انتقاد از سیاست تعطیلی مدارس تا پیگیری دو چالش اصلی

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست خبری محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش امروز، چهارشنبه ۲۸ آبان ماه با حضور معاونان و مشاوران دبیرکل در دبیرستان ماندگار البرز برگزار شد.

امانی طهرانی در این نشست گفت: همه افرادی که در طی دویست سال گذشته در برپایی و توسعه مدارس ایران نقش آفرینی کرده‌اند، اگر امروز شاهد کشوری توسعه‌یافته، توانمند و قدرتمند از نظر علمی هستند، نقش آنان فوق‌العاده مهم و ارزشمند است. ما یاد و خاطره بسیاری از افراد و گروه‌هایی که برای فرزندان این کشور زحمت کشیده‌اند را گرامی می‌داریم. در این ایام مبارک که به مناسبت تکریم معلمان و مدیران این سرزمین مزین شده، باید بر نقش جدی و تاثیر نظام آموزشی و مدارس در پیشرفت و توسعه کشور تاکید کرد. کتاب‌های پژوهشی و علمی قابل توجهی در باب تاثیر مدارس بر عرصه‌های مختلف نگاشته شده است. اگرچه مطالعه مستقلی که به طور مشخص تاثیر کمی مدارس بر رشد اقتصادی کشور را نشان دهد، انجام نداده‌ایم، اما مطالعات جهانی، اثرگذاری نظام‌های آموزشی بر رشد اقتصادی را به طور کامل مورد تایید قرار داده‌اند. بدیهی است که ایجاد تغییر در کارکرد مدارس، امری دشوار است، اما همگان واقفند که اقتصاد هیچ کشوری بدون داشتن یک نظام آموزش و پرورش قوی، به پیشرفت دست نمی‌یابد. 

وی افزود: اگر از من بپرسید که آسان‌ترین، ارزان‌ترین، مطمئن‌ترین و پایدارترین راه برای دستیابی به پیشرفت چیست، خواهم گفت؛ بازگشت به مدرسه و احیای نقش آن. اگر مدرسه را احیا کنیم، شاهد افزایش مسئولیت‌پذیری، رعایت حقوق و احترام متقابل، بهبود محیط زیست و اصلاح الگوی مصرف خواهیم بود. سرچشمه تمامی خیرات در جهان، آگاهی است و مدرسه، محلی برای آگاه‌سازی کودکان و ایجاد تغییر رفتاری مبتنی بر علم و بینش است.

امانی طهرانی ادامه داد: در یک سال و سه ماه اخیر، شاهد چرخش مثبتی در سطح کشور در این زمینه بوده‌ایم. توجه شخص رئیس‌جمهور و دولت به این مقوله، از طریق برگزاری جلسات متعدد و اختصاصی، نشان‌دهنده عزم جدی در این مسیر است. ما وظیفه داریم تا با تلاش همه‌جانبه، انتقال و تحولی اثربخش در سطح مدارس کشور ایجاد کنیم.

وی در ادامه در رابطه با موضوع فضا‌های آموزشی گفت: کشور در رابطه با فضا‌های آموزشی با محدودیت مواجه است و برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده در قانون برنامه هفتم، نیازمند ایجاد حدود ۱۰ میلیون متر مربع فضای آموزشی جدید هستیم. جهاد مدرسه‌سازی که از سال گذشته آغاز شده، تلاش قابل توجهی است و اگر این روند تداوم یابد، می‌توان به اهداف برنامه دست یافت. این امر همزمان با کاهش تدریجی جمعیت دانش‌آموزی در مقطع ابتدایی، به کاهش تراکم کلاس‌ها و بهبود شرایط منجر خواهد شد. مدرسه تنها یک فضای فیزیکی نیست؛ مدرسه یعنی زندگی، فعالیت گروهی، ورزش، نمایشگاه و خلق خاطرات ماندگار. ما نیازمند فضا‌هایی هستیم که دانش‌آموزان بتوانند ساعات مفیدی را در آن بگذرانند.

وی تصریح کرد: سیاست کلی و رسمی وزارت آموزش و پرورش، آموزش حضوری است و هرگونه تضعیف این اصل، خلاف سیاست‌های کلان نظام آموزشی خواهد بود. اساسنامه مدارس مجازی صرفاً برای پوشش شرایط خاص، مانند دانش‌آموزان ایرانی خارج از کشور یا موارد استثنایی تدوین شده و به معنای جایگزینی با آموزش حضوری نیست. بحث بازماندگان از تحصیل، دلایل متنوعی دارد و مدارس مجازی تنها یکی از راه‌حل‌های ممکن برای پوشش حداکثری آموزش است اما تاکید اصلی بر این است که دانش‌آموزان باید از محیط اجتماعی مدرسه، تربیت تمام‌ساعتی و فعالیت‌های جسمانی بهره‌مند شوند.

دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در ادامه با اشاره به آیین‌نامه اجرایی مدارس گفت: آیین‌نامه اجرایی مدارس، سند عملیاتی مهمی برای تحقق مدرسه‌محوری است. این آیین‌نامه با هدف تفویض اختیار بیشتر به مدیران مدارس و فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای اجرای سند تحول بنیادین تهیه شده است. اگرچه ممکن است برخی قوانین موجود با این اختیارات همخوانی کامل نداشته باشند، اما در قالب این آیین‌نامه و با پشتیبانی قانونگذار، درصدد رفع این موانع هستیم. آیین‌نامه جدید، حاصل دریافت نظرات مدیران سراسر کشور است و به زودی در شورای عالی آموزش و پرورش مطرح و ابلاغ خواهد شد. امیدواریم با استمرار این جهاد ملی در زمینه مدرسه‌سازی و تقویت نقش مدرسه، شاهد توسعه همه‌جانبه کشور باشیم.

وی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ایکنا درباره تحقق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفت: با سابقه‌ای طولانی در حوزه آموزش و تألیف کتاب‌های درسی و همچنین مدیریت کل این حوزه، همواره در این فضا زیسته و رشد کرده‌ام و در دولت‌های مختلف به این خدمت اشتغال داشته‌ام. من عمیقاً معتقدم تمام مسئولانی که در تدوین سند تحول نقش داشتند، احتمالاً با حسن نیت و تلاش فراوان اقدام کردند. تمام وزیرانی که در این دوره‌ها حضور داشتند، نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نبوده‌اند. اگرچه کشور ما فاصله زیادی تا نقطه مطلوب دارد، اما برای پیمودن این راه باید آماده گذر زمان بوده و در عین حال، اهتمامی سالانه برای پیشرفت داشته باشیم.

وی افزود: تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری و پوشش گسترده این موضوع در رسانه‌ها سبب شده است که امروز این سند احتمالاً به یکی از شناخته‌شده‌ترین اسناد کشور تبدیل شود؛ به گونه‌ای که نام آن به گوش تمام مردم ایران رسیده است و این یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. حدود ۱۴ سال از عمر این سند می‌گذرد، اما در یک سال و نیم اخیر، نقشه راهی تدوین و ارائه شده که به پروژه‌های مشخصی تفکیک گردیده و جلسات هفتگی برای پیگیری آنها در حال برگزاری است. در تیرماه ۱۴۰3، با تغییر فضای اجرایی کشور، این امکان فراهم شد تا مسئولین مربوطه استقرار یابند و این نقشه راه به طور کامل به تصویب برسد و با امضای وزیر آموزش و پرورش، به مسئولین اجرایی ابلاغ شود. هم اکنون جلسات مرتبط در جریان است و این نکته بسیار حائز اهمیت است.

وی تاکید کرد: برنامه ما مبتنی بر یک سامانه با نام سامانه برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی است که در آن برنامه‌ها و بودجه‌ها تعریف و تصویب می‌شوند. مفهوم کانون مدرسه در سامانه برنامه‌ریزی وجود دارد و امسال، گزارش پیشرفت پروژه‌ها را بر اساس نقشه راه و مطابق اصل ۴، به اطلاع عموم مردم خواهیم رساند. به این ترتیب، روند کار کاملاً شفاف و منتشر خواهد شد.

وی در ادامه درباره چالش‌های ساختاری نظام آموزش و پرورش بیان کرد: مفهوم تراز بودن باید در تمامی ابعاد مدرسه از آموزش و امکانات گرفته تا معلمان لحاظ شود. باید اعتراف کرد که در یک سال و نیم گذشته، نسبت به گذشته، گام‌های بلندتری برداشته شده است. همکاران ما در معاونت برنامه‌ریزی و پشتیبانی وزارتخانه، بودجه سال ۱۴۰۳ را به موقع پرداخت کرده‌اند و این اتفاقی مثبت است. در زمینه نیروی انسانی، باید اذعان کرد که به دلیل کاهش جذابیت شغل معلمی در گذشته، سهم کمتری از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی و علوم پایه به این حرفه جذب می‌شدند؛ اما خوشبختانه این روند در بین فرهنگیان در حال تغییر است و امروز شاهد اقبال بهتر از سوی رتبه‌های برتر هستیم.

وی تاکید کرد: ما دو چالش اصلی را به صورت جدی دنبال خواهیم کرد؛ اول، رساندن سهم بودجه آموزش و پرورش به ۱۵ درصد از بودجه عمومی کشور و دوم، تداوم این روند به صورت مستمر در طول ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، نه به صورت مقطعی و بارانی. امیدوارم با حل این دو چالش، بتوانیم بر چالش بزرگتری به نام کیفیت آموزشی نیز فائق آییم.

