آشنایی با قرائت، هنر خوشنویسی قرآنی را غنا می‌بخشد
گروه بین‌الملل ــ محمدمهدی میرزایی، قاری و خوشنویس قرآنی افغانستانی، گفت: عجین شدن هنرمندان خوشنویس با تلاوت آیات قرآن پیش از روی آوردن به خوشنویسی و کتابت کلام وحی یکی از راهکارهای خلق آثار ماندگار و اثرگذار و غنا بخشیدن به این هنر است.
به گزارش ایکنا؛ محمدمهدی میرزایی، قاری و خوشنویس قرآنی، متولد 1353 در استان غزنی افغانستان است. وی در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شده و چند تن از برادرانش حافظ کل قرآن بوده‌اند و یکی از برادرانش از رزمندگان جنگ تحمیلی ایران و عراق است.
او 18 سال است که در حوزه خوشنویسی قرآن فعالیت می‌کند و به قرائت قرآن مشغول است. برای آشنایی بیشتر با این هنرمند افغانستانی مقیم ایران و ویژگی‌های هنرش با او گفت‌و‌گویی انجام دادیم.
وی در ابتدا درباره چگونگی روی آوردن به خوشنویسی قرآن اظهار کرد: زیر نظر استادانی، همچون منصور قصری‌زاده، به یادگیری قرائت قرآن و مطالعه معانی آیات و تفاسیر قرآن روی آوردم. در کنار جلسات آموزش قرآن، در مساجد و محافل قرآنی که برگزار می‌شد حضور پیدا می‌کردم تا تجربه‌ام در این زمینه افزایش یابد و همین موضوع را نیز به کسانی که در اطرافم حضور داشتند و علاقه‌مند به یادگیری قرائت قرآن بودند توصیه می‌کردم.
تلاوت زمینهساز کتابت شد
میرزایی با یادآوری این نکته که مردم افغانستان مسلمان هستند و ریشه اسلامی و دینی دارند و با قرآن کریم عجین‌اند، ادامه داد: در طول سال‌هایی که فعالیت قرآنی دارم تلاش کرده‌ام که با آیات این کتاب آسمانی آشنا شوم و همین موضوع باعث انس با کلام وحی شد و در نهایت توانستم آیات الهی را بر کاغذ خوشنویسی بنویسم و نمایشگاه‌هایی برپا کنم.
این قاری افغانستانی با اشاره به اینکه تعداد بسیاری از آثارش را خوشنویسی کلام وحی تشکیل می‌دهد، افزود: برای مثال آیه 6 سوره هود «وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا: و هيچ جنبندهاى در زمين نيست مگر [اينكه] روزي‌اش برعهده خداست» یکی از آیاتی است که برای من آرامش‌بخش و تکان‌دهنده است و بارها آن را خوشنویسی کرده‌ام. این آیه تسکین‌دهنده و امیدوارکننده است.
خوشنویسی آیات کاربردی
وی با اشاره به اینکه قرائت قرآن زمینه آشنایی بیشتر با آیات و تدبر در آنها را برایش فراهم کرده است، ادامه داد: آیات پایانی سوره آل‌عمران و برخی آیات سوره یوسف را، که صفات زیبای خداوند را برای انسان بازگو می‌کند، نیز خوشنویسی کرده‌ام. این آیات دستورهای محکم و کاربردی را برای مردم بیان می‌کند و به همین دلیل سعی کردم به زیبایی آنها را خوشنویسی کنم و در این مسیر هدفم این بوده است که بتوانم دِین خود را به قرآن کریم ادا کنم.
میرزایی درباره پیشینه خوشنویسی قرآنی در خانواده‌اش بیان کرد: این هنر در خانواده ما ریشه دارد و از قدیم میرزا ابراهیم، پدربزرگم، به کتابت قرآن می‌پرداخت و در این حوزه فعالیتهای مختلفی انجام می‌داد. سپس، برادرم، محمدجواد، نیز به فعالیت در این حوزه پرداخت و از قاریان و خوشنویسان بسیار خوب قرآنی به شمار می‌رود که مدیر مدرسه‌ای در پاکستان است.
