عمق علمی، حضور سیاسی و معنویت؛ سه درس بزرگ از آیتالله گلپایگانی
استاد حوزه علمیه، در مراسم بزرگداشت سیودومین سال ارتحال آیتالله العظمی گلپایگانی در مسجد اعظم قم، با اشاره به زندگی و اندیشههای این مرجع تقلید، تأکید کرد: ایشان الگویی بینظیر در علم، حضور در صحنههای سیاسی و معنویت بود و شاگردان و مردم از راهنماییهای او در مسیر دین و جامعه بهرهمند شدند.
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام و المسلمین ناصر رفیعی، استاد حوزه علمیه، شامگاه ۲۵ آذرماه در مراسم بزرگداشت سیودومین سال ارتحال آیتالله العظمی گلپایگانی در مسجد اعظم قم، که با حضور آیات اعرافی، خاتمی، حسینی بوشهری، کعبی، فرزندان آن مرحوم و شخصیتهای سیاسی و مذهبی برگزار شد، با اشاره به جایگاه والای علما در روایات، گفت: در برخی روایات از تعابیری همچون «العالم امین الله فی الارض»، «العلماء ورثه الانبیاء»، «زینه الله فی الارض»، «وکیل الله تعالی»، «مفاتیح الجنه»، «ساده الناس بالاخره»، «سکان الله فی الارض»، «حکام علی الناس»، «حکام علی الملوک»، «کمثل النجوم» و... استفاده شده است.
وی با بیان اینکه آیتالله العظمی گلپایگانی در یکی از آثارشان با ۱۵ دلیل به بحث ولایت فقیه پرداختهاند، اظهار کرد: ایشان در توضیح ورثه انبیاء آوردهاند که علما در تمامی شئون و مناصب، ولایت بر مردم را از طرف پیامبر(ص) و ائمه(ع) دارند، مگر اینکه دلیلی برای استثناء وجود داشته باشد؛ مانند اینکه علم غیب و عصمت تنها مخصوص پیامبر(ص) و ائمه(ع) است. اما در حدودی مانند قصاص و اجرای احکام، علما نیز ولایت دارند.
رفیعی با بیان اینکه این سخن ایشان همان نظر امام(ره) است، افزود: بر اساس گفته این مرجع تقلید، علما بر مردم زعامت، سیاست، ولایت و ریاست دارند. ممکن است کسی اشکال کند که این سخن، علما را در ردیف پیامبر(ص) و ائمه(ع) قرار میدهد، اما آیتالله گلپایگانی با رد این اشکال میگوید: «چه ایرادی دارد؟» و سپس ادامه میدهد: راویای به نام محمد بن اسماعیل خدمت امام باقر(ع) رسید و گفت ما در بین مردم حکم و قضاوت میکنیم. امام فرمودند: «اگر آن فقیه مانند تو باشد، چه اشکالی دارد؟ جایی که من نیستم، کار مردم را راه بیندازید و قضاوت کنید.
استاد جامعه المصطفی(ص) افزود: اگر کسی زندگی علما را از زمان کلینی تاکنون بررسی کند، مشاهده خواهد کرد که بیشتر علما قابل پیروی و تقلید هستند؛ فقهایی که زهد، تقوا و علمشان قابل تمجید است.
اجازه اهانت به علما را ندهیم
وی با اشاره به وظایف مردم در برابر چنین عالمانی، با بیان اینکه اولین وظیفه ما تکریم این شخصیتها است، اظهار کرد: نباید اجازه دهیم عدهای به علما توهین کنند یا آنان را مورد تمسخر قرار دهند؛ مقام اینها در نزد خدا بلند است. دومین وظیفه، تبعیت از آنان است، زیرا علما مانند چراغ هدایت (سراج) هستند و وظیفه دیگر نیز شرکت در مجالس آنان است.
استاد حوزه افزود: در روایت آمده است؛ جبرئیل گفت من خیلی دوست دارم انسان باشم به خاطر چند ویژگی، از جمله مجالست با علما. بنابراین تکریم، تبعیت و مجالست، از جمله وظایف مردم در برابر علماست؛ چرا که در توقیع شریف ما را به روات حدیث ارجاع داده و گفتهاند علما مرزبان و مرابط دین هستند و مرزها را از حملهٔ ابلیس حفظ میکنند. امروز ابلیسها زیاد شدهاند و برخی با لباس خود ما ذهن جوانان را خراب میکنند.
رفیعی اظهار کرد: نشست با عالم، تردید را به یقین تبدیل میکند و موعظه و نصیحت را وارد زندگی میسازد و شبهات انسان را کاهش میدهد. افراد فراوانی به بنده مراجعه میکنند که فرزندشان دچار شبهه شده و قرآن و نماز را کنار گذاشته است. مگر این شبهات پاسخ ندارد؟ حتماً دارد و جوانان باید بپرسند، نه اینکه با یک شبهه کوچک از دین دست بردارند.
استاد حوزه علمیه با اشاره به پختگی علمی، تحصیل دقیق و ژرفنگری آیتالله گلپایگانی در مسائل علمی، افزود: در کتاب «جرعهای از دریا»، آیتالله العظمی شبیری آوردهاند، آنچه من از این مرجع میتوانم بگویم، پختگی علمی ایشان است.
