ساماندهی ۹۰ درصدی اسناد موقوفات تاریخی تا پایان سال

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست خبری بزرگداشت هفته وقف و پنجمین نمایشگاه دستاورد‌های نهاد وقف، یکشنبه ۱۶ شهریورماه با حضور حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در هتل ارم برگزار شد.

حجت‌الاسلام خاموشی با تبریک میلاد پیامبر رحمت(ص) و امام جعفرصادق(ع) به پیروزی ایران در نبرد نابرابر با رژیم صهیونیستی، گفت: مواضع مردم جهان در قبال این رژیم کاملاً روشن بوده است. آنچه رهبر معظم انقلاب درخواست فرمودند، محقق شد و دشمن به نقطه‌ای رسید که تقاضای توقف آتش کرد. ان‌شاالله همه ما از این وقایع درس بگیریم و در آینده، هم در دفاع و هم در عملیات آفندی، قدرت‌نمایی بیشتری داشته باشیم.

وی در ادامه به مأموریت‌ها و ساختار سازمان اوقاف اشاره کرد و افزود: این سازمان متصدی مدیریت موقوفات مجهول‌التولیه (موقوفاتی که متولی مشخص ندارند) است که براساس ماده یک قانون، رسیدگی به آنها با ولی فقیه و نمایندگان اوست. ماهیت وقف، تحبیس العین و تسبیل المنفعه (حبس کردن اصل مال و جاری ساختن منفعت آن) است. بنابراین، سازمان موظف است اصل عین موقوفه (مانند زمین، ساختمان) را حفظ کرده و از تصرف و تغییر در آن جلوگیری کند. درواقع سازمان در چارچوب قواعد شرعی و حقوقی محدود است و دادگاه‌ها نیز بر اساس همین قواعد درباره موقوفات رأی می‌دهند.

حجت‌الاسلام خاموشی با تاکید بر اجرای دقیق نیات گفت: اگر کتابی وقف شده، باید آن را حفظ کنیم، حتی اگر با گذشت زمان به اثر تاریخی تبدیل شود. یا اگر بیمارستانی وقف شده، باید علاوه بر حفظ بنا، به بهره‌برداری مطابق با نیت واقف ادامه دهیم. در این زمینه با وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی همکاری نزدیک داریم. پیشنهاد من این است که تحقیق و توسعه اینگونه اماکن را با مشارکت متخصصان ذی‌ربط به عهده بگیریم و مسائل مالی و مدیریتی آن را ساماندهی کنیم.

وی به چالش‌ها و اقدامات در زمینه حفظ العین (حفظ اصل موقوفات) اشاره کرد و گفت: سازمان با چالش‌های زیادی مانند ادعا‌های مالکیت، تصرف عدوانی و دعوای وراث مواجه است. آمار ارائه شده نشان می‌دهد هزاران پرونده حقوقی در این زمینه در جریان است.

وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین اقدامات، سنددار کردن تک‌برگ فیزیکی برای موقوفات است. این کار با همکاری قوه قضائیه و اداره ثبت در حال انجام است و تاکنون پیشرفت چشمگیری (افزایش چند برابری) داشته است. همچنین اقداماتی مانند برنامه‌ریزی برای نصب پلاک مخصوص وقف بر روی املاک موقوفه و جلوگیری از تعدی و تجاوز به آنها در دست انجام است. خوشبختانه در سه‌ چهار سال اخیر، پیشرفت چشمگیری داشته‌ایم و حجم کار ثبت شده چندین برابر شده است و بیش از ۷۰ درصد از موقوفات سابقه تاریخی دارند و اسناد آنها ساماندهی شده‌اند و تا پایان امسال به ۹۰ درصد خواهیم رسید.

وی به جشن اسناد و ضرورت ثبت پلاک وقفی اشاره کرد و گفت: هدف نهایی برگزاری جشن اسناد است و مهم‌ترین بخش، حفظ عین موقوفه است. اگر سند نداشته باشیم، دفاع از ملک بسیار مشکل است. خوشبختانه هم‌اکنون اداره ثبت در صورت استعلام، با ما همکاری می‌کند. در حال مذاکره برای ثبت پلاک وقفی به صورت جداگانه با رنگ خاص هستیم تا از تعدی جلوگیری شود.

وی در ادامه به اجرای نیت واقفان و شفافیت مالی تصریح کرد: سازمان موظف است نیت واقفان (مانند هزینه کردن درآمد‌ها برای امور خاص مانند عزاداری محرم، کمک به زوار، ساخت مدرسه یا بیمارستان) را اجرا کند. درواقع حجم مالی قابل توجهی (حدود ۶ هزار میلیارد تومان در سال گذشته) صرف اجرای این نیات شده و می‌شود. این مبالغ عمدتاً از موقوفات عام تأمین می‌شود. برای مثال، در اربعین، بیش از ۳۵۰ موکب توسط موقوفات اداره شده با نصب تابلو، مردم را از منشأ هزینه‌ها آگاه کنیم.

