غزه دو سال پس از جنگ گنبد و مناره ندارد

به گزارش ایکنا، طبق داده‌های رسمی، ارتش رژیم اشغالگر اسرائیل بیش از ۸۳۵ مسجد را به‌طور کامل و بیش از ۱۸۰ مسجد را به‌طور جزئی از بین ۱۲۴۴ مسجد در نوار غزه تخریب کرده است.

جنگ نسل‌کشی که اسرائیل به مدت دو سال در نوار غزه به راه انداخته است، نه به مردم و نه به خانه‌ها رحم نکرده و با ماشین‌آلات ویرانگر خود، مناره‌ها و مساجد تاریخی و باستانی را که قرن‌ها نماد هویت و عمق تاریخی نوار غزه بوده‌اند، هدف قرار داده است.

علاوه بر هزاران تلفات غیرنظامی و خانه‌هایی که به تلی از خاک تبدیل شده‌اند، دامنه این هدف‌گیری به مساجد و مناره‌هایی نیز گسترش یافته است که امروزه خود را در ویرانه‌ها می‌بینند.

بسیاری از این مساجد که قدمت آنها به دوران مملوکی و عثمانی بازمی‌گردد، در حمله‌ای که میراث مذهبی و تاریخی نوار غزه را تهدید می‌کند، به تلی از خاک تبدیل شده‌ و در عین حال برخی دیگر آسیب‌های شدیدی دیده‌اند.

بیشتر بخوانید

بدترین انواع بمب‌گذاری

براساس آخرین آمار دفتر رسانه‌ای دولت فلسطین در غزه، ارتش اسرائیل از مجموع ۱۲۴۴ مسجد در نوار غزه، بیش از ۸۳۵ مسجد را به طور کامل و بیش از ۱۸۰ مسجد را به طور جزئی تخریب کرده است.

برجسته‌ترین مساجدی که از آغاز جنگ ویرانگر در ۸ اکتبر ۲۰۲۳ توسط اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند، بدین شرح هستند:

مسجد جامع العمری

این مسجد یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین مساجد شهر غزه است که در قلب شهر قدیمی، نزدیک بازار قدیمی واقع شده است. این مسجد مساحتی بالغ بر ۴۱۰۰ متر مربع و حیاطی به مساحت ۱۱۹۰ متر مربع دارد.

این مسجد دارای ۳۸ ستون مرمری زیبا و مستحکم است که به مسجد و تاریخ غنی آن زیبایی می‌بخشد. این مسجد بزرگترین مسجد در نوار غزه محسوب می‌شود. در طول تاریخ طولانی خود، این مکان از یک معبد باستانی فلسطینی به یک کلیسای بیزانسی و سپس پس از فتح اسلامی به مسجد تبدیل شده است.
این مسجد در طول تاریخ به دلیل زلزله و جنگ‌های صلیبی چندین بار تخریب شده و در دوره‌های مختلف، از دوران مملوکیان تا عثمانی، بازسازی شده است.
همچنین در طول جنگ جهانی اول دوباره تخریب و قبل از اینکه در جنگ فعلی هدف بمباران رژیم صهیونیستی قرار گیرد در سال ۱۹۲۵ بازسازی شد. 

مسجد سید هاشم

گفته می‌شود این مسجد که در محله دراج در شرق شهر غزه واقع شده، آرامگاه پدر بزرگ پیامبر اسلام(ص)، هاشم بن عبد مناف، باشد که نامش با شهر «غزه هاشم» گره خورده است. این مسجد در جریان جنگ داخلی غزه، آسیب‌های قابل توجهی از حملات هوایی اسرائیل دیده است.

مسجد جامع كاتب ولايه

این مسجد که با کلیسای پورفیریوس دیوار مشترک دارد، یکی از مهمترین مساجد تاریخی شهر غزه محسوب می‌شد. مساحت آن تقریباً ۳۷۷ مترمربع تخمین زده می‌شود. این مسجد در دوران سلطنت ناصر محمد بن قلاوون، یکی از سلاطین مملوکی در دوره سوم سلطنتش، بین سال‌های ۱۳۰۹ تا ۱۳۴۱ میلادی ساخته شده است.
در طول جنگ فعلی، این مسجد مورد اصابت گلوله‌های توپخانه اسرائیل قرار گرفت و خسارات زیادی به آن وارد شد.

