نیم‌نگاهی به شخصیت و آثار قرآن‌بسندگان شیعه و اهل سنت
گروه اندیشه ــ قرآنیون یا اهل قرآن کسانی هستند که از عقاید غالب در شیعه و در اهل سنت فاصله گرفته‌اند و به سنت و احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند؛ آنها قرآن را برای هدایت مسلمانان کافی می‌دانند و احادیث موجود از پیامبر(ص) اهل بیت(ع) و صحابه را صحیح نمی‌دانند. زهره اخوان مقدم در مقاله‌ای به بررسی شخصیت و آثار پیشوایان این گروه پرداخته است.
به گزارش ایکنا؛ قرآن و حدیث از مهم‌ترین منابع فهم اسلام هستند که غالب شیعیان و اهل سنت، حجیت آن دو را قبول دارند. آیات و احادیث زیادی بر حجیت آن دو، به همراه هم تأکید دارند و آن دو با هم را مایه سعادت مسلمانان می‌دانند. اما افراط برخی از مسلما‌ن‌ها در قرآن و در حدیث؛ سبب به وجود آمدن جریان‌هایی خاص شد.
در بحث حدیث، افراط‌گرایی به شکل اخباری‌گری در شیعه و سلفی‌گری در اهل سنت بروز کرد. در بحث قرآن نیز، افراط‌گرایی به شکل قرآنیون و قرآن‌بسندگان در میان شیعه و سنی مطرح شد که مورد حمایت برخی افراد نیز واقع گردید. هر دو گروه افراطی در بحث حدیث و قرآن به اندازه‌ای زیاده‌روی می‌کردند. مثلا قرآنیون جز احادیث اندک و معدود چیزی را نمی‌پذیرفتند و یا اصلا هیچ چیز از احادیث را صحیح نمی‌دانستند. اخباریون یا سلفی‌ها نیز چیزی جز احادیث را نمی‌پذیرفتند و به برداشت‌های عقلانی از احادیث اهمیتی نمی‌دادند. پرواضح است که بر اساس عقاید مورد قبول شیعه و اهل سنت، مسیر هر دو گروه اشتباه است قرآن و حدیث توامان با هم سبب هدایت خواهد بود.
قرآنیون یا قرآنیان یا اهل قرآن کسانی هستند که از عقاید غالب در شیعه و در اهل سنت فاصله گرفته‌اند و به سنت و احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند آنها قرآن را برای هدایت مسلمانان کافی می‌دانند و احادیث موجود از پیامبر(ص) اهل بیت و صحابه را صحیح نمی‌دانند و به انکار سنت می‌پردازند و برخی از آنها سخنان تندی نسبت به احادیث و کتابهای حدیثی بیان می‌کنند.
قرآنیون مختص یک مذهب نیستند در مذهب شیعه و هم در مذهب اهل سنت افرادی با اعتقادات و گرایش‌های قرآنیون وجود دارند. این شخصیت‌ها، دارای تألیفات و برخی از آنها مناصب سیاسی نیز داشته‌اند شناخت این شخصیت‌ها و آثار و فعالیت‌ها آنها برای پژوهشگران، مفید به نظر می‌رسد. زهره اخوان مقدم و سید مجید نبوی در مقاله «شخصیت‌شناسی و منبع‌شناسی قرآنیون» که در شماره 57 فصلنامه تخصصی مطالعات قرآن و حديث سفينه منتشر شده است به معرفی شماری از قرآنیون شیعه و اهل سنت پرداخته‌اند:
ابوالفضل برقعی یکی از قرآنیون شیعه است. برقعی متولد 1287 و متوفای 1370 شمسی از روحانیون معاصر شیعی است که از برخی عقاید مسلم و قطعی شیعه فاصله گرفته است و به انکار احادیث و برخی از سنت‌ها می‌پردازد. همچنین کتاب الکافی و بحارالانوار را مملو از احادیث ضد عقل و قرآن می‌داند و آنها را از جانب امامان هدایت نمی‌داند. او برخی از کتابهای خود را در عربستان به چاپ رسانده است.
