نگاهی به توصیه‌نامه یونسکو در توصیف منزلت معلم
شعب خارجی: سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو) در اکتبر 1966 یعنی 44 سال پیش توصیه نامه‌ایی را برای ارج نهادن به مقام و منزلت معلم تدوین کرد که در این نوشتار به اختصار به آن خواهیم پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، این توصیه‌نامه در 13 فصل و 146 ماده تنظیم شده و تقریباً همه جنبه‌های زندگی و کار معلمان را مورد توجه قرار داده است.
هرچند اجرای این توصیه‌نامه مانند سایر تعهدنامه‌های بینالمللی برای دولت‌ها الزام‌آور نیست، اما دولت‌های عضو یونسکو نمی‌توانند به این توصیه‌ها بی‌اعتنا باشند. نمایندگان کشورها در جلسات عمومی باید میزان پیشرفت دولت متبوع شان را در جهت اجرای مفاد آن گزارش کنند.
ایران عضو رسمی یونسکو است و شورای عالی آموزش و پرورش باید در تدوین اسناد تحولی مفاد این توصیه‌نامه و دیگر توصیه‌های این نهاد آموزشی و فرهنگی را لحاظ کند.
معلم کیست؟
عنوان معلم در این سند به همه کسانی اطلاق می‌شود که مسئولیت آموزش‌آموزان را برعهده دارند و همه معلمان مراکز دولتی و غیردولتی از مربیان مهد کودک تا دوره متوسطه و همچنین هنرآموزان مدارس فنی و حرفه‌ای را در برمی گیرد. مراد از منزلت توجه به جنبه معنوی شغل معلمی و احترام و قدردانی از معلمان و توجه به استانداردهای مادی یعنی دستمزد و مزایای شغلی مناسب، امنیت شغلی و تأمین اجتماعی برای معلمان است.
در این توصیه‌نامه آمده است؛ معلمی همانند یک حرفه باید مورد توجه قرار گیرد. این شغل یک خدمت عمومی است که به معلمانی دانشمند و خبره نیازمند است که از روحیه لازم، هوش، سلامت جسمی، مهارت و دانش شغلی بهره‌مند باشند و با استفاده از مطالعات روزمره دانش و مهارت خود را بالا ببرند. ورود به حرفه معلمی باید از هرگونه تبعیض‌نژادی، رنگ، جنس، مذهب، عقیده سیاسی، خاستگاه ملی و اجتماعی و وضعیت اقتصادی مبرا باشد.
برنامه تربیت معلم باید شامل دوره آموزش عالی، آموزش اختصاصی و کسب مهارت‌های تربیتی به صورت موازی یا متوالی باشد. وجود سازمان معلمان به عنوان یک تشکل حرفه‌ای و غیردولتی برای پیگیری مطالبات معلمان ضروری است. این سازمان و دستگاه آموزش و پرورش در تعیین سیاست‌های آموزشی مناسب برای دستیابی به آموزش و پرورش پیشرفته به طور متحد عمل می‌کنند.
داشتن معلمانی مجرب و با انگیزه، ایجاد جاذبه برای جذب نیروهای برتر و صیانت از حرفه معلمی اساس توسعه کیفی نیروی انسانی آموزش و پرورش است.
شرایط کار معلم
مساحت کلاس درس باید به اندازه‌ای باشد که معلم بتواند به تک تک دانش‌آموزان رسیدگی کند. در مواردی که تعداد دانش‌آموزان زیاد است باید از وسایل سمعی - بصری کمک گرفت. ساختمان مدرسه باید ایمن و با دوام، جذاب و راحت بوده و برای معلمان مناطق دور و محروم مسکن شایسته فراهم کند یا کمک هزینه مسکن پرداخت شود. هنگام کار معلم باید از وسایل کمک آموزشی مجهزی برخوردار باشد.
در توصیه‌نامه می‌خوانیم ساعت کار معلمان در روز و هفته باید با مشورت «سازمان معلمان» تعیین شود و عواملی مانند تعداد دانش‌آموزان، وقت کافی جهت برنامه ریزی و آمادگی درسی، کارهای تحقیقاتی، فعالیت‌های فوق برنامه، تهیه گزارش در مورد دانش‌آموزان، جلسات مشورت با اولیا و برنامه‌های آموزش ضمن خدمت معلمان در احتساب ساعات کار موظف آنها لحاظ شود.
حقوق معلمان باید بازتابی از اهمیت کار آنها به عنوان مادر مشاغل باشد. در مقایسه با دیگر مشاغل باید اهمیت و کیفیت کار معلمان را در نظر گرفت. حقوق معلمان باید به گونه‌ای تعیین شود که باعث اعتراض جمعی آنها نشود و پرداخت‌های غیرمتعارف نباید در داخل سیستم به گونه‌ای باشد که به اختلاف بین گروه‌های متفاوت فرهنگیان منجر شود.
رفاه معلم
بر اساس توصیه‌نامه همه معلمان باید از حمایت تأمین اجتماعی یا نهادهای مشابه آن بهره‌مند شوند که شامل مراقبت‌های پزشکی، دوران بیماری، دوره بیکاری، دوره سال‌خوردگی، دوره معلولیت و کمک به بازماندگان باشد.
اختیار و مسئولیت
حرفه معلمی باید از ضوابط آکادمیک در انجام وظایف شغلی برخوردار باشد. به عنوان مثال معلمان باید در انتخاب و تعدیل موضوعات درسی، انتخاب کتاب‌های کمک درسی و روش‌های تدریس، ارائه طرح درس و استفاده از یاری کارشناسان تعلیم و تربیت دارای اختیار لازم باشند.
سیستم بازرسی و نظارت باید باعث تشویق و دلگرمی معلمان در اجرای وظایف حرفه‌ای آنها باشد. ارزیابی کار معلم باید بی‌طرفانه و با استفاده از معیارهای شناخته شده باشد. معلمان باید در مقابل برخوردهای نامناسب و غیرمنصفانه اولیا حمایت شوند.
مسئولان باید معلمان را در برابر برخوردهای احتمالی در داخل و خارج از مدرسه مورد حمایت قرار دهند. اما بخشی از مقام و منزلت معلمان به عملکرد خود آنها بستگی دارد. ضوابط حرفه‌ای که با مشارکت دستگاه و سازمان معلمان تعیین می‌شود باید از سوی معلمان مراعات شود. معلم باید در کلاس و مدرسه استانداردهای حرفه‌ای آموزشی و تربیتی را رعایت کند. معلمان و سازمان آنها باید دانش‌آموزان را در فعالیت‌های آموزشی مشارکت دهند.
در این نوشتار امکان طرح همه مطالب مندرج در توصیه‌نامه وجود ندارد، به همه معلمان پیشنهاد می‌کنیم با خواندن این توصیه‌نامه با حقوق و مسئولیت‌های خود بیشتر آشنا شوند.
یادآور می‌شود کتاب «مقام و منزلت معلم از دیدگاه یونسکو» به ترجمه محمدتقی سبزواری توسط انتشارات «مرسل» به چاپ رسیده است.
