فین‌تک اسلامی و چالش‌های آن در مالزی

به گزارش ایکنا به نقل از S&P Global، تخمین زده می‌شود که بخش فین‌تک اسلامی نوپای این کشور جنوب شرقی آسیا در سال 2021 حدود 3 میلیارد دلار حجم معاملات ایجاد کرده است. طبق گزارش مرکز داده‌های بانکی، این بخش بسیار کوچکی از صنعت تأمین مالی اسلامی محلی است که دارایی‌های آن به بیش از 272 میلیارد دلار در پایان سال 2021 رسیده است. دارایی‌های تأمین مالی اسلامی نیز 35.5 درصد از کل دارایی‌های بانکی در مالزی را تشکیل می‌دهند.

نیکیتا آناند، معاون مدیر رتبه‌بندی S&P Global می‌گوید: شرکت‌های فین‌تک مالزی معمولاً به بازارهای خاص و کوچک مانند شرکت‌های کوچک و متوسط، مؤسسات مالی خرد و افراد پایین جامعه خدمات می‌دهند که دسترسی خوبی به محصولات و خدمات بانکی ندارند. به این ترتیب، بخش بازار هدف آنها در مقایسه با بانک‌های اسلامی در مالزی نسبتاً کوچک است.

به گفته کارشناسان صنعت فین‌تک، بسیاری از این شرکت‌های فین‌تک نیز برای جذب بیش از چند صد میلیون دلار در دورهای مالی (جذب سرمایه‌گذار) با مشکل مواجه شده‌اند.

فین‌تک‌های معروف مالزی شامل پلتفرم سرمایه‌گذاری جمعی Ethis Ventures، استارت‌آپ تأمین مالی خرد همتا به همتا MicroLEAP PLT و پلتفرم سرمایه‌گذاری Wahed است.

تأمین مالی اسلامی بخشی از اقتصاد جهانی است که به سرعت در حال رشد بوده و به جمعیت 1.8 میلیاردی مسلمانان در سراسر جهان خدمات ارائه می‌دهد. شرکت‌های فین‌تک اسلامی خدمات مالی مبتنی بر فناوری را ارائه می‌کنند که با قوانین شریعت مطابقت دارد که هزینه‌های بهره، سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهایی را که از محصولات ممنوعه مانند الکل و قمار سود می‌برند، سود بردن از بدهی و الزام سرمایه‌گذاری با پشتوانه دارایی‌های واقعی را ممنوع می‌کند.

ابتکارات مالزی برای جذب مشارکت بیشتر

چشم‌انداز خدمات مالی مالزی تحت تسلط بانک‌های اسلامی مانند مِی‌بانک اسلامی (Maybank Islamic Bhd)، بانک اسلامی سیمب(CIMB Islamic Bank Bhd) و بانک اسلامی آر اِچ بی (RHB Islamic Bank Bhd) است که بخشی از گروه‌های بانکی بزرگ با منابع عظیم و پایگاه‌های مشتریان بزرگ هستند.

طبق رتبه‌بندی بَنکر آسیا (The Asian Banker) در سال 2021، دفتر مرکزی شش بانک از 20 بانک برتر اسلامی در سطح جهان، در مالزی قرار دارند.

آناند گفت: این بانک‌ها خدمات دیجیتال جامع‌تری ارائه می‌کنند و پلتفرم‌های بانکداری موبایلی آنها در مقایسه با فین‌تک‌های دیگر بر اساس فناوری برتر عمل می‌کنند. ما معتقدیم که این عوامل رشد و سهم بازار آنها را به‌طور قابل توجهی بالاتر از فین‌تک‌های معمول نگه می‌دارد.

مالزی همچنین دارای جمعیت بسیار بالای بانکی است. طبق نظرسنجی بانک مرکزی در سال 2018 و آخرین داده‌های موجود، حدود 92 درصد از جمعیت کشور دارای حساب بانکی بودند.

بر اساس گزارش جهانی فین‌تک اسلامی ۲۰۲۱ که در ماه مِی منتشر شد، علی‌رغم رقابت سخت بانک‌ها، انتظار می‌رود بخش فین‌تک اسلامی در مالزی تا سال ۲۰۲۵ با نرخ رشد مرکب سالانه ۲۳ درصدی به ۸.۵ میلیارد دلار برسد. در این گزارش آمده است: مالزی بستر مناسبی را برای شرکت‌های فین‌تک اسلامی فراهم می‌کند تا محصولات خود را قبل از ورود به دیگر کشورهای مسلمان عرضه کنند.

جنوب شرق آسیا زمینی حاصل‌خیز برای توسعه فین‌تک است زیرا همه‌گیری کووید-19 باعث تشویق تقاضا در مقیاس بزرگ و پذیرش خدمات مالی دیجیتال شده است.

در مالزی، شرکت اقتصاد دیجیتال مالزی(Malaysia Digital Economy Corp)، آژانسی که وظیفه توسعه اقتصاد دیجیتال کشور را بر عهده دارد، اقدامات متعددی را برای مشارکت بیشتر تنظیم‌کننده‌ها، مؤسسات مالی و سایر ذی‌نفعان انجام داده است.