نمایی از مسجد جامع كاتب ولايه قبل از تخریب

مسجد ابن عثمان

این مسجد که پس از مسجد بزرگ العمری، دومین مسجد تاریخی بزرگ در شهر غزه است، تقریباً ۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. این مسجد که در محله شجاعیه در خیابان مربع السوق واقع شده است، نمونه‌ای برجسته از معماری مملوکی محسوب می‌شود که دارای عناصر معماری و تزئینی متمایزی است. این مسجد در دوران مملوکی در چندین مرحله ساخته شده است.
این مسجد توسط احمد بن عثمان، که در نابلس متولد شد و سپس به غزه نقل مکان کرد و در آنجا اقامت گزید، ساخته شده است. او این مسجد را ساخت و آن را محل عبادت خود قرار داد. او که به خاطر تقوا و معجزات مشهورش شناخته می‌شد، در سال ۱۴۰۲ میلادی در غزه درگذشت.

نمایی از مسجد ابن عثمان قبل و پس از تخریب

مسجد علی بن مروان

یکی از مشهورترین مساجد شهر غزه، در محله تفاح، بیرون از دیوار شرقی شهر قدیمی واقع شده است. این مسجد تقریباً ۳۲۰ متر مربع مساحت دارد و قدمت آن به دوران مملوکیان برمی‌گردد. این مسجد به نام شیخ علی بن مروان صالح نامگذاری شده است که مقبره او در زیر گنبد متصل به مسجد قرار دارد. در مجاورت مسجد، گورستانی به نام او وجود دارد که حاوی سنگ قبرهایی است که اسناد تاریخی مهم و با بالاترین درجه محسوب می‌شوند.
این مسجد در سال ۱۳۷۱ میلادی تأسیس شد و در طول قرن‌ها چندین بازسازی و الحاقات را پشت سر گذاشته و اهمیت مذهبی و تاریخی خود را در خاطره مردم غزه حفظ کرده است. با این حال، در جنگ فعلی از ماشین تخریب اسرائیل در امان نمانده است.

نمایی از مسجد علی بن مروان قبل و پس از تخریب

مسجد الظفر دمری

این مسجد که در حاشیه شرقی شهر قدیمی در محله شجاعیه واقع شده است، مساحتی بالغ بر ۶۰۰ متر مربع را در بر می‌گیرد. ورودی آن که یادآور طاق نعل اسبی است، یکی از زیباترین ورودی‌های یادبود محسوب می‌شود.
این مسجد به نام بنیانگذار آن، شهاب‌الدین الظفر دمری، نامگذاری شده است. یک پلاک ماسه سنگی، تاریخ تأسیس مسجد را ۱۳۶۱ میلادی نشان می‌دهد، اما این تاریخ منحصر به فرد، آن را از تخریب اسرائیلی‌ها در امان نگذاشت.

مسجد جامع محکمه(دادگاه)

این ساختمان ۵۴۶ متر مربعی که در محله شجاعیه در غزه قدیم واقع شده است، در ابتدا به عنوان مدرسه در سال ۱۴۵۵ میلادی توسط میر بردبک الدودار در زمان سلطنت شاه اشرف ابوالنصر اینال ساخته شد.
این ساختمان شامل یک حیاط باز است که توسط مجموعه‌ای از اتاق‌ها و امکانات احاطه شده است. به دلیل استفاده از آن به عنوان مقر دادگاه شریعت در دوران عثمانی، «مسجد جامع دادگاه» نامیده می‌شد. این مسجد یکی از مهمترین مساجد تاریخی است که در جنگ نسل‌کشی فعلی تخریب شده است.

مسجد سیده رقیه

این بنا که در شرق شهر غزه در محله شجاعیه واقع شده، ۱۷۴ متر مربع مساحت دارد و شامل یک ایوان و یک محراب است که هر دو در جنگ نسل‌کشی فعلی توسط اسرائیل تخریب شده‌اند.
این بنا به نام زنی نامگذاری شده است که گفته می‌شود همسر یکی از حاکمان دوره عثمانی غزه بوده است. برخی دیگر می‌گویند که این بنا به رقیه بنت احمد نسبت داده شده است که در نزدیکی مسجد علی بن مروان دفن شده است.

مسجد شیخ عثمان قشقر

یکی از قدیمی‌ترین مساجد تاریخی شهر غزه که در سال ۱۲۲۳ میلادی ساخته شده است، تنها ۷۰ متر مربع مساحت دارد.
نام این مسجد از شیخ عثمان قشقر گرفته شده است که گفته می‌شود اصالتاً ایرانی یا آلبانیایی بوده است.
یک تخته سنگ مرمر که تاریخ تأسیس آن روی آن حک شده، آن را به یکی از گرامی‌ترین مساجد شهر تبدیل کرده است. با وجود این، این مسجد نیز از ماشین تخریب اسرائیل در امان نماند.

