اجرای مسابقات قرآن با «عباس سلیمی» عجین است/ قیدها را میدانم، اما کلامم را مقید نمی‌کنم
گروه چهره‌ها: مجری دو دوره مسابقات بین‌المللی قرآن بر این باور است که جایگاه اجرای مسابقات بین‌الملی قرآن جمهوری اسلامی ایران تا همیشه به «عباس سلیمی» تعلق دارد.
مجید یراق‌بافان، مجری توانمند برنامه‌های معارفی سیما به ویژه شبکه قرآن و معارف سیما، دو سالی است که اجرای مراسم آغازین و پایانی به انضمام بخش رقابت‌های مسابقات بین‌المللی قرآن کریم به او سپرده شده است؛ کار پراسترس و دقیقی که به گفته جمعی از صاحب‌نظران توانسته است از عهده آن به خوبی برآید.
در حاشیه سی و یکمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن (5 تا 12 خردادماه 93 سالن اجلاس سران) با وجود فشرد‌گی کار و کمبود زمان، لحظاتی، چند پرسش از نحوه اجرا در این قبیل مسابقات را از او جویا شدیم. همانطور که انتظار داشتیم به آرامی و دقت به تمامی پرسش‌ها پاسخ داد. حاصل این گفت‌وگو به شرح ذیل است؛
* کار اجرای مسابقات قرآن به ویژه مسابقات بین‌المللی قرآن در این وسعت، اجرای خاص و سبک ویژه‌ای را می‌طلبد؟
همانطور که هر مجری، پس از مدت زمانی به یک سبک خاص در اجرای خود می‌رسد. یک مجری در عین حالی که باید سبک خاص خود را داشته باشد اما قاعدتاً برای مسابقات بین‌المللی قرآن باید اجرا و سبک متفاوتی را نیر در پیش گیرد.
* چه شرایط خاصی بر رویدادی همچون مسابقات بین‌المللی قرآن حکم‌فرماست که شما به اجرای سبکی متفاوت در آن، اعتقاد دارید؟
هر برنامه‌ای، ویژگی‌های خاص خود را دارد، اما در مورد مسابقات بین‌المللی قرآن بر این باور هستم که باید دو ویژگی کلی در اجرا وجود داشته باشد، مورد اول توجه به حفظ نشاط و شادابی اجرا و در عین حال حفظ رسمیت محفل بین‌المللی بودن آن است. جمع کردن این دو مورد با هم کار مشکلی است، نه به این خاطر که چون من الان این کار را انجام می‌دهم، سخت است، بلکه سایر مجریان نیز بر این باور هستند. جمع کردن این دو موضوع متناقض در کنار یکدیگر، کار سختی است.
* پس، قطعاً شما تفاوت بسیاری در اجرا بین این مسابقات و برنامه‌های تلویزیونی قائل هستید؟
بله، همینطور است، اساساً برنامه‌ای که ما به آن می‌گوییم «استیج» یا همان برنامه‌های بیرون از تلویزیون، تفاوت زیادی با برنامه‌های تلویزیونی دارد، کما اینکه من قائل به این موضوع هستم که یک روحانی ممکن است در سخنرانی و به اصطلاح منبر رفتن، بسیار موفق باشد، اما حتماً نباید کارشناس خوب جلوی دوربین و در استودیو نیز باشد و این دو امر، تفاوت‌های مهمی با هم دارد.
* اجرای یک مجری در جذب افراد به محل برگزاری مسابقات تا چه میزان می‌تواند، اثرگذار باشد؟
البته موارد مختلفی در جذب افراد برای حضور در محل برگزاری مسابقات اثرگذار است، از نوع تلاوت‌های قاریان و متسابقان گرفته تا فضای دکور و برنامه‌ریزی مدیران اجرایی، این موارد به طور مستقیم از رادیو و تلویزیون توسط مخاطب رصد می‌شود و باعث خواهد شد که برای حضور در سالن ترغیب شود یا نه. یکی دیگر از موارد مهم همین بحث اجرا است که می‌تواند مخاطب را از طریق رادیو و تلویزیون جذب مسابقات کند که من برای مجری در جذب مخاطب به سالن مسابقات نقشی 30 درصدی قائل هستم.