وی افزود: احمد میرزایی، برادر دیگرم، معلم و قاری قرآن است و کتابت آیات الهی را نیز در کارنامه دارد. حبیب میرزایی از دیگر برادرانم است که از قاریان افغانستانی به شمار می‌آید و در دانشگاه یزد به تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی با بورسیه افغانستان مشغول است. خانواده من آشنایی و علاقه بسیاری به قرآن کریم دارند و پدرم نیز از این موضوع فارغ نبود و همگی وی و پدربزرگمان را الگو قرار دادیم.
این خوشنویس قرآنی اظهار کرد: در این حوزه با بهترین هنرمندان ایران در تعامل و شاگرد استادانی بوده‌ام که می‌توانم به حمید عجمی، محمدعلی قربانی، از استادان مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران، محمدعلی سبزه‌کار، رسول مرادی و اسفندیار (عبدالله) ستارپور اشاره کنم، به ویژه استاد قربانی که در حوزه نستعلیق کمک بسیاری به من کرد.
وی با بیان اینکه زمینه آموزش قرائت و خوشنویسی قرآنی در ایران بیش از افغانستان فراهم است، گفت: با استادان بزرگ خوشنویسی در ایران ارتباط دارم و نمایشگاه‌هایی را در داخل ایران برپا کرده‌ام؛ البته شرایط خوشنویسی قرآنی در افغانستان رو به بهبود است و هم‌اکنون جوانان بااستعدادی در این عرصه فعالیت می‌کنند، ولی در افغانستان شرایطی مشابه ایران کمتر وجود دارد.
مهارت استادان افغانستان در خوشنویسی
این قاری قرآن از استادانی چون غلامحسین امیرخانی و محمد حیدری، که ماه‌ها وقت خود را در افغانستان برای آموزش خوشنویسان افغانستانی صرف کرده‌اند، یاد و اظهار کرد: این استادان به آموزش، تبلیغ و تبیین این هنر قرآنی پرداخته‌اند و شاگردان بسیاری را در افغانستان تربیت کرده‌اند.
میرزایی ادامه داد: هنرمندان زبده‌ای در کابل، هرات، غزنی، بلخ و دیگر شهرستان‌های دورافتاده افغانستان که علاقه‌مند به خوشنویسی و کتابت قرآن هستند و در حوزه ادبیات دست به قلم بوده‌اند، هم‌اکنون به صورت خودجوش در این حوزه فعالیت می‌کنند و از خشونت و جنگ به دامان این هنر متعالی پناه برده‌اند.
وی از فعالیتش در عرصه خط نستعلیق یاد و بیان کرد: قرائت قرآن را از تلاوت سوره حجر و با تقلید از قاریان شاخص آغاز کردم؛ قرآن کتابی است که وقتی آن را به دست می‌گیری، انسان را به سمت خود می‌کشاند و همین موضوع زمینهساز علاقه‌مندی من به قرائت قرآن و پیگیری آموزش تلاوت‌ها، صوت‌ها، نغمه‌ها و معانی قرآن کریم شد، زیرا هر نغمه‌ای معنی خود را می‌طلبد و این موضوع کمک می‌کند که به درک آنچه قاریان بزرگ بر آن تأکید داشته‌اند نائل شویم.
مطالعه تفاسیر قرآن
میرزایی در ادامه درباره اثرهای مثبت نشستن پای رحل قرآن و شنیدن آیات وحی گفت: وقتی به تلاوت قرآن گوش می‌کنی و سخنان استاد را می‌شنوی، تجربیات بسیاری را به دست می‌آوری و با شنیدن این مطلب از درون آماده می‌شوی که آنچه را بزرگان گفته‌اند، بشنوی و بپذیری. 100 لوح فشرده سخنرانی آیت‌الله جوادی آملی درباره تفسیر قرآن را گوش کرده‌ام و تفاسیر المیزان نوشته علامه طباطبایی و نور تألیف حجت‌الاسلام محسن قرائتی را مطالعه کرده‌ام و به سراغ تفاسیر دیگر نیز رفته‌ام تا به این درک برسم که چرا نگاه قرآن در موضوعاتی ویژه و خاص است.
وی با تأکید بر اینکه چنین روندی بر هنر انسان خوشنویس نیز اثر می‌گذارد، اظهار کرد: با خوشنویسی قرآن می‌توان آیات، نغمه‌ها و زیبایی‌های قرآن را به نوشتار درآورد. یک خطاط قرآنی می‌تواند بهترین ترکیب‌ها از آیات قرآن را فرابگیرد و بر روی کاغذ به نگارش درآورد و معنی و مفهوم آن را به مخاطب و جامعه ارائه کند.