حجت‌الاسلام خاموشی رسیدگی به وضعیت موجود موقوفات رأی مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: اگر موقوفه‌ای مانند مزرعه یا باغ، به دلیل کم‌آبی یا فرسودگی از رونق افتاده است، باید آن را احیا کنیم. هزاران پلاک در اختیار داریم که مدرسه وقفی است و اکنون فرسوده شده‌اند و در اختیار آموزش و پرورش هستند که از وزیر آموزش و پرورش خواسته‌ایم این مدارس را به تدریج به سازمان اوقاف معرفی کنند تا نوسازی شود. 

وی در ادامه به سایر فعالیت‌های اجتماعی و خیریه اشاره کرد و گفت: سازمان در حوزه‌های اجتماعی مانند رسیدگی به بیمارستان‌های وقفی (همکاری با وزارت بهداشت)، مراکز نگهداری از ایتام (همکاری با بهزیستی) و کمک به آزادی زندانیان نیز فعال است و بر استانداردسازی و ارتقای کیفیت خدمات در این مراکز (مانند اخذ استاندارد برای بیمارستان‌ها) تأکید دارد.

حجت‌الاسلام خاموشی تأکید کرد: مرکز اصلی سازمان اوقاف بر حفظ اموال موقوفه، رفع دعاوی حقوقی، اجرای دقیق نیت واقفان و افزایش شفافیت و کارایی از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های جدید است. این سازمان با چالش‌های پیچیده‌ای در مدیریت موقوفات بسیار قدیمی و مدرن رو‌به‌رو است و در حال انجام اقدامات گسترده‌ای برای ساماندهی به آنها است.

وی ادامه داد: براساس آیین‌نامه، موقوفات به صورت بلوکی در کشور مدیریت می‌شوند. این رویکرد مبتنی بر عدم تصدی‌گری مستقیم و واگذاری امور به مردم است، در حالی که سازمان نقش نظارتی خود را حفظ می‌کند. در مورد اجرای نیت واقفان، باید توجه داشت که برخی نیات مربوط به گذشته هستند (مانند تیمار مرکب یا تالیف مرکب سخنران) که امروزه مصداق ندارند. برای تطبیق این نیات با شرایط فعلی، کمیسیون‌های فقهی و ماده دو متشکل از فقها و اندیشمندان تشکیل شده‌اند تا درباره تبدیل مصادیق تصمیم‌گیری کنند. آرای این کمیسیون‌ها در محاکم معتبر است.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به ارزان‌سازی خدمات درمانی از طریق تولید داخلی بیان کرد: ما حق نداریم موقوفه‌ای که ارزش اولیه آن ۲۰ میلیون تومان بوده، امروز با ارزش دو میلیارد تومان به صورت غیربهینه استفاده کنیم. در حوزه درمان، تمرکز بر هزینه‌کرد برای بیماران لاعلاج و سخت‌درمان است. یکی از طرح‌های موفق، ایجاد کارخانه تولید ایمپلنت‌های پزشکی (مانند ایمپلنت‌های فک و صورت، ستون فقرات و دندان) بوده است. این امر منجر به ارزان‌سازی تجهیزات شکسته‌بندی شده و از گران‌فروشی جلوگیری کرده است. به عنوان مثال، در نمایشگاه ایران هلث، قیمت‌های تولید داخلی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی بود.

وی ادامه داد: مؤسسه تپش در راستای کاهش وابستگی به واردات تجهیزات پزشکی تشکیل داده است. این موسسه با استفاده از ریال (به جای ارز گران) محصولات را با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار می‌دهد. همچنین، در زمینه درمان تومور‌های سرطانی، به دنبال ژن‌درمانی و استفاده از فناوری‌های نوین (مانند mRNA) هستیم و هدف، ایجاد بیمارستان تخصصی برای شخصی‌سازی درمان است.

وی تصریح کرد: با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر استفاده بهینه از منابع آبی، آبزی‌پروری به عنوان یک اولویت دنبال می‌شود. براساس استاندارد‌های فائو، ۳۰ درصد پروتئین مصرفی باید از آبزیان تأمین شود. در حال حاضر، در استان‌های هرمزگان (منطقه چارک) و استان مرکزی، پروژه‌های پرورش ماهی در قفس با ظرفیت ۵ هزار تن در حال اجراست. این پروژه‌ها قادر هستند با تولید ۸ میلیون بچه ماهی، سودآوری و امنیت غذایی را تضمین کنند.

وی در ادامه بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تجاری‌سازی تاکید کرد و گفت: در حوزه دانش‌بنیان، از شرکت‌هایی که به مراحل آمادگی تجاری‌سازی رسیده‌اند، حمایت می‌شود. این حمایت‌ها شامل صنایع پیشینه آبزی‌پروری، بسته‌بندی و تولید خوراک ماهی است. در نمایشگاه‌های تخصصی، دستاورد‌های این شرکت‌ها به نمایش گذاشته می‌شود.

حجت‌الاسلام خاموشی در پایان درباره پروژه‌های انرژی نیز گفت: ما مردم را به سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی تشویق می‌کنیم. برای مثال، یک سامانه ۱۵ مگاواتی در استان کهگیلویه و بویراحمد در حال ساخت است. در تهران نیز به دنبال ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی هستیم.