش جانشین ساخته، بدین روی بوده که قرآن تفسیر معانی علی بزرگ(ع) تجسمی از الگوهای قرآن کریم قرار گیرد. اگر خداوند علی(ع) را در آیه مباهله، نفْس [یعنی خود] رسول خدا (ص) شمرد، از آن‌ روی بود که مسلمانان دریابند که او امتداد طبیعی محمد(ص) و پرتوی فراتابیده از روح بزرگ اوست. [شهید علامه محمدباقر صدر، کتاب فدک در تاریخ ، صفحه ۱۰۶]

اکنون در اوج آمادگی شکوه‌مند و پایداری دلیرانه برای اجرای تدبیر بلند‌همتانه و شیوۀ دفاعی‌ خویش قرار داشت. این راه نیازمند چیره‌دستی هنرمندانه‌ای بود که بتواند بدبختی‌ها و وضعیت موجود را به‌گونه‌ای به تصویر و نقد کشد که شمه‌ای از زندگی و بهره‌ای از جاودانگی را در قالب کلمات بریزد، بدان‌سان که واژگان، سپاهیان این قیام پربرکت شوند و سند جاودان آن، در تاریخِ عقیده گردند. سپس فاطمه به‌سوی میدان کارزار شتافت، درحالی‌که در جانش آیین محمد (ص) و روح خدیجه و دلیری علی (ع) جریان داشت و در درونش دل‌سوزی شگرفی بر این امت از بیم آینده‌ای تاریک موج می‌زد. [ کتاب فدک در تاریخ نوشته شهید محمدباقر صدر، فصل یک]

این [حرکت] فریادی فرخنده بود که فاطمه با عنایتی آسمانی برآورد؛ فریادی که چون برآمد، تکیه‌گاه حقِ غصب‌شده گشت و تلاشی نومیدانه شد که بارقه‌هایی از لبخند امید در پیرامونش درخشیدن گرفت. اما این لبخند دیری نپایید و جای خود را به اندوهی سخت و یأسی پایدار و تسلیم در برابر شرایط داد؛ تسلیمی که واقعیت زندگی مردم آن روزگار ایجاب می‌نمود. این انقلابی بود که بانوی انقلابی، در آن بیش از آنکه به‌دنبال رهاوردی باشد که معمولاً در انقلاب‌های دیگر در پی آنند، می‌خواست اصل این انقلاب را استوار سازد و آن را در صفحات تاریخ به‌شکلی برجسته به ثبت رساند. بدین‌سان این انقلاب به‌خودی‌خود،‌ هدف مطلوب را به‌گونۀ کامل تحقق می‌بخشید و این چیزی بود که در عمل رخ داد. از اینجاست که هرچند به‌ظاهر، این حرکت شکست خورد، آن را پیروز می‌شماریم. [شهید محمدباقر صدر، کتاب فدک در تاریخ ، صفحه ۳۴]

علی (ع) بر سر دو راهی قرار داشت که پیمودن هر دو برایش سخت و دشوار بود: یک؛ در برابر خلافت ابوبکر، انقلاب مسلحانه اعلان نماید. دو؛ خار در چشم و استخوان در گلو، صبر پیشه کند.

گروه ادب ــ مدیرعامل به‌نشر از برگزاری نشست نقد و بررسی کتاب « فدک در تاریخ » همزمان با فرارسیدن ایام سوگواری و شهادت حضرت زهرا(س) در قالب سلسله نشست‌های تبلیغی ـ ترویجی «در پناه کلمات» در مشهد خبر داد.

گروه ادب ــ کتاب « فدک در تاریخ » اثری از آیت الله محمدباقر صدر از سوی حجت الاسلام ابوالقاسم حسینی ژرفا ترجمه شد.