ضبط صوت‌هایی که مستهلک شدند
میرزایی در ادامه گفت: از سال 1378 تاکنون در زمینه صوت و لحن قرآن فعالیت می‌کنم. گاه در طول روز پس از ساعت کاری به محافل قرآنی متعددی می‌رفتم. چند ضبط صوت را به دلیل استفاده مکرر مستهلک کردم، چون نغمات را ضبط می‌کردم و بارها گوش می‌دادم. این کار به من آرامش می‌داد.
وی تلاوت قرآن را برتر از نوای موسیقی برشمرد و افزود: آیات قرآن بر همه موسیقی‌ها برتری دارد و وقتی انسان گوش جان به این کلام الهی می‌سپارد، دیگر خواهان شنیدن صدای هیچ سازی نیست. فعالیت و نحوه تلاش من در این حوزه سبب شد تا افرادی که در اطرافم بودند نیز به قرآن علاقه‌مند و به این کتاب آسمانی نزدیک شوند.
میرزایی درباره وضعیت آموزش قرآن در افغانستان گفت: از دیرباز قرآن، همانند ایران، در شهرهای بزرگی همچون کابل آموزش داده می‌شد و هم‌اکنون قاریان بسیار بزرگی در سطح بین‌المللی داریم که در مسابقات بین‌المللی قرآن ایران نیز شرکت می‌کنند.
جلسات قرآنی کابل
وی بیان کرد: جلسات قرآنی به صورت مکرر در کابل برگزار می‌شود. با پایگاهی برای اتباع خارجی در ایران به نام محفل قرآن «محمد امین» نیز ارتباط دارم که هر سال گردهمایی‌های خوبی برگزار و نفرات برگزیده را معرفی می‌کند. این محفل شعبه‌های مختلفی برای مهاجران دیگر کشورها دارد و کلاس‌های خوبی را برگزار می‌کند.
میرزایی درباره مشکلات قاریان در افغانستان نیز گفت: مشکلات زیاد است، اما حتی گروه تروریستی طالبان هم با آموزش قرآن و تلاوت کلام وحی مخالفت نمی‌کند. مردم احترام بسیاری برای قرآن و قاریان قائل هستند، ولی با این حال، جنگ و خونریزی مانع برقراری آرامش در کشور می‌شود.
وی درباره اینکه آیا تاکنون کتابت کل قرآن را انجام داده است یا خیر، اظهار کرد: علاقه‌مندم که کلام وحی را با نگاهی متفاوت کتابت کنم، ولی هنوز چنین تجربه‌ای نداشته‌ام. قطعاً کتابت برای نخستین بار تجربه‌ای در اختیار انسان قرار می‌دهد که می‌تواند در آینده چراغ راه کاتب باشد و تجربیات جدیدتری را به او هدیه دهد.
نمی‌توان به سادگی از کنار آیات گذشت
این قاری قرآن افزود: نمی‌توان به سادگی از کنار آیات قرآن گذشت. به معانی هر آیه که فکر می‌کنم و هر کدام از آیات را که می‌نویسم، می‌بینم اثر خود را دارد. «بسم‌الله الرحمن الرحیم»، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و چهار قل را بسیار نوشته‌ام و برخی از آیات سوره بقره را نیز خطاطی کرده‌ام.
میرزایی گفت: آیات بسیاری هستند که برای استفاده روزمره افراد مناسب‌اند که از آن جمله می‌توان به سوره قاف و انسان اشاره کرد که انسان را به فضای دیگری می‌برد. معانی والای آیات سوره حجرات نیز بسیار حائز اهمیت و جالب است که به عقیده من اگر یک خوشنویس قرآنی آنها را ننویسد، کفران نعمت کرده و اگر صدای معنوی این آیات را نشنود و درک نکند، جفا کرده است.
وی در پایان تأکید کرد: هرچه انسان معنای آیات را بهتر بفهمد، اثر آن ماندگارتر خواهد بود. باید در این حوزه عمیق شد. می‌توان تلاوتی از استاد مصطفی اسماعیل، عبدالباسط و محمدصدیق منشاوی را شنید و بعد به تلاوت و کتابت قرآن پرداخت. اگر انسان خالصانه به کلام خداوند در قرآن گوش بسپارد، با قرآن کریم مأنوس می‌شود.
گفت‌وگو: آزاده غلامی