وی ادامه داد: آیتالله العظمی مکارم نیز فرمودند: در مکتب فقهی آیتالله گلپایگانی چند نکته وجود داشت؛ نخست عمقنگری، در حالی که امروز طلاب ما سطحیخوان شدهاند و برخی میگویند فلان بخش از کفایه زیاد است؛ این اشتباه است، هیچ چیزی جای مکاسب و کفایه را نمیگیرد.
وی افزود: آیتالله سبحانی فرموده بودند؛ وقتی نزد آیتالله گلپایگانی کفایه میخواندیم، گویا در درس خارج اصول حضور داریم، زیرا مطالب بسیاری از علما در تدریس کفایه بیان میشد.
مباحثه علمی حتی در خواب
رفیعی افزود: از منظر آیتالله مکارم، استقلال فکری، حضور ذهن و احاطه علمی، سه نکته مهم در بعد علمی این مرجع تقلید بود. ایشان حضور ذهن قوی داشت و در سن ۲۵ سالگی از سوی حاج شیخ عبدالکریم به عنوان مجتهد خطاب میشد. ایشان شخصیتی بود که حتی وقتی بیمار میشد، میگفت: «بستر من را به درس حاج شیخ ببرید»، در حالی که برخی شاگردان ما یک هفته به درس نمیآیند و وقتی پرسیده میشود، میگویند: «احساس سرماخوردگی دارم.» ایشان میفرمود: «من در خواب هم مباحثه علمی دارم». فقر هم باعث شد از تحصیل دست بردارد و نقل شده که گاهی با یک بادام در روز زندگی میگذرانده است.
وی با بیان اینکه این عمقنگری علمی متأسفانه امروز در حوزه و دانشگاه کمتر دیده میشود، افزود: گاهی برای نوشتن یک پایاننامه که باید شش ماه طول بکشد، تنها یک هفته وقت میگذارند و از هوش مصنوعی کمک میگیرند؛ اینگونه پایاننامهها به جایی نمیرسد. آیتالله کریمی جهرمی نقل کردهاند؛ یک روز آیتالله العظمی گلپایگانی دیر به کلاس آمدند و وقتی جویا شدند، فهمیدند ایشان فرزند پنج سالهای داشته که در حوض غرق شده بود و ایشان به تدفین او پرداخته بود. ما نباید از گوشه و کنار دروس حوزه بزنیم؛ یکی نباید بر کفایه نقد بنویسد و دیگری بر مسائل دیگر، بلکه باید کفایه و مکاسب در حوزه جریان داشته باشد.
رفیعی با بیان اینکه آیتالله گلپایگانی مرجعی به تمام معنا، حاضر در صحنه بود، تصریح کرد: ایشان در جایی آوردهاند؛ به کسانی که میگویند، روحانیت نباید در سیاست دخالت کند، اعلام میکنم: دین ما دین اسلام و سیاست ما سیاست اسلامی است و مسلمانان نمیتوانند از دخالت در امور سیاسی کنار بمانند، چه رسد به فقها و مجتهدینی که دارای مقام زعامت و نیابت عامه هستند.
وی افزود: ایشان بارها در مسائل مهم سیاسی، مانند اصلاحات ارضی، کاپیتولاسیون، ماجرای فیضیه و دستگیری امام(ره)، دخالت و اعلام موضع داشتند. در ماجرای دستگیری امام(ره)، آیتالله حکیم پیشنهاد کرد، علما از قم به نجف هجرت کنند، اما این مرجع گفت: «ما اینجا هستیم؛ اینجا میدان جهاد است و رها کردن آن در حکم فرار از میدان جنگ و حرام است. هجرت ما باعث انحلال حوزه قم خواهد شد»؛ لذا ماندند. ایشان دستگیری امام(ره) را اهانت به مذهب و دین اسلام دانست و در سالهای بعد از انقلاب نیز کنشگری سیاسی داشت و خطاب به رهبری فرمودند: «من تضعیف شما را حرام میدانم»، با این حال هر نکتهای را لازم بود تذکر میدادند.
انس با قرآن و اهل بیت(ع)
رفیعی با بیان اینکه محبت آیتالله گلپایگانی به اهل بیت(ع) و روضه حضرت زهرا(س) و امام حسین(ع) زبانزد بود، تصریح کرد:در کتابی به امام حسین(ع) اهانت شده بود و وقتی نزد ایشان آوردند، گریست و گفت: خواهید دید که نویسنده خوار میشود و بر زمین خواهد خورد. مدتی نگذشت که این پیشبینی محقق شد و وقتی به ایشان اطلاع دادند، فرمودند: نتیجه توهین به اهل بیت(ع) همین است.
وی افزود: در روز عاشورا، وقتی روضه خوانده میشد، به پهنای صورت اشک میریخت و اهل و عیال و اطرافیان را جمع میکرد و خودش منبر میرفت و روضه میخواند. ایشان انس عمیق با قرآن و اهل بیت داشت و امروز حوزهها به چنین ویژگی نیاز دارند.
رفیعی در پایان تأکید کرد: در یک جمعبندی از زندگی ایشان میتوان گفت: سه درس مهم وجود دارد: اول عمق علمی، دوم حضور در صحنههای سیاسی و سوم معنویت.
