دعوتی الهی برای دستیابی به وحدت دینی

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، سلسله یادداشت‌هایی با محور بررسی جایگاه صلح در قرآن کریم نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.

در ایام ولادت پرخیر و برکت رسول رحمت، حضرت محمد مصطفی(ص) و هفته وحدت گفتاری دیگری درباره سلم(صلح) در قرآن کریم تقدیم می‌شود.

از دیگر آیاتی که در قرآن کریم ماده «س ل م» با وزن سِلم در آن به کار رفته است، آیه ۲۰۸ سوره بقره است که معنای سلم در این آیه در گفتار حاضر بررسی می‌شود: در این آیه خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید همگی در صلح درآیید( تسلیم خداوند شوید) و از گام‌های شیطان، پیروی نکنید؛ که او دشمن آشکار شماست‌». 

دعوت عموم مؤمنان از هر زبان، نژاد، جغرافیا، قشر و...  در سلم همچنین دعوت مؤمنان به عدم تبعیت از گام‌های شیطان نشان می‌دهد که سلم به معنای صلح مصطلح (صلح در مقابل جنگ) نیست؛ بلکه در معنای وسیع‌تر و ذیل قلمرو فرهنگی - اجتماعی قابل تفسیر است. 

این کاربرد از سلم با توجه به خطاب به مؤمنان، در پرتو ایمان و تسلیم دربرابر خداوند قابل انطباق است. علامه طباطبایی(ره) نیز معتقد است که آیات ۲۰۸ تا ۲۱۴ سوره بقره(هفت آيه) در بیان راه تحفظ و نگهدارى وحدت دينى در جامعه انسانى است. چنین نگاهی نیز موید آن است که سلم(صلح) در آیه مزبور در معنای مصطلح نبوده بلکه در معنای وسیع آن استعمال شده است. 

آیه تصریح دارد به اینکه همه اهل ایمان داخل سلم( تسلیم فرمان الهی) شوند. همچنین آیه مزبور دلالت دارد به اینکه مومنان، حیات خویش را ذیل قوانین الهی منظم سازند و طريقه‌ای كه قرآن نشان داده، پيش گيرند تا اولا وحدت دينى را حفظ کرده و ثانیا از نابودی خود و جامعه جلوگیری کنند.

با تأمل در هفت آیه مزبور می‌توان مؤلفه‌ها و عناصری را برای تحفظ جامعه دینی برشمرد. برخی از مؤلفه‌ها و عناصری که در این آیات موجب حفظ وحدت دینی می‌شود، با مسامحه عبارتند از: «پیروی ذهنی و عملی از کلام خداوند( قرآن)»، «عدم پیروی از شیطان»، «بازگشت از راه اشتباه»، «خوف از عذاب الهی و تبعیت از قوانین و ضوابط الهی»،‌ «قدرشناسی نعمت‌ها و تبدیل نکردن نعمت به نقمت»، «اجرای عدالت»،‌ «انجام فعالیت و سخت کوشی در حیات اجتماعی» و ... . 

با توجه به آنچه بیان شد همچنین سیاق و مضمون آیات به خوبی نشان می‌دهد که متعلق و موضوع سلم در ایه مزبور نه جنگ، بلکه شیوه‌‌های فرهنگی و اجتماعی رشد و ارتقای سلامت فرد و جامعه است که در نهایت سبب وحدت دینی جامعه می‌شود؛ چنین صلحی به اصطلاح صلح درونی است که اولاً سبب صلح انسان با خالق او می‌شود و به تبع چنین سلم و صلحی، با خویشتن، با دیگری و با طبیعت نیز سازگار می‌شود.

شرط اصلی چنین صلحی، ورود در سلم یا همان تسلیم شدن افراد (اهل ایمان) در برابر خداوند است. بر اساس آنچه بیان شد «سِلم» به کسر «سین» در آیات قرآن کریم، گاهی به معنای «صلح» مصطلح و گاهی هم به معنای «تسلیم» آمده است. از این رو واژه سلم در قرآن کریم مشترک لفظی است، یعنی لفظ سلم، در بیش از یک معنا (مانند لفظ شیر) استعمال شده است.