علوم انسانى قرآن‌بنیان؛ اولویت مطالعات قرآنی
گروه اندیشه: فروغ پارسا در دومین هم‌اندیشى جایگاه مطالعات قرآنى در تحول علوم انسانى، اظهار کرد: علوم انسانى قرآن‌بنیان از اولویت‌هاى علوم قرآنى است.
این هم اندیشى كه به همت پژوهشگاه علوم انسانى و
مطالعات فرهنگى، دانشگاه الزهرا، انجمن زنان پژوهشگر علوم انسانى و انجمن ایرانى مطالعات
قرآنى و فرهنگ اسلامى برگزار شده است، به مبانى معرفتى پژوهش‌هاى میان‌رشته‌اى خواهد
پرداخت.
پارسا با بیان اینكه علوم انسانى قرآن‌بنیان از
اولویت‌هاى مطالعات قرآنی است، گفت: سوالات در خصوص علوم انسانى قرآن‌بنیان متوجه اصحاب
علوم قرآن است، براى پاسخ دادن به این سوال اصحاب قرآن و قرآن‌پژوهان اولویت و شایستگى
بیشتری دارند و حركت‌هاى غیر‌تخصصی كه صورت گرفته از جانب نا‌آشنایان به علوم قرآن
بوده است.
فروغ پارسا، رییس انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با بیان اینكه علوم انسانى قرآن‌بنیان از اولویت‌هاى مطالعات قرآنی است، گفت: سوالات در خصوص علوم انسانى قرآن‌بنیان متوجه اصحاب علوم قرآن است، براى پاسخ دادن به این سوال اصحاب قرآن و قرآن‌پژوهان اولویت و شایستگى بیشتری دارند و حركت‌هاى غیر‌تخصصی كه صورت گرفته از جانب نا‌آشنایان به علوم قرآن بوده است.
پارسا ادامه داد: نخستین بار تحول در علوم را امام خمینی(ره) در سال‌های 57-58 مطرح کردند که به انقلاب فرهنگی انجامید، مقام معظم رهبری این مساله را از سال‌های 68 مورد نظر داشتند و در سال 88 بود که شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در شورای عای انقلاب فرهنگی پایه‌گذاری شد.
وی ادامه داد: اسناد حقوقی پشتیبان تحول علوم انسانی است و ضرورت ایده تحول در علوم انسانی غیرقابل انکار است. پیدا شدن نظریه‌ها و ظهور مکاتب نوین علمی و تغییرات علمی که تاریخ علم و فلسفه علم به بررسی آن پرداخته است، نشان از تحول علوم انسانی دارد. مدرنیسم اندیشه‌های قرون وسطی را به چالش کشید و امروز ملاحظاتی انتقادی از منظر پست مدرنیسم بر مدرنیسم وارد شده است.
عضو هیئت
علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تصریح کرد: انگاره‌های علمی بیانگر
این معناست که علوم دستخوش تحول بوده‌اند و این لازمه تحول و اندیشه‌ورزی بشری
بوده است. در چند دهه اخیر شتاب در این جریان بیشتر شده است. در عصر تکنولوژی
ارتباطات، دوره زبانی و فرهنگی ادواری هستند که از دهه شصت تا امروز مطرح شده‌اند.
پارسا ادامه داد: با این همه اساتید مستحضر هستند که موضوع تحول در علوم انسانی که از جانب امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری مطرح شده است از جنس دیگری است و تحول در این گفتمان به معنای اسلامی شدن علوم انسانی است. اگر بیانات امام(ره) را مورد توجه قرار دهیم به این نتیجه خواهیم رسید که ایشان نگران اعتقادات دانشجویان ما بودند. ایشان از اینکه معنویت در دانشگاه وجود ندارد، ابراز نگرانی کرده بود و معتقد بودند که معنویت در همه آموزش‌ها باید در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه از نظر امام خمینی(ره) عوالمی به جز این عالم مادی وجود دارد که باید آموزش داده شود، گفت: ایشان بر اساس رویکرد صدرایی وحدت وجودی معتقد به اتحاد میان مراتب مادی و معنوی بودند. امام خمینی(ره) بر آن بودند که «فرق بین دانشگاه‌های غربی و دانشگاه‌های اسلامی باید در آن طرحی باشد که اسلام برای دانشگاه‌ها طرح می‌کند. دانشگاه‌های غربی به هر مرتبه‌ای هم که برسند، طبیعت را ادراک می‌کنند، طبیعت را مهار نمی‌کنند برای معنویت. اسلام به علوم طبیعی نظر استقلالی ندارد، تمام علوم طبیعی به هر مرتبه‌ای که برسند، باز آن چیزی که اسلام می‌خواهد نیست. اسلام طبیعت را مهار می‌کند برای واقعیت و همه را رو به وحدت و توحید می‌برد».