امانی طهرانی در ادامه درباره کیفیت آموزشی تصریح کرد: محور اول در مدل آموزشی، تغییر روش سنتی سخنرانی و تدریس خط به خط کتاب است. برای محقق شدن این تغییر، مدرسین ملی به آموزش معلمان دوره ابتدایی در طرح توانا (توانمندسازی نیروی انسانی) و معلمان دوره متوسطه در طرح سفر یادگیری می‌پردازند. انتظار می‌رود در هر کلاس درس، مشخصه‌هایی در رابطه با چینش متفاوت صندلی‌ها، معلم به عنوان راهنما و کاربرد فناوری نه به عنوان هدف، بلکه به عنوان ابزاری برای غنی‌سازی یادگیری مورد توجه قرار گیرد.

وی در ادامه درباره سیاست تعطیلی مدارس گفت: این سیاست به عنوان اولین اقدام در مواجهه با مشکلات، سیاستی بسیار مخرب و اشتباه است. این شعار نادرست در دوران کرونا بدون منشأ مشخصی مطرح شد. در بسیاری از کشور‌های جهان مانند ژاپن، مدارس حتی در شرایط سخت، آخرین مکان برای تعطیلی بودند. متأسفانه قانون فعلی آلودگی هوا در برخی شهر‌ها بدون پشتوانه علمی کافی، منجر به تعطیلی مدارس می‌شود. در جلسه اخیر شورای عالی، از معاونت آموزش ابتدایی درخواست شد تا گزارشی مبتنی بر شواهد علمی تهیه و خطاب به رئیس‌جمهور ارائه کند. تعطیلی مدارس تنها در شرایط خاص و کاملاً ضروری قابل توجیه است و نباید به رویه‌ای دائمی و آسان‌گیرانه تبدیل شود.

دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در ادامه به موضوع فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی بیان کرد: موضوع بهره‌گیری از فناوری در فرآیند یادگیری، به‌صورت جدی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گنجانده شده است. همچنین آموزش مهارت‌های مرتبط با فناوری نیز در سند یادشده مورد تأکید قرار گرفته است. برای محقق شدن این هدف، لازم است توانمندسازی کاملی در میان معلمان صورت پذیرد تا آنان قادر باشند از فناوری به‌طور مؤثر در جریان تدریس استفاده کنند. به‌عنوان مثال، در تابستان امسال شاهد آن بودیم که معلمان در طراحی آموزشی خود از هوش مصنوعی بهره گرفتند.

وی ادامه داد: به زودی شاهد پیشرو بودن معلمان در آموزش و آگاهی‌بخشی در حوزه هوش مصنوعی خواهیم بود و چراغ این عرصه را روشن خواهند کرد. در کنار این هدف، یک لایه دیگر نیز وجود دارد: نگاه به هوش مصنوعی به‌عنوان منبع عظیمی برای ثروت‌آفرینی. استعداد‌های درخشان کودکان و نوجوانان ایرانی در زمینه‌هایی مانند نرم‌افزار و ریاضیات، آینده‌ساز اقتصاد کشور خواهد بود. از این‌رو از تمامی همکاران، والدین و دانش‌آموزان دعوت می‌کنم به رویداد‌های مرتبط با تقویت ریاضیات، هندسه، تفکر رایانشی و حوزه‌های مشابه بپیوندند. این رویداد‌ها معمولاً به‌صورت رایگان و در مکان‌های متعددی برگزار می‌شوند و عمدتاً توسط بخش خصوصی سازماندهی می‌شوند و ما از آنان حمایت می‌کنیم.

وی افزود: برگزاری چنین رویداد‌هایی در چند سال اخیر تداوم یافته و کیفیت آنان در حال ارتقا است. ما استعداد‌های شگفت‌انگیزی در میان دانش‌آموزان مشاهده می‌کنیم که باور داریم در صورت تداوم حمایت‌ها، آینده درخشانی در این عرصه خواهند داشت. ما در ایران موظفیم برای پیشگیری از ایجاد شکاف فناوری با جهان تلاش کنیم. خوشبختانه در دولت، تمامی نهاد‌های مرتبط در این زمینه فعال بوده و اقدامات بسیار خوبی را انجام می‌دهند. این عرصه، سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای ماست. اگرچه شاید از نظر مالی نتوانسته‌ایم به اندازه کافی سرمایه‌گذاری کنیم، اما سرمایه اصلی ما، هوش و ذکاوت فرزندان این مرز و بوم است.

وی تاکید کرد: کتابی در زمینه هوش مصنوعی برای دوره دوم متوسطه توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی منتشر شده است که توصیه می‌کنم حتی به‌صورت اجمالی نیز این کتاب را ورق بزنید. کتابی بسیار خوب، با طراحی مناسب و محتوای آموزنده است.

محمدی، مدیر مدرسه ماندگار البرز در ابتدا گزارشی از تاریخچه و اهداف و چشم‌انداز آن ارائه کرد.

َ