یکی از این ابتکارات، شمول مالی دیجیتال است که با هدف بهبود دانش مشتریان و شرکت‌های کوچک و متوسط ​​در مورد خدمات مالی انجام می‌شود. این همکاری با مشارکت 11 شرکت فین‌تک، 2300 کاربر از سه محصول اصلی، عمدتاً تأمین مالی خرد، سرمایه‌گذاری خرد و بیمه خرد را جذب کرده است.

همچنین برنامه‌های مشترکی بین بانک مرکزی و شرکت اقتصاد دیجیتال مالزی برای کمک به شرکت‌های فین‌تک، چه محلی و چه بین‌المللی، برای توسعه محصولات و خدمات خود با ارائه کمک‌های قانونی و تطبیق با محیط کار، مدل کسب‌وکار و کمک‌های فناوری وجود دارد.

با این حال، این کشور در مقایسه با همسایگان منطقه‌ای خود مانند اندونزی، فیلیپین و ویتنام که همگی حداقل یک استارت‌آپ به ارزش یک میلیارد دلار را توسعه داده‌اند، حتی یک تک‌شاخ فین‌تک یا یک استارت‌آپ به ارزش بیش از ۱ میلیارد دلار تولید نکرده است.

بر اساس داده‌های S&P Global Market Intelligence، استارت‌آپ‌های فین‌تک در جنوب شرق آسیا در 217 معامله در سال 2021 به درآمد 4.70 میلیارد دلاری دست یافتند که نسبت به 1.13 میلیارد دلار در 118 معامله در سال گذشته افزایش یافته است.

طبق گزارش فین‌تک در ASEAN 2021:Digital Takes Flight در مالزی، استارت‌آپ‌های فین‌تک در 9 ماهه اول سال 2021، 116.9 میلیون دلار در 16 دور تأمین مالی در 9 ماهه اول سال 2021 جمع‌آوری کردند.

چالش‌های تأمین مالی در مالزی

بودجه محدود همچنان مانعی کلیدی در رشد نهادهای فین‌تک اسلامی در کشور است.

سیاکر هاشم، معاون ارشد در پلتفرم سرمایه‌گذاری دیجیتال Wahed گفت: این کشور جنوب شرق آسیا به دنبال این بوده است که خود را به عنوان یک مرکز بین‌المللی برای تأمین مالی اسلامی تثبیت کند اما استارتاپ‌ها هنوز راه زیادی در پیش دارند تا بتوانند با رهبران دیگر مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی که به سرعت سرمایه خود را برای جذب فین‌تک به کار گرفته‌اند، برسند.

این پلتفرم که دارای سرمایه‌گذارانی مانند Wa'ed Ventures است، بازوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مرکز کارآفرینی آرامکو عربستان است که به کاربران اجازه می‌دهد در مجموعه‌ای از سهام، کالاها و اوراق قرضه اسلامی مطابق با شریعت سرمایه‌گذاری کنند.

هاشم تصریح کرد: بخش تأمین مالی اسلامی هنوز در حال یافتن جای پای خود در مورد چگونگی ارائه پیشنهادات خود به مقیاس است. اکثر سرمایه‌گذاران خطرپذیر در کشورهای غیر مسلمان مانند ایالات متحده، بریتانیا یا سنگاپور مستقر هستند؛ جایی که تأمین مالی اسلامی حضور قدرتمندی ندارد.

وی افزود: متأسفانه، حضور تأمین مالی اسلامی در این بازارها زیاد نیست. بنابراین، افرادی که به فناوری علاقه‌مند هستند، با این پدیده آشنا نیستند.

در نتیجه، مالزی هنوز شاهد دورهای مالی فراتر از صد میلیون دلار برای شرکت‌های فین‌تک اسلامی نیست. با این حال، طبق گزارش کمیسیون اوراق بهادار مالزی، بازار سرمایه اسلامی 65.40 درصد از بازار سرمایه کشور را در سال 2021 تشکیل می‌دهد.

کمبود محصول

عثمان عبدالله، مدیر عامل بانکداری اسلامی در شرکت نرم‌افزاری  Silverlake Axis، گفت که شرکت‌های فین‌تک اسلامی نیز عمدتاً بر بازار مصرف با حجم تراکنش‌های کمتر متمرکز شده و طیف کاملی از خدمات و محصولات را ارائه نمی‌دهند.

عبدالله افزود: پتانسیل رشد وجود دارد. برای مثال می‌توان از فناوری برای مدیریت مؤثر جمع‌آوری و توزیع وقف، یا کمک‌های خیریه داوطلبانه، و زکات که تعهدی دینی اسلامی برای همه مسلمانان واجد شرایط برای اهدای بخش معینی از ثروت در هر سال به امور خیریه است، استفاده کرد.

عبدالله تصریح کرد: این فرصتی را برای فعالان فین‌تک اسلامی فراهم می‌کند تا راه حل‌های مطابق با شریعت ارائه دهند.

بر اساس گزارش جهانی فین‌تک اسلامی در سال 2021، در آسیای جنوب شرقی، اکثر 62 شرکت فین‌تک اسلامی در تأمین مالی‌ جمعی، سپرده‌ها و وام‌دهی و تأمین مالی جایگزین مشارکت داشتند.

عبدالله تصریح کرد: شرکت‌ها همچنین نیازمند دسترسی به بازار هستند تا پوشش خود را از طریق همکاری با مؤسسات مالی اسلامی محلی و بین‌المللی گسترش دهند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی