خانواده؛ محور زندگی و آگاهی/ ۱۰
راهکارهای تقویت تاب‌آوری و ارتقای مهارت‌های اجتماعی + فیلم
فرد تاب‌آور کسی است که بتواند حالت اولیه خود را در درون خود بازسازی کند و به آن بازگردد، بنابراین، بازگشت به آن حالت اولیه و بازسازی ویژگی‌های درونی انسان و ایجاد تعادل در درون، از دیگر ویژگی‌های فرد تاب‌آور به شمار می‌آید.
در دنیای پرشتاب و پیچیده امروز، خانواده به عنوان کانون آرامش و پایگاه اصلی تربیت، با چالش‌ها و فرصت‌های بی‌شماری روبرو است. نقش خانواده در شکل‌دهی به شخصیت، تأمین سلامت روان و ایجاد یک جامعه پویا بر کسی پوشیده نیست. اما چگونه می‌توان این نهاد مقدس را در برابر طوفان‌های فکری و فرهنگی این عصر، استحکام بخشید و بر غنای آن افزود؟
مؤسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی «خاتم» در همکاری با خبرگزاری ایکنا با باور به اینکه خانواده اسلامی، سنگ بنای تمدن نوین اسلامی است، مجموعه‌ای ارزشمند از درس گفتارهای تخصصی را با عنوان «خانواده؛ محور زندگی و آگاهی» تولید کرده است.
در این سلسله گفتارهای آموزشی، اساتید و صاحب‌نظران برجسته به بررسی ژرف‌ترین مباحث در حوزه‌های سلامت روان، تربیت نوجوان، تحکیم بنیان خانواده و سواد رسانه‌ای و ... خواهند پرداخت. با ما در این سفر معرفتی همراه شوید تا بیاموزیم چگونه می‌توان خانواده را به کانونی امن، پرنشاط و پایدار برای پرورش نسل فردا تبدیل کرد.
مجید کافی، جامعه‌شناس در دهمین قسمت از مجموعه آموزشی «خانواده؛ محور زندگی و آگاهی» به موضوع «تقویت تاب‌آوری و ارتقای مهارت‌های اجتماعی» پرداخته است که در ادامه با هم می‌بینیم و می‌خوانیم.
نسبت مفهومی تاب‌آوری و صبر
مقالات و آثار زیادی در مورد تفاوت تاب‌آوری و صبر وجود دارد و دیدگاه‌های مختلفی نیز در این زمینه مطرح است. برخی در آثار خود، تاب‌آوری و صبر را به یک معنا گرفته و آن دو را کاملاً معادل یکدیگر میدانندموضوع بحث ما، «تاب‌آوری» و ارتباط آن با چالش‌ها و آسیب‌های فردی و اجتماعی است. در مورد تاب‌آوری بیان شده که به معنای تحمل سختی‌ها در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی و استرس‌های فردی است. معادل مفهوم تاب‌آوری در تعالیم دینی و اخلاقی ما، «صبر» است. در حقیقت، در تعالیم سنتی ما به جای تاب‌آوری از «صبر» استفاده می‌شد که به معنای تحمل همان مشقت‌ها و سختی‌ها در طول زندگی است. بنابراین، یکی از ویژگی‌های سبک زندگی اسلامی، بحث «صبر» است که به تعبیر علمی امروزی در حوزه‌های جامعه‌شناسی و روانشناسی، از آن به «تاب‌آوری» یاد می‌شود.
مقالات و آثار زیادی در مورد تفاوت تاب‌آوری و صبر وجود دارد و دیدگاه‌های مختلفی نیز در این زمینه مطرح است. برخی در آثار خود، تاب‌آوری و صبر را به یک معنا گرفته و آن دو را کاملاً معادل یکدیگر می‌دانند. برخی دیگر، نسبت عام و خاص مِن‌وَجه(یعنی هر یک نسبت به دیگری از یک نظر عام و از نظر دیگر خاص باشد) را برای این دو مفهوم قائل هستند؛ بدین معنا که تاب‌آوری و صبر دارای نقاط و ویژگی‌های مشترکی هستند، اما هر یک از آنها ویژگی‌های اختصاصی و خاص خود را نیز دارند.
عده‌ای نیز در آثار خود، رابطه تاب‌آوری و صبر را عام و خاص مطلق دانسته‌اند؛ به این معنا که صبر فقط جنبه فردی و روان‌شناختی دارد و ما در منابع خود با مفهوم «صبر اجتماعی» رو‌به‌رو نیستیم. در حالی که تاب‌آوری می‌تواند هم جنبه روان‌شناختی و فردی داشته باشد که عمدتاً در موقعیت‌های استرس فردی مطرح می‌شود و هم جنبه جامعه‌شناختی و اجتماعی داشته باشد که از آن به عنوان «تاب‌آوری اجتماعی» یاد می‌کنیم و در برابر آسیب‌ها، مشکلات و معضلات اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد.
برخی نیز به کلی، تاب‌آوری و صبر را دو مقوله کاملاً متفاوت می‌دانند و معتقدند این دو هیچ نسبت و مناسبتی با یکدیگر ندارند و مفاهیمی مجزا هستند. در نتیجه، هنگامی که در مباحث دینی سخن می‌گوییم، از واژه یا اصطلاح «صبر» استفاده می‌کنیم و هنگامی که در مقام مباحث علمی و سنجش ویژگی‌های شخصیتی قرار داریم، از واژه «تاب‌آوری» بهره می‌بریم.
ویژگی‌های صبر در منابع دینی
موضوع مهم دیگر در بحث تاب‌آوری و صبر، بررسی ویژگی‌های این اصطلاحات در متون خاص است. اولین واژه‌ای که ویژگی‌های آن را براساس منابع دینی بیان می‌کنم، واژه «صبر» است. صبر در منابع دینی، دارای ویژگی‌هایی است که بخشی از سبک زندگی دینی و اسلامی ما را تشکیل می‌دهد. البته وقتی از سبک زندگی دینی سخن می‌گویم، مقصود مطلوبیت آن است؛ بدین معنا که سبک زندگی مطلوب دارای شاخصه‌هایی است و یکی از این مطلوبیت‌ها، وجود صبر در زندگی است، وگرنه وضعیت موجود ما در سبک زندگی، فاصله بسیاری با این تعالیم دارد.
در منابع دینی ما، برای صبر چندین ویژگی بیان شده است؛ یکی اینکه خود صبر، راهکاری برای مواجهه با خشم انسان است. هنگامی که فرد خشمگین و عصبانی می‌شود، می‌تواند به وسیله صبر، این خشم را کنترل کند. مقصود این است که وقتی انسان خشمگین می‌شود، نباید شکایت کند، جزع و فزع نکند و در مقابل مشقت و سختی یا خشم، مقاومت از خود نشان بدهد و همچنین در برابر مشکلات فردی و اجتماعی نیز بتواند مقاومت کند.
یکی دیگر از کارکرد‌های صبر، ارائه راهکاری برای مواجهه با هوا و هوس به عنوان پدیده انسانی و شهوت به طور خاص است. صبر به ما کمک می‌کند تا بتوانیم از غلیان هوا و هوس در درون انسان جلوگیری کنیم. نفس انسان بسیار سرکش است و صبر می‌تواند در این زمینه بسیار به ما یاری رساند. کنترل نفس اماره توسط صبر، در منابع دینی مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین مقاومت در مقابل تحریکات و خواهش‌های نفسانی که در درون انسان وجود دارد، از دیگر کارکرد‌های صبر است. صبر راهکاری بسیار زیبا برای جلوگیری از کنترل هوا و هوس در درون انسان است.