مسجد جامع خان یونس

این بزرگترین مسجد در شهر خان یونس در جنوب نوار غزه است. این مسجد در سال ۱۹۲۸ میلادی ساخته شد و بعداً در سال ۱۹۵۴ میلادی گسترش یافت و مناره‌ای بر آن ساخته شد. کمیته‌ای برای حمایت از ساخت مسجد تشکیل شد که متشکل از گروهی از افراد سرشناس شهر بود.
مساحت آن تقریباً ۳۳۰۰ متر مربع است و شامل یک فضای بسته به نام حیاط مسجد است که تقریباً ۹۰۰ متر مربع مساحت دارد. در بیرون، حیاط مسجد و برخی از اتاق‌های خدماتی وجود دارد که بقیه منطقه را تشکیل می‌دهند.
این مسجد در جنگ فعلی توسط نیروهای اسرائیلی بمباران شد و منجر به تخریب آن شد.
اسرائیل با حمایت آمریکا از 7 اکتبر ۲۰۲۳ در غزه مرتکب نسل‌کشی شده است و ۶۷۱۷۳ شهید و ۱۶۹۷۷۸۰ زخمی بر جای گذاشته است که بیشتر آن‌ها کودک و زن هستند و قحطی جان ۴۶۰ فلسطینی از جمله ۱۵۴ کودک را گرفته است.

تخریب مساجد از حمایت رسمی صهیونیست‌ها برخوردار است، به طوری که ایتامار بن گویر، وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی، ادعا کرده بود که مساجد به یکی از مراکز اصلی تروریسم علیه اسرائیل تبدیل شده‌اند.

نباید از ذکر این نکته غافل شویم که هواپیماهای دشمن صهیونیست ساختمان اصلی وزارت اوقاف و امور دینی غزه و دفتر مرکزی رادیو قرآن کریم این وزارتخانه در برج «فلسطین» را هم ویران کردند.

اسرائیل زمانی که مساجد خالی از نمازگزار است حمله نمی‌کند. هواپیماهای رژیم صهیونیستی معمولاً در هنگام نماز، مساجد را بر سر نمازگزاران تخریب می‌کنند که این امر در مناطق مختلف نوار غزه منجر به شهادت صدها نمازگزار شده است.

آنها مساجد را ویران و این عبادتگاه‌ها را به تلی از خاک تبدیل و با هر مسجدی که تخریب کردند، ده‌ها نمازگزار و  همسایگان آنها را آواره و مراکز اوقاف و خدماتی اطراف آن را ویران کردند.
این مساجد مراکز تجمع مردمی بودند و اطراف آنها تأسیسات خدماتی و معیشتی، مسکن، بازار و مدرسه ساخته شده بود.

در ادامه فهرستی از نام مساجد ویران شده در غزه از نظر می‌گذرد:

مسجد يرموك در منطقه الرمال غزه
مسجد شيخ أحمد ياسين در غزه معروف به مسجد غربی
مسجد اشتيوي در غزه
مسجد العباس در منطقه الرمال وسط غزه
مسجد حمزة بن عبد المطلب در محله الدرج غزه
مسجد المحطة شرق غزه
مسجد السلام در الصبرة
مسجد الصبرة در غزه
مسجد السرايا در غزه
مسجد الأمين محمد غرب غزه
مسجد البورنو روبه روی مجمع درمانی الشفاء 
مسجد السيدة عائشة در محله الزيتون شرق غزه
مسجد علي بن أبي طالب (ع) در محله الزيتون
مسجد الرحمة در خیابان الصناعة غزه
مسجد الفوز در منطقه الصفطاوي شمال غزه
مسجد حطين در خیابان الجلاء غزه
مسجد التقوى در محله شيخ رضوان
مسجد الكنز در محله الرمال غزه
مسجد أبو خضرة در محله الرمال
مسجد الفرقان در محله شيخ رضوان غزه
مسجد النور المحمدي در محله شيخ رضوان غزه
مسجد الشمعة در محله الزيتون
مسجد الخالدي در نوار ساحلی 
مسجد السوسي (عبد الله بن عمر) در اردوگاه آوارگان غرب غزه
مسجد أحمد ياسين در ارودگاه آوارگان ساحلی
المسجد الغربي در ارودگاه آوارگان ساحلی
المسجد الأبيض در ارودگاه آوارگان ساحلی
مسجد العودة إلى الله وسط اردوگاه آوارگان جباليا
مسجد علي بن أبي طالب(ع) در اردوگاه آوارگان جباليا
مسجد المصباح المنير در جبالیا
مسجد الهدى در جباليا
مسجد أبو الخير در جباليا
مسجد عماد عقل اردوگاه آوارگان جباليا
مسجد أبو الخير شرق جباليا
مسجد النور غرب اردوگاه آوارگان جباليا
مسجد سليم أبو مسلم در بيت لاهيا شمال غزه
مسجد محمد الفاتح در بيت لاهيا شمال غزه
مسجد الزواري در بيت لاهيا
مسجد الرباط در بيت لاهيا شمال نوار غزه
مسجد سعد الأنصاري در بيت لاهيا شمال نوار غزه
مسجد الخلفاء الراشدين شمال نوار غزه
مسجد عمر بن الخطاب در تل الهوى شمال نوار غزه
مسجد الجمعية الإسلامية در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد صلاح شحادة در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد الإحسان در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد أبو الحصين در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد بلال بن رباح در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد شهداء الأقصى در اردوگاه آوارگان النصيرات
مسجد النور در اردوگاه البريج وسط نوار غزه
مسجد الفرقان در البريج
مسجد المهاجرين در المغازي
مسجد حليمة در خان‌يونس
مسجد الشهداء سوق وسط خان‌يونس
مسجد الكتيبة وسط خان‌يونس
مسجد الحبيب محمد(ص) در شهر خان يونس جنوب غزه
مسجد عبدالكريم الشاعر در منطقة قيزان أبو رشوان در خانيونس
مسجد السلام در القرارة
مسجد عثمان بن عفان في القرارة
مسجد عبدالله عزام در السطر الغربي خان يونس
مسجد النور در السطر الغربي
مسجد الصحوة در السطر الغربي خان يونس
مسجد أسامة بن زيد در شرق خان يونس
مسجد حذيفة بن اليمان در منطقة بطن السمين خان يونس
مسجدالرضا در الفخاري شرق خان يونس
مسجد الإخلاص غرب خان يونس
مسجد المصطفى(ص) در منطقه الشيخ ناصر وسط خان يونس
مسجد حمزة در محله خزاعة شرق خان يونس
مسجد خالد بن الوليد در خان يونس
مسجد يافا در دير البلح
مسجد الحكمة در دير البلح
مسجد أبو شمالة در تل السلطان غرب رفح
مسجد الأمين محمد در خربة العدس برفح

شکی نیست که اشغالگران اسرائیل به اهمیت مسجد و جایگاه آن در زندگی فلسطینی‌ها پی برده‌اند و این بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت آنهاست، زیرا در آن نماز می‌خوانند و در آنجا هویت مبارز فلسطینی ساخته می‌شود و حافظان کتاب خدا از زن و مرد قرآن می‌خوانند. آنها در مساجد صبر، استقامت و نفی بی‌عدالتی را فرا می‌گیرند و به همین دلیل است که اشغالگران تصمیم گرفتند مساجدی را که محل پرورش ارزش‌ها و اراده‌ها می‌دانند، هدف قرار دهند.

تنها ظالم‌ترین، کافرترین و ستمگرترین مردم مرتکب تخریب مساجد، ویرانگری، تحقیر و هتک حرمت خانه‌های خدا می‌شوند. چنانچه باری تعالی فرمود: 

«وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ: و چه کسانی ستمکارتر از کسانی هستند که از بردن نام خدا در مساجد خدا جلوگیری کردند، و در خرابی آنها کوشیدند؟ آنان را شایسته نیست که در آن [مراکز عبادت] درآیند، جز در حال ترس [از عدالت و انتقام خدا]. برای آنان در دنیا خواری و زبونی است و در آخرت عذابی بزرگ است.» (۱۱۴ سوره مبارکه بقره).

و در پایان، شکی نیست که دفاع از مساجد و بازداشتن کسانی که به آنها حمله می‌کنند، یک وظیفه الهی است. خداوند به کسانی که در مساجد او را یاری می‌کنند، وعده پیروزی باشکوه داده است:

الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ: آن مؤمنانی که به ناحق از خانه‌هاشان آواره شده (و جرمی نداشتند) جز آنکه می‌گفتند: پروردگار ما خدای یکتاست. و اگر خدا (رخصت جنگ ندهد و) دفع شر بعضی از مردم را به بعض دیگر نکند همانا صومعه‌ها و دیرها و کنشت‌ها و مساجدی که در آن (نماز و) ذکر خدا بسیار می‌شود همه خراب و ویران شود. و هر که خدا را یاری کند البته خدا او را یاری خواهد کرد، که خدا را منتهای اقتدار و توانایی است. (۴۰ سوره مبارکه حج).

گزارش از اشرف بصیری