کد خبر: 4310281
تاریخ انتشار : ۲۰ مهر ۱۴۰۴ - ۱۴:۳۱
علی حاتمی:

نسل بازنده از آلفایی‌ها نسازیم

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ضمن تشریح ویژگی‌های نسل آلفا، با تأکید بر اینکه باید تلاش کنیم از این نسل، نسل بازنده نسازیم، گفت: برای شناخت این نسل باید پیمایش‌های سالانه با مشارکت خودشان طراحی کنیم.

نسل بازنده از نسل آلفا نسازیمبه گزارش خبرنگار ایکنا، نشست تخصصی «نشست نسل آلفا بدون فیلتر: نگاهی به ارزش‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای نسل آلفا» به همت گروه پژوهشی جوانان و مناسبات نسلی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی برگزار شد. 

در ابتدای این نشست، فروزنده جعفرزاده، دانشیار گروه جوانان و مناسبات نسلی پژوهشکده علوم اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با موضوع: «نسل آلفا، کنشگران آینده» به سخنرانی پرداخت و ضمن تشریح ویژگی‌های گروه نسلی آلفا، گفت: هویت‌یابی این نسل از طریق شبکه‌های مجازی اتفاق می‌افتد. این نسل رسانه‌ها و ذائقه رسانه‌ای مشترک دارند و در تعامل، بازی و جست‌وجو بین آنها همخوانی وجود دارد. 

وی ادامه داد: این نسل هویت متصل و برساخته در فضای مجازی دارند و اولین نسلی هستند که در فضای مجازی به دنیا آمده، در فضای مجازی زندگی کردند و زیست مجازی را زندگی کرده‌اند. آنها عاقبت اندیش نیستند، در لحظه زندگی می‌کنند، مهارت‌های عملی آنها ضعیف است و در نگارش مشکل دارند. سبک زندگی آنها جهانی است و یادگیری آنها دیداری و عملی است و دوست دارند با انجام دادن، فعالیت‌ها را یاد بگیرند و فردگرا هستند.

20 درصد آلفاها نیت هستند 

جعفرزاده با اشاره به اینکه آمارهای جهانی نشان می‌دهد که ۲۰ درصد جمعیت نسل آلفا جزو گروه «نیت» هستند (Neet: جوانان و نوجوانانی که مشغول به کار، تحصیل یا آموزش مهارت نیستند)، گفت: «نیت‌ها» هیچ کار یا فعالیتی نمی‌کنند. نسل آلفا شتاب‌زده‌اند و چند کار را همزمان انجام می‌دهند که همین امر موجب می‌شود موفق نشوند.

وی با طرح این پرسش‌ها که «آیا بسترهای مناسبی برای نسل آلفا فراهم شده است؟» و «آیا برنامه‌ریزی آموزشی ما برای این نسل آماده است؟»، اظهار کرد: به نظر می‌رسد آموزش‌ها و محتوای آموزشی ما برای نسل جدید تغییر داده نشده است. در کشورهای دیگر، آموزش‌های مهارتی به این نسل ارائه می‌شود، اما در کشور ما وضعیت چنین نیست

مطالبه نسل آلفا متعالی شدن نیست 

این پژوهشگر علوم اجتماعی با اشاره به اینکه در سند تحول آموزش و پرورش هفت ساحت انسان متعالی مطرح شده و تلاش می‌شود انسان‌های متعالی در نظام آموزش و پرورش تربیت شوند، گفت: نسل آلفا می‌خواهند انسان‌های عادی باشند و زندگی عادی را مدیریت کنند ولی مطالبات آن‌ها متعالی شدن نیست.

وی ادامه داد: در آینده مشاغل نیز تغییر خواهد کرد، اما ساختارهای کشور برای این تغییر آماده نیستند. در گذشته مردم کار می‌کردند تا زندگی بهتری داشته باشند، اما این نسل کار می‌کند تا تفریح کند. بنابراین، اشتغال نیز باید با توجه به رویکرد این نسل، انعطاف‌پذیر باشد و بازار کار دولتی با مشاغل تمام‌وقت بازنگری شود تا این نسل در آینده با بسترهای موجود هماهنگ شوند.

جعفرزاده با اشاره به کاهش تمایل به فرزندآوری در جامعه گفت: حتی در استان‌هایی که وضعیت اقتصادی بهتری دارند، اگر افراد ازدواج هم کنند، تمایل به فرزندآوری کم است. باید در نظر داشته باشیم که بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد تمایل به تجرد در گروه آلفا زیاد است.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: آینده براساس عملکرد و اقدامات امروز ما ساخته می‌شود؛ برای نسل آلفا چیزی نداریم که آینده آن‌ها را جهت دهیم و آن‌ها با آزمون و خطا در جست‌وجوی راهی جدید برای خودشان هستند.