پارسا
افزود: مقام معظم رهبری هم نظرات مشابهی دارند و به نظر ایشان نگاه اسلام به انسان
با اومانیسم غربی متفاوت است. انسان در اسلام دارای دو بعد مادی و معنوی است، اما
در غرب انسان مادی محض در نظر گرفته می‌شود و هدف او لذت‌جوئی در زندگی دنیایی است
و هدف توسعه در غرب نیز همین است. از نظر مقام معظم رهبری «در جهانبينی اسلام، ثروت
و قدرت و علم، وسيلهاند برای تعالی انسان. در آن جهانبينی غربی، ثروت و قدرت و علم،
هدفند. انسان‌ها تحقير بشوند، ملت‌ها تحقير بشوند، ميليون‌ها انسان در جنگ‌ها لگدمال
بشوند و كشته بشوند، برای اينكه كشوری به قدرت يا به ثروت برسد يا كمپانیهايی سلاح‌های
خودشان را بفروشند؛ ايرادی ندارد».
وی تصریح کرد: مقام معظم رهبری تاکید می‌کنند که ما صرفا مصرف‌کننده نظریات غربی نباشیم و به نظریه‌پردازی بپردازیم. ایشان میفرمایند «علوم انسانی غرب مبتنی بر جهان‌بینی دیگری است؛ مبتنی بر فهم دیگری از عالم آفرینش است و غالباً مبتنی بر نگاه مادی است. خوب، این نگاه، نگاه غلطی است؛ این مبنا، مبنای غلطی است. این علوم انسانی را ما به صورت ترجمه‌ای، بدون اینکه هیچگونه فکر تحقیقیِ اسلامی را اجازه بدهیم در آن راه پیدا کند، می‌آوریم توی دانشگاه‌های خودمان و در بخش‌های مختلف این‌ها را تعلیم می‌دهیم؛ در حالی که ریشه و پایه و اساس علوم انسانی را در قرآن باید پیدا کرد».
رییس انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی ادامه داد: نکته عزیمت این هم‌اندیشی پاسخ دادن به این اعلام نیازی است که از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است و باید راهکاری برای عملیاتی برای اسلامی‌شدن علوم انسانی پیدا کرده و به امکان، آسیب‌ها و موانع این کار بپردازیم. سوالات در خصوص علوم انسانى قرآن‌بنیان متوجه اصحاب علوم قرآن است، براى پاسخ دادن به این سوال اصحاب قرآن و قرآن‌پژوهان اولویت و شایستگى بیشتری دارند و حركت‌هاى غیر‌تخصصی كه صورت گرفته از جانب نا‌آشنایان به علوم قرآن بوده است.
وی افزود: در سال گذشته ما به این نتیجه رسیدیم که قرآن به عنوان کتاب منزل مورد احترام قاطبه مسلمانان است اما در حرکت تحول در علوم انسانی قرآن باید به مثابه موضوع مطالعات قرآنی مد نظر باشد تا بتوان از آن علوم انسانی قرآن بنیان را استخراج کرد. نتیجه دیگری که در سال گذشته به دست آمد این بود که علوم انسانی غربی لایه‌های آشکار و پنهان دارد که لایه آشکار آن مدرنیته است اما لایه‌های پنهان این علوم از لایه‌هایی سنتی تشکیل می‌شود.
پارسا در پایان گفت: اگر در صدد تنظیم ارتباط درست بین علوم انسانی و مطالعات قرآنی هستیم، باید مطالعه لایه‌شناختی و مولفه‌ای را در دستور کار قرار داده و از افراط و تفریط در این زمینه بپرهیزیم و در همین راستا در دومین هم اندیشى به مبانى معرفتى پژوهش‌های میان رشته‌ای پرداخته‌ایم.