* کاهش یا افزایش جمعیت در محل برگزاری مسابقات، می‌تواند تأثیری بر روی اجرای مجری داشته باشد؟
قطعاً تفاوت و اثرگذاری وجود دارد، یعنی زمانی که مجری روبروی خود مخاطبان پرشوری را ببیند، قطعاً به وجد خواهد آمد کما اینکه قاریان و مداحان نیز به این امر اعتقاد دارند و می‌گویند زمانی که قرآن تلاوت می‌کنیم یا در زمان مداحی، اگر جمعیت باشوری حضور داشته باشد، انرژی مثبت بسیار بالایی رد و بدل خواهد شد. البته برعکس این موضوع هم ثابت است، بنابر این حضور پر تعداد افراد در سالن، البته نه حضور کمی، بلکه حضور کمی و کیفی جمعیت، تأثیر بسیار زیادی بر اجرا خواهد گذاشت.
*در این مسابقات، دست شما برای ایجاد شور و هیجان باز گذاشته شده است یا مسئولان سازمان اوقاف برای مجریان حد و حدود‌هایی را تعیین کرده‌اند؟
متأسفانه ـ البته این تأسف به مدیران اجرایی برنمی‌گردد و تنها ویژه این مسابقات است ـ مجبور به رعایت برخی از قید و شرط‌ها هستیم؛ یعنی اگر فضای مسابقات بین‌المللی قرآن نبود، قطعاً با گفتن یک سری مطالب در حوزه‌های محتوایی، خیرمقدم‌ها و ارتباطات دوسویه با مخاطبان و مشارکت مخاطب در اداره برنامه و ... می‌توانستیم در جذب مخاطب اثرگذارتر باشیم، اما همانطور که گفته شد در مسابقات بین‌المللی قرآن یک سری قیدها و محدودیت‌ها وجود دارد که ملزم به رعایت آن هستیم.
* این محدودیت‌ها به مرور زمان ایجاد شده است یا براساس قوانینی است؟ آیا قبل از آغاز مسابقات، محدودیت‌ها در اجرا را به شما گوش‌زد می‌کنند؟
اولاً به شخصه چندان در این زمینه آدم مقیدی نیستم، اگر حمل بر تکبر و غرور و فخر نشود. بالاخره به جایگاهی رسیده‌ام که حتی در برنامه‌های صدا و سیما در عین حال که خودم را مکلف به سیاست‌های کلی صدا و سیما میدانم، اما معتقدم که یک مجری و هنرمند باید خیلی خود را اسیر قیدها نکند و امکانات برایش فراهم شود که بتواند آن هنر خود را ظهور و بروز دهد.
من با توجه به اینکه بسیاری از کلیاتی که باید رعایت کنم، می‌پذیرم و مراعات می‌کنم، مسئولان چندان در کار ما دخالتی ندارند. اما فضای مسابقات و مهمانان یک ویژگی‌هایی دارد که باید این قیدها را رعایت کرد. شاید ذکر یک نمونه روشن‌کننده باشد، مثلاً ما در این مسابقات یک دسته از شرکت‌کنندگان از اهل تسنن هستند، یکی از قیود مهمی که در انتخاب مطالب، برای ما ایجاد می‌شود حفظ وحدت و طرح موضوعات، آیات و اشعاری است که وحدت‌افزایی داشته باشد. این البته یک شرط نانوشته است که ما باید رعایت کنیم.
قطعاً وقتی که ما در جلسه‌ای شرکت می‌کنیم که همه مخاطبان شیعه هستند می‌توانیم با بیان اشعاری در رابطه با تشیع، مخاطب را بیشتر همراه خود کنیم، اما در مورد مسابقات بین‌المللی قرآن، قطعاً باید بیشتر توجه به حفظ وحدت و وحدت‌افزایی باشد.
* شما در صحبت‌های خود به این مورد اشاره کردید که به قید و شرط‌ها چندان پایبند نیستید، در این مورد توضیح بیشتری دارید؟
مقید نیستم؛ یعنی اینکه من قائل به این موضوع هستم که مجریان بعد از چندین سال از اجرا و صاحب تجربه شدن به مرحله‌ای می‌رسند که خودشان صاحب تجربه، دیدگاه و تشخیص در آن مورد خاص می‌شوند. مقید نیستم؛ به این معنی نیست که هر حرفی که به ذهنم رسید بگویم. اما بالاخره بعد از گذشت بیش از دو دهه کار کردن در این حوزه، چه چیزهایی باید گفته شود و چه چیزهایی نباید گفته شود و چه چیزهایی مربوط به مسابقات بین‌المللی است را میدانم. اینکه مقید نیستم به این معنی نیست که قیدها را قبول ندارم، بلکه منظورم این است که قیدها را می‌شناسم.