وقتی انسان خشمگین می‌شود، نباید شکایت کند، جزع و فزع نکند و در مقابل مشقت و سختی یا خشم، مقاومت از خود نشان بدهد و همچنین در برابر مشکلات فردی و اجتماعی نیز بتواند مقاومت کندصبر در درون انسان، سازوکاری برای آرامش و خودنگهداری در مقابل ناآرامی‌هاست. در مواقعی که انسان تعادل خود را از دست می‌دهد، صبر می‌تواند او را به تعادل روحی و روانی بازگرداند و او را کنترل کند. همچنین صبر، ویژگی استقامت را در انسان تقویت می‌کند و عزمی قوی و پشتکاری بسیار بالا در کوشش و تلاش به انسان می‌بخشد. این ویژگی در کنترل استرس‌ها، ناراحتی‌ها و ناآرامی‌هایی که در درون انسان به وجود می‌آید، بسیار مؤثر است.
در مباحث اجتماعی نیز صبر می‌تواند ما را در مقابل آسیب‌ها و معضلات اجتماعی مستحکم کند. در برابر مسائل اجتماعی که انسان با آنها مواجه می‌شود و گاهی نمی‌داند چگونه باید با آنها برخورد کند، نسخه‌ای که تعالیم اخلاقی و دینی ما برای این مواقع ارائه می‌دهند، «صبر» در مقابل این مسائل و مشکلات است.
ویژگی‌های تاب‌آوری
نکته سوم در این بحث، بررسی ویژگی‌های تاب‌آوری است. شاید برخی از ویژگی‌هایی که برای صبر بیان شد، در مورد تاب‌آوری نیز مصداق داشته باشد یا مشترک باشد، اما باید توجه داشت که برخی ویژگی‌ها مختص به خود صبر و برخی دیگر نیز خاص تاب‌آوری هستند. به عبارت دیگر، همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، رابطه این دو را می‌توان به صورت عام و خاص مِن‌وَجه در نظر گرفت که دارای نقاط مشترکی هستند، اما در عین حال، هر یک دارای ویژگی‌های اختصاصی نیز هستند.
اولین ویژگی تاب‌آوری، «تحمل‌پذیری» است. این ویژگی به معنای ایستادگی در مقابل استرس‌ها و ناآرامی‌های درونی و همچنین خطر‌هایی است که انسان را تهدید می‌کند. فرد می‌تواند به وسیله تاب‌آوری، این فشار‌ها را تحمل کرده و در برابر بحران‌ها مقاومت کند. جامعه انسانی همواره با بحران‌های بسیار زیادی مواجه است و اگر فرد نتواند در مقابل این بحران‌ها مقاومت کند، از لحاظ روحی و روانی دچار آسیب‌های جدی شده و مشکلات متعددی برای او به وجود خواهد آمد. بنابراین، انسان می‌تواند با تقویت ویژگی تاب‌آوری در خود، در برابر این بحران‌ها و فجایع مقاومت کند و به وسیله همین تاب‌آوری، تعادلی در روح و روان خود ایجاد کند.
ویژگی بعدی، «انطباق» به عنوان یک ویژگی تاب‌آوری است که به معنای کنار آمدن با مسائل و شرایط موجود است. جهان هستی دارای ویژگی‌ها و قوانینی است و انسان نمی‌تواند آن را کاملاً مطابق طبع و خواسته‌های خود تغییر دهد. از آنجا که معمولاً امکان ایجاد تغییرات گسترده در جهان هستی، جامعه، محل کار یا خانواده برای فرد میسر نیست، بهترین راهکار این است که فرد تا حدی خود را با شرایط محیطی، طبیعی و اجتماعی هماهنگ کند. انطباق با شرایط موجود، بسیار راحت‌تر و سهل‌تر از آن است که فرد بخواهد اوضاع و احوال را کاملاً مطابق میل خود تغییر دهد. به همین دلیل، انطباق به این معناست که وقتی ما نمی‌توانیم اوضاع و احوال را تغییر دهیم و مطابق میل خود رفتار کنیم، می‌توانیم خود را با آن شرایط تطبیق دهیم تا آسیب کمتری به ما وارد شود.
بازگشت به تعادل از دیگر ویژگی‌های تاب‌آوری است. به انسانی تاب‌آور می‌گوییم که در شرایطی که او را به سمت عدم تعادل سوق داده و از لحاظ روحی و روانی دچار مشکل کرده است، بتواند به حالت تعادل اولیه خود بازگردد. به تعبیری، تاب‌آوری نوعی مدیریت آسیب‌ها و مسائل درون انسان است. بازگشت به این معناست که گاهی شرایط و اوضاع اجتماعی و فردی، تعادل انسان را بر هم می‌زنند. انسان تاب‌آور کسی است که می‌تواند به آن تعادل اولیه درون خود بازگردد یا به بیان دیگر، بتواند تغییرات محیطی و اجتماعی اطراف خود را جذب کند و اجازه ندهد که این تغییرات، مشکلات روحی و روانی برای او ایجاد کند.
افزایش ظرفیت و بازسازی تعادل درونی
تاب‌آوری معنای دیگری نیز دارد و آن «افزایش ظرفیت» است. ظرفیت انسان‌ها متفاوت و متعدد است. برای تبیین این موضوع، معمولاً از مثال خط نوسان استفاده می‌کنم، اگر بخواهیم ظرفیت انسان‌ها را روی خط نوسان نشان بدهیم، نوسان آدم‌ها متفاوت است. گاهی اوقات، برخی افراد با یک رویداد بسیار جزئی، به شدت خوشحال می‌شوند؛ به این معنا که یک عامل کوچک، سبب افزایش قابل توجه لذت و شادی آنها می‌شود. در مقابل، گاهی نیز با یک مسئله کوچک، به میزان زیادی ناراحت می‌شوند. به بیان دیگر، دامنه نوسان عاطفی این گروه بسیار گسترده است؛ یعنی اوج شادی و اوج ناراحتی در آنها به وضوح مشاهده می‌شود.
در مقابل، افرادی هستند که شادی و ناراحتی آنها نمود کمرنگ‌تری دارد. هنگامی که این افراد بسیار خوشحال هستند، نوسان زیادی در ظاهرشان دیده نمی‌شود و این حالت به وضوح در چهره آنها نمایان نیست. همچنین، زمانی که ناراحت هستند، این ناراحتی به صورت آشکار در چهره آنها پدیدار نمی‌شود. این وضعیت در تقابل با طیف اول قرار دارد که در آن، احساسات افراد (اعم از ناراحتی و شادی) در رفتار، گفتار، چهره و به تعبیر امروزی، در «زبان بدن» آنها به روشنی قابل مشاهده است.
بدیهی است که این ظرفیت‌ها متفاوت است. گاهی افرادی وجود دارند که ظرفیت تحمل ناراحتی را ندارند و با یک مسئله کوچک، بسیار ناراحت می‌شوند یا با یک رویداد، به شدت خوشحال می‌گردند. این حالت نشان‌دهنده ضعف ظرفیت عاطفی است. تاب‌آوری به فردی اطلاق می‌شود که بتواند این ظرفیت‌ها را افزایش دهد؛ هم در بخش شادی و لذت، و هم در بخش ناراحتی و آلام و دردها، توانایی تحمل خود را بالا ببرد. به تعبیری، تاب‌آوری به معنای افزایش ظرفیت وجودی فرد برای تحمل شادی‌های و همچنین ناراحتی‌هایی است که در زندگی با آنها مواجه می‌شود.
آخرین ویژگی تاب‌آوری، «بازسازی» است. بازسازی به این معناست که بالاخره هر انسانی در مواجهه با مسائل اجتماعی، فردی، استرس و ناراحتی‌ها، گاهی به عدم تعادل می‌رسد. هر فردی عدم تعادل را در زندگی خود تجربه می‌کند. اگر نگوییم هر روز، دست‌کم در هفته یک یا دو بار و در ماه چندین بار، این ناراحتی‌ها به انسان هجوم می‌آورند و فرد آن حالت تعادل را از دست می‌دهد. فشار‌های زندگی، استرس و حتی مسائل شهری مانند ترافیک، آلودگی محیط زیست و آلودگی هوا، همگی انسان را از آن حالت تعادل خارج می‌کنند.
گاهی افرادی وجود دارند که ظرفیت تحمل ناراحتی را ندارند و با یک مسئله کوچک، بسیار ناراحت می‌شوند یا با یک رویداد، به شدت خوشحال می‌شوند. این حالت نشان‌دهنده ضعف ظرفیت عاطفی استفرد تاب‌آور کسی است که بتواند حالت اولیه خود را در درون خود بازسازی کند و به آن بازگردد. شاید شما بتوانید ظرفیت تحمل بسیاری از مسائل را در درون خود افزایش دهید، اما اینکه بتوانید دوباره به حالت اولیه بازگردید، این نیز مرحله‌ای مهم از تاب‌آوری است. بنابراین، بازگشت به آن حالت اولیه و بازسازی ویژگی‌های درونی انسان و ایجاد تعادل در درون، از دیگر ویژگی‌های فرد تاب‌آور به شمار می‌آید.
ویژگی‌های خانواده تاب‌آور
اگر ویژگی یا خصلت تاب‌آوری را در جامعه پیاده کنیم، آن جامعه چه شکل و شمایلی پیدا خواهد کرد؟ برای مثال، فرض کنید تاب‌آوری به یکی از ویژگی‌های یک خانواده تبدیل شود؛ چنین خانواده‌ای چه ویژگی‌هایی خواهد داشت؟ چند ویژگی برای خانواده تاب‌آور در نظر دارم که آنها را بیان می‌کنم.
یکی از ویژگی‌های خانواده تاب‌آور، و به طور کلی جامعه تاب‌آور، این است که در آن جامعه یا خانواده، مهارت‌های ارتباطی در سطح بسیار بالایی قرار دارد. اگر خانواده را به عنوان مجموعه‌ای از روابط تعریف کنیم که شامل روابط ساختاری، روابط عاطفی و جنسی و روابط فناورانه تقسیم‌بندی می‌شود، توضیح آن بدین شرح است؛
روابط ساختاری به موقعیت‌هایی اشاره دارد که اعضای خانواده دارند و براساس آن موقعیت‌ها، نقش‌آفرینی کرده و وظایفی را بر عهده می‌گیرند. برای مثال، ما موقعیت «پدری» داریم که پدر در خانواده، دارای مجموعه‌ای از وظایف و نقش‌ها است. همین پدر، دارای موقعیت «شوهری» نیز نسبت به همسر خود است که براساس آن، مجموعه دیگری از نقش‌ها و وظایف را عهده‌دار است.
روابط عاطفی و جنسی عمدتاً بین زوجین وجود دارد که هم شامل بعد عاطفی و هم جنسی می‌شود. همچنین، بین فرزندان و والدین نیز روابط عاطفی حاکم است. روابط فناورانه نیز به استفاده از وسایل رسانه‌ای، اینترنت، گوشی‌های هوشمند و رسانه‌های جمعی اشاره دارد که از ملزومات خانواده در جهان معاصر به شمار می‌آید.
خانواده تاب‌آور، خانواده‌ای است که مهارت ارتباطی در هر سه دسته از این روابط را دارا باشد. روابط ساختاری و روابط عاطفی، براساس نیاز‌های انسانی شکل گرفته و انتظاراتی تعریف شده است که در درون خانواده‌های ما نهادینه شده است. اما روابط فناورانه به دلیل اینکه پدیده‌ای نسبتاً جدید در عرصه خانواده محسوب می‌شود، باعث بروز مشکلات بسیاری شده است. به عبارتی، مهارت ارتباط فناورانه در بسیاری از خانواده‌ها ضعیف است و زمانی که با معضلات و مشکلات خانوادگی مواجه می‌شویم، یکی از منشأهای این مشکلات، همین روابط فناورانه است.
بنابراین، اگر خانواده‌ای بخواهد تاب‌آور باشد، علاوه بر تقویت مهارت‌های ارتباطی در حیطه روابط ساختاری و عاطفی، باید مهارت ارتباطات فناورانه را نیز در درون خود تقویت کند. این امر مستلزم آموزش سواد رسانه‌ای به اعضای خانواده است. گاهی تصور می‌کنیم که سواد رسانه‌ای را تنها دانشجویان، معلمان یا کارمندان نیاز دارند که بیاموزند، اما برای تقویت روابط فناورانه در خانواده، قطعاً تمام اعضای خانواده، به ویژه نسل جدیدِ جوانان و نوجوانان، نیازمند آموزش سواد رسانه‌ای هستند.
مهارت حل مسئله و تسلط بر وظایف
دومین ویژگی خانواده تاب‌آور، خانواده‌ای است که می‌تواند مسائل خود را حل کند. به عبارت دیگر، خانواده تاب‌آور، خانواده‌ای است که از مهارت حل مسئله برخوردار است. هنگامی که چنین خانواده‌ای با معضل یا مشکل مواجه می‌شود، ساختار و نظام خانواده از هم نمی‌پاشد و مشکلات گسترده‌ای ایجاد نمی‌شود. آن خانواده می‌تواند با بهره‌گیری از عقلانیت، برنامه‌ریزی کند، در درون خود برنامه‌ای منظم تنظیم کند و حتی با نگاهی انتقادی نسبت به بسیاری از رفتار‌ها و ارتباطات نادرست درون خانواده، مسائل پیش‌آمده را حل و فصل کند؛ لذا مهارت حل مسئله در خانواده، یکی از ویژگی‌های بارز خانواده تاب‌آور به شمار می‌آید.
برای مثال، اگر والدین نمی‌توانند مسئله ارتباط فرزندان خود با فضای مجازی را حل کنند و یا قادر به برنامه‌ریزی و کنترل آن نیستند، یعنی این خانواده فاقد مهارت حل مسئله در حوزه روابط فناورانه است. تأکید من در بحث تاب‌آوری خانواده، عمدتاً بر روابط فناورانه متمرکز است؛ چراکه این حوزه هم جدید است و ورود آن به خانواده‌ها در یکی دو دهه اخیر اتفاق افتاده، و هم تجربه انسان‌ها و خانواده‌ها نسبت به اینگونه روابط اندک است. افزون بر این، بیشترین مشاوره‌ها، معضلات و مشکلاتی که خانواده‌های امروزی با آن رو‌به‌رو هستند، مربوط به همین بحث روابط فناورانه است و پرتکرارترین سؤالات در جلسات مشاوره نیز پیرامون فناوری و روابط فناورانه مطرح می‌شود.
سومین ویژگی خانواده تاب‌آور، «تسلط بر وظایف» است. این مورد نیز از جمله اموری است که غالباً شاهد کاستی در آن هستیم. در بسیاری از مواقع مشاهده می‌شود که فرزندان در خانواده، تسلط و آگاهی کافی نسبت به وظایف خود ندارند. به این معنا که تصور می‌کنند افرادی هستند که زمین و زمان و همه افراد باید در خدمت آنها باشند(اعم از جوان یا نوجوان) و در نتیجه، وظایف خویش را نمی‌شناسند. اگر در خانواده‌ای، اعضای آن(به ویژه فرزندان، و البته این شامل والدین نیز می‌شود) وظایف خود را ندانند و نتوانند این وظایف را با مهارت انجام دهند، به نظر می‌رسد که چنین خانواده‌ای، خانواده‌ای تاب‌آور نیست.
در مسئله حفظ و آگاهی از وظایف، بحث «حفظ هویت فردی و اجتماعی» نیز مطرح است. معمولاً افرادی وظایف خود را نمی‌دانند و باور ندارند که از لحاظ فردی و اجتماعی دچار بحران هویت شده‌اند. بحران هویت را عاملی برای ناآگاهی از وظایف در خانواده، محل کار و جامعه می‌دانیم.
دومین ویژگی خانواده تاب‌آور، خانواده‌ای است که می‌تواند مسائل خود را حل کند. به عبارت دیگر، خانواده تاب‌آور، خانواده‌ای است که از مهارت حل مسئله برخوردار استاز دیگر ویژگی‌های «تسلط بر وظایف»، انجام «خودکار» وظایف توسط فرد است؛ به این معنا که فرد بدون درخواست و اشاره دیگران، وظایف خود را انجام دهد. گاهی اوقات وقتی از فرزندی پرسیده می‌شود که «چرا این کار را انجام ندادی؟» پاسخ می‌دهد: «چون کسی از ما نخواست» یا «کسی به ما نگفت». این پاسخ که «کسی نخواست یا نگفت» نشان می‌دهد که فرد تسلطی بر وظایف خود ندارد و مسئولیت‌هایش را نمی‌شناسد. در غیر این صورت، اگر کسی وظایف خود را به درستی بشناسد و بداند که باید آنها را انجام دهد، به طور خودکار اقدام به انجام آن وظایف خواهد کرد.
از سوی دیگر، موضوع آگاهی از وظایف، با مقوله «خودآگاهی» نیز پیوند دارد. بنابراین، انسان ابتدا باید نسبت به وظایف خود آگاه شود، سپس انجام خودکار آن وظایف را در خود نهادینه کند. براساس این دو عامل خودآگاهی و عمل خودکار است که فرد می‌تواند به هویت اجتماعی خود پی ببرد و در نهایت، قادر به انجام وظایف فردی و اجتماعی خود باشد.
هدفمندی؛ آخرین ویژگی خانواده تاب‌آور
آخرین ویژگی خانواده تاب‌آور، هدفمندی است. هدف هم شامل اهداف نزدیک (کوتاه‌مدت) و هم اهداف دور (بلندمدت) می‌شود. نسل جدید ما، فرزندان امروز، یا به طور کلی نسل(زد) که درباره آن سخن می‌گوییم، یکی از مشکلات جدی‌شان در خانواده، گم کردن، ندانستن یا حتی نخواستن اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت است. چند روز پیش فردی برای صحبت نزد من آمد. در خلال گفت‌و‌گو از او پرسیدم: «زندگی چیست؟» پاسخ داد: «هدف من فعلاً این است که از این خیابون عبور کنم، سوار اتوبوس شوم و بروم ناهارم را بخورم. هدفم در حال حاضر همین است.» گفتم: «خب، این هدف شما برای ساعات آینده است، اما هدف زندگیتان چیست؟» گفت: «من هیچ هدفی جز این ندارم.» چنین افرادی تاب‌آور نیستند.
افرادی که اهداف خود، معنای زندگیشان، آرمان‌ها و مقاصد اصلی زندگیشان را یا نمی‌شناسند، یا می‌شناسند، اما به آن اهمیت نمی‌دهند، یا حتی می‌شناسند و اهمیت می‌دهند، اما برای تحقق آن تلاش و کوشش نمی‌کنند، از تاب‌آوری برخوردار نیستند و خانواده‌های آنها نیز خانواده‌های تاب‌آور محسوب نمی‌شوند.
در پایان، ذکر این نکته ضروری است که وقتی ما به این شکل بحث می‌کنیم، به این معنا نیست که اکثر خانواده‌ها در جامعه ما فاقد این تاب‌آوری هستند. به طور سنتی و طبیعی، در بسیاری از خانواده‌ها این تاب‌آوری و ویژگی‌های مرتبط با آن، شکل گرفته و موجود است. به صورت موردی، خانواده‌هایی هستند که این ویژگی‌ها را ندارند که لازم است مشاوران، دست‌اندرکاران مباحث خانواده، نهاد‌های مرتبط و تمامی کسانی که در حوزه خانواده فعالیت و برنامه‌ریزی می‌کنند، با بهره‌گیری از آموزش‌ها و مهارت‌های موجود، اقدامات لازم را برای تبدیل آنها به خانواده‌های تاب‌آور به عمل آورند.
انتهای پیام 
