لزوم تقلید ۱۵ ساله قرآن‌آموز از سبک تلاوتی قاریان مشهور

به گزارش خبرنگار ایکنا، نخستین مقاله شب نخست بیستمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان قرآن کریم که چهارشنبه 28 آبان از سوی شورای عالی قرآن برگزار شد را محمود لطفی‌نیا؛ کارشناس و مدرس پیشکسوت قرآن به دبیری سیدعلی سرابی، ارائه کرد.

عنوان مقاله ارائه شده از سوی وی مفهوم‌شناسی تقلید و ابداع در قرائت قرآن و تحلیل بیانات رهبر معظم انقلاب در این خصوص نام داشت و لطفی‌نیا در آغاز کلام خود، پرورش موسیقایی فرد قاری و اشراف او بر فنون آوایی را از جمله الزامات برای ورود به عرصه تلاوت برشمرد.

وی نخستین مرحله برای یادگیری بیش از پیش قاری را پرورش گوش دانست و با ذکر این نکته خاطرنشان کرد که فردی که در صدد یادگیری هنر تلاوت است باید به این قابلیت دست پیدا کند که همانند الگویی را که در اختیارش قرار می‌دهند بتواند پیاده کند.

این مدرس قرآن، تقلید را نخستین مرحله در زمینه آموزش تلاوت دانست و به این نکته اشاره کرد که با پرورش گوش موسیقایی باید یک قاری بتواند از یک تلاوت مشهور به عنوان یک اثر هنری اصطلاحاً چنان کپی‌برداری بکند که آن را در قالب مناسب و براساس توانایی و بضاعت خود، ارائه و منتقل کند.

وی به سابقه چند صد ساله کشور مصر در حوزه هنر تلاوت اشاره کرد و با اشاره به بیانات رهبر انقلاب در سال‌های پیش مبنی بر لزوم تقلید قاریان ایرانی از قاریان مصری، این نکته را تصریح کرد که این امر در راستای تمدن‌سازی نظام اسلامی و شأنیت بخشی به نحوه ارائه تلاوت‌های قاریان ایرانی بود تا بتوان براساس آن انتظار داشت که قاریان ایرانی نیز به یک بلوغ در این زمینه برسند که البته به اعتقاد من همچنان این امر محقق نشده است و با وجود دارا بودن جامعه نخبگانی در امر تلاوت قرآن که بسیاری از آنها نیز دارای خلاقیت و ابتکار در حوزه تلاوت هستند اما همچنان در سال‌های ابتدایی برای رسیدن به مرتبه‌ای هستیم که تلاوتی شاخص و برآمده از فرهنگ و هنر ایرانی داشته باشیم.

این کارشناس پیشکسوت قرآنی به اشاره به آثار گرانبهای تولید شده در عرصه هنر تلاوت از سوی جامعه قاریان ایرانی، تأکید بر این نکته داشت که همچنان برخی نکات حساس در فن تلاوت به ویژه از سوی اسطوره‌های تلاوت مصری قابل مشاهده است که ما به آن سطح نرسیده‌ایم و لذا خارج از انصاف نیست که بگوییم اکنون در مرتبه و جایگاهی نیستیم که بتوانیم تقلید را  کاملاً رها کنیم.

وی مرحله نخست در امر تقلید را انتخاب الگویی برای همراه شدن با آن دانست که پس از آن، تبعیت از فرامین ایشان به عنوان استاد در مرحله بعدی قرار می‌گیرد که البته تأکید بر این نکته نیز داشت که جامعه قاریان ایرانی معمولاً در مرحله دوم یعنی تابعیت دچار نوعی اختلال هستند که باید این نقیصه مرتفع شود.

لطفی‌نیا در ادامه ارائه پژوهش خود به این مسئله پرداخت که مُتعلم باید نسبت به این نکته توجیه شود که پس از آنکه استادی به عنوان الگوی تلاوت انتخاب کرد، از طریق استماع فراوان است که باید همه ظرایف و ریزه‌کاری‌های امر تلاوت را در حافظه خود ذخیره کند تا بتواند با تکرار، هر آنچه را که فراگرفته است در جلسه‌ای مو به مو ارائه کند. 

وی توجه به ادای کلمات و حروف را از جمله الزامات یک متعلم امر تلاوت قرآن دانست و ممکن است با استفاده از ابزار رسانه‌ای و به ویژه در فضای مجازی که این تلاوت‌ها ارائه می‌شود و اغلب کودکان و نوجوانان زیر 18 سال علاقه‌مند به شنیدن نمونه‌هایی از این طریق هستند، اختلالی در کیفیت ادای درست کلمات به وجود آید و لذا باید تلاش شود تا از نسخه‌های باکیفیت در امر تقلید استفاده شده و متن مکتوب آیاتی هم که خوانده می‌شود در برابر دیدگان متعلم قرار گیرد و همچنین به نکات تجویدی و دستور زبانی در فرایند تقلید نیز باید توه وافری صورت گیرد.

این کارشناس قرآنی تکرار به منظور رفع اشکالات و کامل شدن فرایند یادگیری از طریق تقلید را از جمله الزامات تسلط قرآن‌آموز در امر تلاوت برشمرد و آداب حضور بر سر جلسه آموزش، طهارت و پاکی و آراستگی وضع ظاهری را از جمله نکاتی دانست که هم قرآن‌آموز و هم مربی تلاوت را در امر کیفیت‌بخشی تلاوت راغب خواهد کرد.

وی بر تمرکز به سبک تلاوتی یک قاری الگو در فرایند تقلید تأکید کرد و به این نکته متذکر شد که پراکندگی در این امر و برداشت‌های متفاوت از سبک تلاوتی قاریان متعدد به ویژه در سال‌های اولیه موجب تشتت و پراکندگی و عدم انسجام ذهنی مخاطب در امر پیروی از یک الگوی استاندارد تلاوت خواهد شد.

لطفی‌نیا با اشاره به اینکه فرایند تقلید یک قرآن‌آموز در امر تلاوت قرآن باید حداقل 15 سال به طول بیانجامد و پس از آن او به دنبال ابداع شیوه  و سبک‌های تلاوتی منحصر به خود باشد، به رهنمود مقام معظم رهبری در تقریباً 15 سال پیش که تأکید بر تقلید از سبک تلاوت قاریان مصری داشتند، اشاره کرد که معظم‌له براساس همان الگوی آموزشی حداقل 15 ساله، اخیراً با توجه به مشاهدات میدانیشان به این نکته اصرار دارند که اکنون زمان آن رسیده است که قاریان به سبک و شیوه‌ای ابداعی منحصر به خود و برآمده از فرهنگ ایرانی برسند؛ همچنانکه با اشاره به محتوای نشست نوزدهم، به این نکته نیز اشاره داشتند که در اجرای تلاوت قاریان ایرانی بارقه‌هایی از این استعداد در امر ابداع سبک و شیوه ایرانی تلاوت قرآن مشاهده می‌شود.

وی در پایان ارائه خود در حوزه تلاوت ترتیل به ویژه برای نوآموزان امر تلاوت قرآن، اثر ارائه شده از سوی احمد ابوالقاسمی را توصیه کرد و البته با توجه به کار ارزشمندی که محسن یاراحمدی در این زمینه به انجام رسانده و در فضای مجازی فرم‌هایی از تلاوت را مبتنی بر فرم‌های آواز ایرانی ارائه کرده است، علاقه‌مندان را به تقلید و تبعیت از آن برای فراخواند.