* همکاری مسئولان اوقاف و برگزارکنندگان مسابقات با مجریان به چه صورت است؟
شاید از یک یا دو ماه قبل از آغاز مسابقات، جلسات مختلفی را با حضور مسئولان عالی مسابقات و سایر مسئولان برگزار می‌کنیم، این جلسات در مورد نقاط ضعف و قوت سال گذشته است و قطعاً در مورد چگونگی از بین بردن ضعف‌ها و برجسته کردن قوت‌ها بحث می‌شود. در این مباحث از جزئیاتی همچون نوع نشستن مجری فارسی و عرب‌زبان در کنار هم تا نوع چیدمان محتوایی و برنامه‌های جنبی مسابقات بحث و تبادل نظر می‌شود.
البته در طول مسابقات نیز هر روز جلساتی را داریم که آخرین نمونه آن مربوط به شب دوم مسابقات است که به واسطه پخش زنده تلویزیونی مسابقات و اینکه شبکه قرآن پس از چند سال برای اولین بار تصمیم گرفت اذان را هم به صورت زنده از سالن مسابقات پخش کند، جابجایی برای فضای تلویزیون انجام دادیم و جای قاری و مبتهل را تغییر دادیم تا آخرین بخش برنامه سالن، قبل از اذان، ابتهال نباشد و مردم با تلاوت قرآن به استقبال اذان بروند. این جلسات با تحلیل‌هایی که بعد از مسابقات انجام می‌شود، ادامه دارد و معمولاً بین 60 تا 70 درصد نظرات در نهایت اعمال می‌شود.
* قطعاً شما قبل از اجرا و حضور در صحن مسابقات، مطالعاتی را برای به‌روز کردن اطلاعات خودتان انجام می‌دهید، این قبیل مسابقات نیاز به چه اطلاعاتی دارد؟
قطعاً؛ من حتی برای یک برنامه 10 دقیقه‌ای تلویزیونی بدون مطالعه نمی‌روم. سال گذشته همزمانی این مسابقات با شهادت حضرت موسی ابن جعفر(ع)، ایام چهاردهم و پانزدهم خردادماه، انتخابات ریاست جمهوری و ... مصادف شده بود، تمام اینها مواردی بود که کار را برای ما سخت کرده بود و باید در عین حفظ کردن نشاط مسابقات به دو مناسبت که عزای عمومی بود نیز توجه می‌داشتیم و یا فضای سیاسی که به واسطه انتخابات به وجود آمده بود، مد نظر قرار می‌دادیم. همه این موارد کار را سخت کرده بود.
سال قبل به ذهن من رسید که در مصاحبه‌ها و نوع حرف زدن‌ها به فضای سیاسی جامعه یک فضای معنوی را ترزیق کنیم تا در فضای تبلیغات یک هفته آخر، بتوانیم معنویت را هم داشته باشیم که این کار به انحای مختلف سعی شد، صورت گیرد. امسال نیز به همین ترتیب است و مسابقات در هر سال ویژگی خاص خود را دارد که می‌طلبد براساس آن مطالعات و مطالبی را داشته باشیم.
* مجری مراسم افتتاحیه، اختتامیه و بخش رقابت‌ها، همگی خود شما هستید، به نظر شما بهتر نیست که مجری مراسم افتتاحیه و اختتامیه با مجری مسابقات متفاوت باشد؟
این یک امر کاملاً بدیهی است، من حتی در مسابقات کشوری و استانی نیز کاملاً مخالف این موضوع هستم که مجری افتتاحیه و اختتامیه با مجری مسابقات متفاوت باشد، دلیل آن هم این است که با این کار فضای منسجمی ایجاد خواهد شد. اداره یک فضا از ابتدا تا انتها توسط یک نفر به مراتب بهتر خواهد بود.