علی اکبر بابایی در کتاب مکاتب تفسیری و محمد ابراهیم روشن‌ضمیر در کتاب جریان‌شناسی قرآن‌بسندگی و محمد اسعدی در کتاب آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری برقعی را از جریان قرآن‌بسندگان شمرده‌اند. برخی او را از تندروترین افراد جریان قرآنی می‌دانند. برقعی تا درس خارج فقه و اصول گذراند و در آنجا از برخی مراجع نجف اجازه اجتهاد گرفت.
حیدرعلی قلمداران یکی دیگر از این شخصیت‌ها است. او در سال 1292 در قم به دنیا آمد و در سال 1368 از دنیا رفت، او حدوداً در 30 سالگی وارد آموزش و پرورش شده و در آنجا مشغول به کار شد، کتاب‌هایی زیادی از او به چاپ رسیده است، علاوه بر تألیفات به ترجمه آثار شیخ محمد خالصی نیز می‌پرداخت. درباره عقاید او گفته شده که انحصار امامت را به معصومان صحیح نمی‌دانست و می‌گفت: هر کس که از جانب مسلمانان برانگیخته شد مفترض الطاعة است. همچنین عزاداری‌های شیعه و ساختن بقعه‌ها را شرک خالص می‌دانست.
سیدمصطفی حسینی طباطبایی یکی از شخصیت‌هایی است که مدافع قرآن‌بسندگی است. او متأثر از حیدرقلی قلمداران و ابوالفضل برقعی است. رسول جعفریان درباره عقاید او می‌گوید: او بر اساس گفته خود تنها بر آنچه که به صراحت از قرآن می‌فهمد تکیه می‌کند و بسیار از احادیث نقل شده را رد می‌کند.
برخی از آثار او عبارتند از: راهی به سوی وحدت اسلامی، خیانت در گزارش تاریخ، دین‌ستیزی نافرجام، نقد آثار خاورشناسان، ماجرای باب و بهاء، پژوهشی نو درباره بهائیگری، بردگی از دیدگاه اسلام، شیخ محمّد عبدُه مصلح بزرگ مصر، نقد کتب حدیث.
در میان اهل سنت نیز افرادی به جریان قرآنیون و قرآن بسندگان متمایل شدند: مصطفی کمال المهدوی یکی از قرآنیون اهل سنت است. محل زندگی او در لیبی است. المهدوی کتابی به نام البیان بالقرآن دارد. او شش نماز را واجب می‌داند و نماز ششم نماز فجر است. هر نماز دو رکعت است. در نماز مصطفی کمال نه فاتحه هست و نه تسبیح و نه تحیات و سلام.
محمد شحرور نیز در سال 1938 در دمشق متولد شد؛ سپس برای تحصیل به مسکو سفر کرد و پس از آن به دمشق بازگشت و دکترای خود را در رشته مهندسی دریافت کرد و به تدریس مشغول شد. او کتابهای مختلفی در مهندسی عمران دارد.
احمد صبحی منصور از قرآن‌بسندگان اهل سنت است. او در سال 1949 در مصر متولد شد و در دانشگاه الازهر لیسانس تاریخ را گرفت. سپس ارشد و دکتری را به اتمام رساند و در الازهر به تدریس مشغول شد. او به خاطر افکار خاص قرآن‌بسندگی‌اش مورد اعتراض قرار گرفت و پس از دادگاهی شدن به زندان رفت.
صبحی منصور کتاب «القرآن و کفی مصدرا للتشريع الإسلام» نوشت و اکنون در ایالت ویرجینیای آمریکا در مؤسسه «المركز الإسلامی للقرآن الكريم» فعالیت می‌کند. عقاید او عبارتند از اینکه قرآن کتابی جامع و کامل است که از هیچ چیز فروگذار نکرده؛ مستقلا و فارغ از سنت، مبین خود بوده و تنها مصدر تشريع اسلام است.
انتهای پیام
