واکاوی تاریخچه «مصحف مشهد رضوی» در دانشگاه بغداد

به گزارش ایکنا، بخش ارتباطات رسانه‌ای و دولتی دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد در این باره اعلام کرد: این کارگاه روز یکشنبه(23 آذر) در سالن «المخزومی» گروه زبان عربی این دانشگاه با نظارت علی عبدالامیر ساجت، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد برگزار شد و پژوهشگران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و علاقه‌مندان نسخ خطی قرآنی در آن حضور یافتند.

عماد الهلالی و مرتضی کریمی، سخنرانان کارگاه بودند که اطلاعات ارزشمندی در مورد این قرآن ارائه داده و تأکید کردند که این مصحف کامل‌ترین مجموعه صفحات قرآن کریم به خط حجازی است که قدمت آن به قرن اول هجری بازمی‌گردد.

این کارگاه با هدف معرفی و تبیین ویژگی‌های مصحف مشهد رضوی به عنوان یکی از برجسته‌ترین و مهم‌ترین نسخ خطی اولیه قرآن برگزار شد؛ نسخه‌ای که کامل‌ترین مجموعه حفظ‌شده از صفحات قرآن به خط حجازی است که قدمت آن به قرن اول هجری برمی‌گردد و شامل بیش از 95 درصد متن قرآن کریم است.

سخنرانان کارگاه ساختار فیزیکی و ترکیب دو نسخه خطی این قرآن را که در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد با شماره‌های «18» و «4116» نگهداری می‌شوند و شامل 252 صفحه هستند، تبیین کردند و نتایج مطالعات متنی و تحلیلی و آزمایش‌های رادیوکربن (C14) که تأیید می‌کند بخش اصلی این نسخه خطی به قرن اول هجری برمی‌گردد را شرح دادند.

همچنین در این رویداد ویژگی‌های متنی و هنری مصحف مشهد رضوی از جمله ویژگی‌های سبکی، ویژگی‌های خاص و غیر معمول خط الرسم و املا، اختلاف قرائات‌ و ترتیب سوره‌ها بررسی و تأکید شد که این ویژگی‌ها تنها در تعداد بسیار محدودی از قرآن‌های اولیه حجازی یافت می‌شوند که به قرآن ارزش علمی بالایی در مطالعه تاریخ گردآوری قرآن کریم می‌دهد.

مصحف مشهد رضوی را بشناسیم

«مصحف مشهد رضوی» یا Codex Mashhad عنوانی است برای مجموع دو نسخۀ قرآنی با خط حجازی کهن به شماره‌های 18 و 4116 در کتابخانۀ آستان قدس رضوی (مشهد). این اثر با 252 برگ، کامل‌ترین مجموعه اوراق از یک قرآن کامل از  سدۀ نخست هجری در سراسر جهان به شمار می‌آید که بیش از 95 درصد متن قرآن را در بر دارد.

با توجه به ویژگی‌های متنی این مصحف، ویژگی‌های رسم الخط، غرائب املائی، اختلاف قرائات، چینش یا ترتیب‌بندی سوره‌ها، و نهایتاً بر پایۀ آزمایش‌های متعدد کربن 14، روشن شده است که بخش اصلی این نسخه در دورانی بسیار زودهنگام و در سدۀ نخست هجری کتابت شده است.

برخلاف اغلب نسخه‌های کهن قرآنی از سده نخست هجری، متن کامل قرآن در صورت اولیه این مصحف، به روایت رسمی و متداول عثمانی، امّا بر اساس ترتیب سوَر منسوب از ابن‌مسعود کتابت شده، و در سده‌های بعد، ترتیب سوره‌ها در آن تصحیح شده است.

مجموع ویژگی‌های این مصحف، در کمتر نسخه‌ای از قرآن‌های کهن به خط حجازی یافت می‌شود. از این رو، «مصحف مشهد رضوی» یکی از مهم‌ترین اسناد عینی در شناخت ما از تحولات تاریخ متن قرآن کریم در سدۀ نخست هجری است.