در ادامه، علی حاتمی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، با موضوع «نسل آلفا: دریچه‌ای نو به آینده» به سخنرانی پرداخت و گفت: بر اساس تقسیم‌بندی و نام‌گذاری جهانی، نسل «بیش‌زایی» (Baby Boomers) افراد ۶۱ تا ۷۹ ساله، نسل X افراد ۴۶ تا ۶۰ ساله، نسل Y افراد ۳۱ تا ۴۵ ساله، نسل Z افراد ۱۶ تا ۳۰ ساله و نسل آلفا افراد ۱۵ سال و کمتر را در بر می‌گیرند.

وی ادامه داد: در کشور ما ۲۰ میلیون جمعیت زیر ۱۵ سال داریم که همان نسل آلفا هستند. نسل آلفا اولین گروهی هستند که تمام عمرشان در عصر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند، با اینترنت 4G بزرگ می‌شوند و حتی قبل از صحبت کردن، کار با تبلت و تلفن همراه را یاد می‌گیرند.

چرا نسل آلفا متفاوت است

حاتمی در ادامه به تشریح این مسئله پرداخت که چرا نسل آلفا متفاوت هستند و گفت: این نسل بخش عمده‌ای از زندگی خود را در دوران کرونا گذرانده و آموزش مجازی دیده‌اند. جمعیت این گروه در دنیا دو میلیارد نفر است؛ آن‌ها نسل دیجیتال خالص هستند، نمایشگرهای همیشه روشن داشته‌اند، در تمام تصمیمات خانواده نقش دارند. براساس آمارهای جهانی، ۶۰ درصد خریدهای آنلاین در حضور کودکان و با مشارکت آن‌ها صورت می‌گیرد، ۸۰ درصدشان قبل از هشت سالگی تلفن همراه دارند، حضور آنلاین بخشی از شخصیت آن‌هاست و از هر آواتاری که بخواهند برای خود استفاده می‌کنند.

وی اضافه کرد: این گروه تنوع‌طلبی شدیدی دارند و فقط هشت ثانیه می‌توانند بر روی مسئله‌ای تمرکز و توجه داشته باشند و اگر کسی در هشت ثانیه آن‌ها را مجاب کند، می‌تواند نظرشان را (برای خرید محصول یا انجام رفتاری) جلب کند. آن‌ها همچنین نسبت به محیط زیست و برابری حقوق حساس هستند. یادگیری آن‌ها بازی‌محور است. متن و سخنرانی را برنمی‌تابند و حتی درس را هم با بازی بهتر یاد می‌گیرند. توانایی در درک مسائل سخت را دارند و نسل «چرا و چگونه» هستند که به‌راحتی قانع نمی‌شوند و مسائل را نمی‌پذیرند.

نسل آلفا گروه‌محور اما در فضای مجازی 

این پژوهشگر علوم انسانی در ادامه گفت: نسل آلفا کار گروهی را به رقابت ترجیح می‌دهند. چون «گیم‌محور» (بازی‌محور) هستند، کار تیمی را در فضای مجازی انجام می‌دهند و به همین دلیل، چون نوع کار تیمی آن‌ها با ما (نسل‌های قبل‌تر) متفاوت است، ممکن است تصور کنیم که آن‌ها کار فردی را دوست دارند؛ در حالی که نوع کار گروهی آن‌ها متفاوت و در فضای مجازی «گروه‌محور» است. این نسل حس مسئولیت اجتماعی دارند و پدیده مهاجرت در این نسل بیشتر از نسل‌های دیگر خواهد بود.

اعتیاد به صفحه، کاهش توجه و کاهش تمرکز عمیق از دیگر ویژگی‌هایی بود که حاتمی در خصوص نسل آلفا برشمرد و گفت: مصرف محتوای آن‌ها بیش از تولید محتوا است، ترندها را دنبال می‌کنند و خریدهای آنلاین را انجام می‌دهند. آشنایی آن‌ها با افراد جدید کاهش پیدا کرده و ترجیح می‌دهند در حاشیه امن مصرف‌کننده بمانند؛ البته عملکرد آن‌ها اکنون و فعلاً در جهان این‌گونه است و ممکن است تغییر کند. نگاه سنتی در این نسل به تلویزیون تغییر کرده و یوتیوب و تیک‌تاک را جایگزین تلویزیون کرده‌اند.

خودمراقبتی دیجیتال و خودجوش

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی از خودمراقبتی دیجیتال گروه آلفا نیز خبر داد و گفت: «خودمراقبتی دیجیتال و خودجوش» نسل آلفا رخ داده و آن‌ها در حال مراقبت از خودشان هستند تا میزان مصرف اینترنت را کاهش دهند که امیدواریم این مسئله خیلی زود وارد کشور ما هم بشود. نسل آلفا در حال تعریف مرزهای شخصی خود هستند و نشان می‌دهند کنترل صفحه نیازمند مدیریت و تصمیم درونی خودشان است، نه نظارت و مراقبت بیرونی توسط والدین یا دیگران.

هویت‌یابی در بستر گروه‌های بازی 

وی با اشاره به نتایج یک پژوهش جهانی که نشان می‌دهد ۷۰ درصد آموزش و سرگرمی نسل آلفا در محیط Roblox اتفاق می‌افتد، گفت: این محیط فضای ساخت‌وساز و منطق را برای بچه‌ها فراهم می‌کند و کودک در قالب بازی، آموزش مهارت‌های قرن ۲۱ را برای خود فراهم می‌سازد. در این فضا بچه‌ها آزاد هستند داستان خود را در بازی خلق کنند و این برای آن‌ها مهم است. بازی‌ها حس تعلق به گروه همسن را در آن‌ها تقویت می‌کند و در بستر این گروه‌ها هویت‌یابی می‌کنند.

حاتمی اضافه کرد: نسل آلفا با مفاهیمی چون خرید آنلاین، قیمت‌گذاری، فروش، خرید امتیاز و… در بازی‌ها آشنا شده‌اند. دختران این نسل در مشاغل مردانه و سنتی در حال پیشرو شدن هستند و علاقه به پزشکی، حقوق و هنر را بیش از پسران نشان می‌دهند. البته معتقد هستم نباید دنیا را جنسیت‌زده کنیم، اما هر سال آمار پسران شرکت‌کننده در کنکور کمتر می‌شود و آن‌ها در جست‌وجوی هویت مردانه جدید هستند و در جهان دچار بی‌انگیزگی شده‌اند، به نحوی که باید تعریف جدیدی از مردانگی در جهان معاصر به آن‌ها ارائه دهیم و پیش‌بینی می‌شود این بی‌انگیزگی مردان در آینده بیشتر هم شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه برای نسل آلفا موفقیت به دانشگاه ختم نمی‌شود، ابراز خرسندی کرد که «بوت‌کمپ» در جهاددانشگاهی در حال راه‌اندازی است که مهارت‌آموزی را به آن‌ها یاد می‌دهد. کودکان این نسل مشارکت‌کننده در خرید هستند: ۳۵ درصد در خرید اسباب‌بازی تصمیم‌گیر هستند و بیشترین پولشان را صرف بازی دیجیتال می‌کنند؛ ۶۰ درصد در خرید آنلاین خانواده نظر می‌دهند و ۳۰ درصد با QR کدها آشنا هستند.

بحران جهانی کاهش پول توجیبی نسل آلفا 

وی با اشاره به اینکه در تمام دنیا بحران پول توجیبی این نسل مطرح است، گفت: به غیر از کشور انگلستان که ۲۵ درصد پول توجیبی این نسل افزایش یافته، به دلیل شرایط مالی جهانی در تمام دنیا این پول رو به کاهش است. این در حالی است که ۲۸ درصد گیمرهای ۸ تا ۱۱ ساله پولشان را صرف بازی می‌کنند و مسئله‌ دادن پول فیزیکی یا کارت بانکی به آن‌ها به یک موضوع جهانی تبدیل شده است.

این پژوهشگر علوم انسانی به سیاست‌گذاران و برندها توصیه کرد که فراهم کردن مسیرهای جایگزین دانشگاه، آموزش مهارت‌های دیجیتال و مالی از دوران ابتدایی، تولید محتوای باکیفیت برای این نسل و طراحی محصول مشارکتی با کودک و والد را مدنظر قرار دهند و تصریح کرد: باید تلاش کنیم از این نسل، نسل بازنده نسازیم.

وی با تأکید بر اینکه باید پژوهش‌های مربوط به این نسل در کشور ما آغاز شود و پیمایش‌های سالانه با مشارکت همین نسل طراحی کنیم، افزود: همان‌طور که در طول تاریخ «نجیب‌زاده» و «خان‌زاده» داشته‌ایم، اکنون هم «نسل دیجیتال‌زاده» داریم. نسل آلفا دیجیتال‌زاده است اما انسان می‌ماند و اگر امروز او را با مهارت‌های انسانی، اخلاق فناوری و محیط امن تربیت کنیم، فردا جهانی می‌سازد که هم خلاق است و هم مسئول؛ و این وظیفه ما است که ترس از فناوری را به فرصت تبدیل کنیم.

ثریا احمدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، با موضوع «قربانیان الگوریتم به معماران الگوریتم: توانمندسازی نسل آلفا برای بازپس‌گیری عاملیت» سخنرانی کرد. وی با بیان واژه‌هایی که نسل آلفا استفاده می‌کنند و برای نسل‌های قبل‌تر عجیب و نامأنوس است، گفت: آشنایی ما با این مفاهیم و میزان درک ما از آن‌ها، تفاوت و تمایز ما را با این نسل نشان می‌دهد.

احمدی با اشاره به اینکه گروه مرجع نسل آلفا تغییر کرده، توجه آن‌ها محدود شده، انعطاف‌پذیری‌شان بالا رفته و اهل پذیرش و مدارا هستند، افزود: آن‌ها کاربران ماهری هستند اما بازیگرانی ناآگاه‌اند و باید مدیریت استفاده این نسل از «صفحه آبی» را به سمت عاملیت دیجیتال سوق دهیم. مسئله ما این است که نسلی نمی‌خواهیم که صرفاً محتوا مصرف کند، بلکه می‌خواهیم محتوا خلق کند.

قربانیان الگوریتم به معماران الگوریتم

ثریا احمدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، با موضوع «قربانیان الگوریتم به معماران الگوریتم: توانمندسازی نسل آلفا برای بازپس‌گیری عاملیت» سخنرانی کرد. وی با بیان واژه‌هایی که نسل آلفا استفاده می‌کنند و برای نسل‌های قبل‌تر عجیب و نامأنوس است، گفت: آشنایی ما با این مفاهیم و میزان درک ما از آن‌ها، تفاوت و تمایز ما را با این نسل نشان می‌دهد.

احمدی با اشاره به اینکه گروه مرجع نسل آلفا تغییر کرده، توجه آن‌ها محدود شده، انعطاف‌پذیری‌شان بالا رفته و اهل پذیرش و مدارا هستند، افزود: آن‌ها کاربران ماهری هستند اما بازیگرانی ناآگاه‌اند و باید مدیریت استفاده این نسل از «صفحه آبی» را به سمت عاملیت دیجیتال سوق دهیم. مسئله ما این است که نسلی نمی‌خواهیم که صرفاً محتوا مصرف کند، بلکه می‌خواهیم محتوا خلق کند.

این پژوهشگر علوم انسانی در ادامه به تشریح عملکرد الگوریتم‌ها در ساماندهی نگرش‌های نسل آلفا پرداخت و گفت: اقتصاد کسب‌وکارهای نوین مبتنی بر جلب توجه است و به دنبال گرفتن بیشترین توجه است. در یوتیوب، به تعداد دیده شدن فیلم به تولیدکننده آن پول پرداخت می‌شود، بنابراین زمان صرف‌شده در این پلتفرم‌ها اهمیت دارد. وی ادامه داد: در این پلتفرم‌ها محتواهای شخصی‌سازی‌شده برای هر فرد تهیه می‌شود که این مسئله توهمی از قدرت را در بچه‌ها ایجاد می‌کند. چون با هر لایک، علاقه فرد به موضوعات مشخص می‌شود، همان موضوعات بیشتر برای او نمایش داده می‌شود و فرد تصور می‌کند این چیدمانی است که خودش آن را ایجاد کرده است؛ در حالی که این کار الگوریتم‌ها است و این نسل صبوری را نمی‌آموزد.

احمدی در ادامه به تشریح «تأثیر ماشین اسلات» پرداخت و گفت: پلتفرم‌ها از این اثر استفاده می‌کنند تا مخاطب را ترغیب کنند که به فضای مجازی بازگردد و در این فضا بیشتر حضور داشته باشد. «چاله خرگوش» نیز تأثیر دیگری است که در آن هایپرلینک‌ها ما را به صفحات بیشتر هدایت می‌کنند و سازوکار الگوریتم‌ها ما را به سمت محتواهایی سوق می‌دهند که در نهایت موجب آسیب‌هایی می‌شود.