البته در بحث اجرای مسابقات بین‌الملی قرآن من بر این باور هستم که جایگاه اجرا تا همیشه متعلق به «عباس سلیمی» است و این جایگاه اگر در اختیار «مجید یراق‌بافان»، «سیدوحید مرتضوی» و یا «شهریار ضیاء‌آذری» قرار می‌گیرد کاملاً قرضی و امانتی است، این جایگاه متعلق به عباس سلیمی است که مبدع سبک اجرا در مسابقات بین‌المللی قرآن بود و این امر همچنان باید توسط افراد مختلف اعتراف شود. اما در هر حال معتقد به این موضوع هستم که مسابقات باید توسط یک مجری متمرکز اداره شود.
* در مورد شیوه استقرار و حضور دو مجری فارسی و عربی نیز توضیح دهید؟
این یک نوآوری است که براساس متد مسابقات مالزی طراحی شده است. در مسابقات مالزی بین سه تا چهار مجری وجود دارد که به زبان‌های انگلیسی، عربی، مالایی و فرانسوی کار اجرا را انجام می‌دهند، البته برخی سال‌ها از زبان فرانسه استفاده نمی‌شود. بله؛ این امر را می‌پسندم، البته آفت‌هایی هم دارد اما به نظرم کار خوبی است.
* آفت؟! چه آفت‌هایی ممکن است داشته باشد؟
اگر ما از مترجم استفاده کنیم، مترجم قطعاً فقط حرف را ترجمه می‌کند که این حسن است اما احتمال دارد قوت اجرا و اداره مراسم را نداشته باشد. اگر بخواهیم مجری عرب‌زبان بیاوریم، خوب توقع دارد حرف‌های خودش را بزند و مطلب بگوید. یکی از آفت‌ها طولانی شدن بحث اجرا خواهد بود که زمان زیادی از مراسم را می‌گیرد. یکی از آفت‌های دیگر تمرکززدایی و دو دست شدن اجرا است که البته ما تمام سعی خودمان را داریم که تمرکز را حفظ کنیم و دو دست بودن کمتر معلوم شود، اما در هر حال، تفاوت‌هایی در سبک اجرا وجود خواهد داشت که می‌تواند از آفت‌ها به حساب بیاید.
اما این امر نقاط قوت فراوانی نیز دارد که یکی همین استواری و محکم بودن شیوه اجرای دوزبانه است و هر دو در اوج برگزار می‌شود، با توجه به اینکه من خودم یک مجری دوزبانه هستم؛ اما قطعاً به اندازه زبان فارسی در زبان عربی توانایی اجرا ندارم؛ کما اینکه عباس سلیمی و «حبیب مهکام» نیز این‌گونه بودند. این نقطه مثبت و قوت است، ارتباط برقرار شده با مخاطبان در حد اعلا است و رساندن پیام جهوری اسلامی ایران به نمایندگان کشورهای مختلف از نقاط قوت است.
* سخن پایانی
یکی از نقاط قوت این دوره از مسابقات، حضور پرکیفیت و پرقدرت داورانی از کشورهای مختلف است، حضور چهار داور و مهمان مصری که هر کدام در حد اعلا هستند یکی از دلایل این کیفیت است. سالهای قبل حتی تعداد قاریان مصری بیشتر بود، اما اگر به حاضران در این دوره نگاه کنیم می‌بینیم سه نفر از این قاریان مصری، دارای کرسی تلاوت هستند، دقت خوب در زمان‌بندی دقیق از نقاط قوت مسابقات است. یکی دیگر از نکات مثبت که من به عنوان یک کارشناس گرافیک آن را مطرح می‌کنم، مربوط به دکور مسابقات است. دکور مسابقات خلوت است در سالهای پیش دکور خیلی شلوغ بود و قاری در دکور گم می‌شد و مخاطب تلویزیونی باید می‌گشت تا قاری را پیدا کند.
سال گذشته مسئولان کشوری در عمل با این مسابقات قهر بودند، اما در این دوره از مسابقات، طی روزهای گذشته با حضور خوب مسئولان روبرو بودیم. امیدوارم مسئولان رده اول مملکت، منتظر دعوتنامه برای حضور نباشند و برای خودشان حضور در این مسابقات را مایه فخر و مباهات بدانند.
مصاحبه از صدیقه صادقین
نگاه خبرنگاران خبرگزاری قرآنی ایکنا به مسابقات بین المللی اوقاف تاثیر بسیاری در روند برگزاری این مسابقات داشته
موفق و پیروز باشید
سازمان اوقاف اشتباه بزرگی کرد که آقای مرتضوی را عوض کرد.