وی ادامه داد: نکته دیگر این الگوریتم‌ها حباب فیلترها است که طی آن همه مخاطبان به سمت گرایش‌ها و دیدگاه‌هایی که باور دارند بیشتر سوق پیدا می‌کنیم و از اطلاعاتی که مخالف دیدگاه آن‌ها است دور می‌شویم. مفهوم اتاق پژواک نیز فضایی است که در آن افراد به گروه‌های هم‌فکر سوق پیدا می‌کنند و متصل می‌شوند و از گروه‌هایی که نظرات مخالفی دارند، دور می‌شوند و همین مسئله محدودیت‌های فکری برای این نسل ایجاد می‌کند. ایجاد اضافه بار اطلاعاتی، شکنندگی عاطفی و هوش عاطفی پایین نیز از عواملی است که این الگوریتم‌ها ایجاد می‌کنند و چون بیشترین ارتباط بچه‌ها در فضای مجازی است، گویی از دنیای واقعی دور شده‌اند که این مسئله نیز آسیب‌زا است.

افزودن نگاه انتقادی

این پژوهشگر علوم انسانی با اشاره به اینکه گفته می‌شود باید سواد دیجیتال این نسل را بالا ببریم تا یاد بگیرند چطور از این فضا استفاده کنند، گفت: اما این سواد نمی‌گوید چطور در این مسیر حرکت کنند، پس باید یک نگاه انتقادی را به این نسل ارائه کنیم. ما باید تلاش کنیم این نسل عاملیت دیجیتال داشته باشند، یعنی توانایی فردی برای کنترل و انطباق با دنیای دیجیتال داشته باشند. این مفهوم به ظرفیت فرد برای اقدام مستقل، اتخاذ تصمیمات آزادانه و آگاهانه و استفاده از فناوری برای دستیابی به اهداف خود و نه اهداف پلتفرم‌ها اشاره دارد.

وی در ادامه سه ستون عاملیت دیجیتال را تشریح کرد و گفت:آگاهی انتقادی به توانایی دیدن و زیر سوال بردن معماری نامرئی اشاره دارد. این آگاهی شامل درک مدل‌های کسب‌وکار شرکت‌های فناوری، تشخیص طراحی‌های متقاعدکننده پلتفرم‌ها و کالبدشکافی خروجی‌های الگوریتمی است. این همان چرایی پشت صفحه نمایش است: «چرا من این محتوا را می‌بینم؟»، «چه کسی از آن سود می‌برد؟» و «چه چیزی از قلم افتاده است؟» را شامل می‌شود.

وی ادامه داد: ظرفیت خلاق از مصرف فراتر رفته و به خلق می‌رسد. این توانایی نه تنها برای استفاده، بلکه برای ساختن، اصلاح و بازترکیب ابزارهای دیجیتال است. این ظرفیت شامل مهارت‌هایی مانند کدنویسی، تولید محتوا و درک اجزای سازنده دنیای دیجیتال است. این مهارت‌ها کاربر را از یک مسافر منفعل به کسی تبدیل می‌کند که می‌تواند فرمان را در دست بگیرد.

احمدی ستون سوم عاملیت دیجیتال را «قطب‌نمای اخلاقی» دانست که جزء مسئولیت‌پذیری عاملیت است و گفت: این قطب‌نما شامل درک تأثیرات اجتماعی و اخلاقی فناوری، موضوعاتی مانند سوگیری، انصاف، حریم خصوصی و بهزیستی است. یک فرد دارای عاملیت تنها نمی‌پرسد «آیا می‌توانم این را بسازم؟» بلکه می‌پرسد «آیا باید این را بسازم؟ و چگونه می‌توانم آن را مسئولانه بسازم؟»

وی در بخش پایانی سخنان خود گفت: کودکان امروز با هوش مصنوعی متن می‌نویسند و فیلم می‌سازند، پس چطور می‌توانیم به آن‌ها بگوییم به طور سنتی انشاء بنویسند؟ بنابراین باید تغییر اساسی در آموزش این گروه ایجاد شود، اما آیا دانشگاه‌های ما آماده مواجهه درست با این نسل هستند؟

این پژوهشگر علوم انسانی در پایان با تأکید بر اینکه در این اکوسیستم تمامی گروه‌های تأثیرگذار باید نقش داشته باشند، گفت: والدین باید نحوه مواجهه را یاد بگیرند و از والد منفعل به مربیان فعال دیجیتال تبدیل شوند؛ مربیان در مدارس نیز باید تدریس خلاقانه‌تر را یاد بگیرند. از سوی دیگر، دستورالعمل‌های قانونی باید برای این حوزه تهیه شود؛ ما نه قواعد مشخصی در این خصوص در کشورمان داریم و نه قانون‌گذاری برای به‌زیستی کودکان در این فضا نوشته شده است و لازم است با بررسی چهارچوب‌های جهانی، چهارچوب‌های ویژه کشور خودمان تهیه کنیم.

انتهای پیام
captcha