هوش مصنوعی در مسیر تحول حوزه‌های علمیه؛ ضرورت‌ها و چالش‌ها

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علیرضا اعرافی؛ مدیر حوزه‌های علمیه، 17شهریورماه در مراسم رونمایی از جامع‌ترین نرم‌افزار حدیث‌پژوهی هوشمند که در مرکز نور در قم برگزار شد با تبریک هزار و پانصدمین سالگشت میلاد پیامبر(ص)، هفته وحدت و میلاد امام جعفرصادق(ع)، با بیان اینکه ساحت رسول خدا(ص) ساحتی است که کسی به بلندای آن راهی ندارد، افزود: او در مقام «فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَىٰ» و نزدیک‌ترین مقام قرب الهی است و گرچه آخرین رسول است ولی رتبه او در اول همه انبیاء است؛ انوار این پیامبر در همه آفاق تابیده است و تا قیامت استمرار دارد. از اعجاز پیامبر(ص) آن است که در فاصله 23 سال بدون هیچ تجهیز رسانه‌ای همه آفاق عالم، این وجود نورانی را حس کرد.

وی افزود: وقتی ایشان در بستر بیماری بودند مبشران پیام اسلام در اقالیم عالم، شرق، غرب و اروپا حضور داشتند که البته این حضور، اصلا حضور شمشیر نبود؛ زیرا اساس اسلام بر برد و ذخیره معرفتی، معنوی و اخلاقی استوار است. این معارف متعالی و متناسب با نیاز وجودی بشر، طهارت وجودی پیامبر(ص)، خلق عظیم ایشان و تربیت‌یافتگان محضر ایشان بود و  بن‌بست‌ها را شکست؛ این در حالی است که ایشان در محیطی مبعوث شدند که تمدنی وجود نداشت گرچه تمدن‌هایی در سایر بلاد عالم، حکومت می‌کردند. مجموع جامعه حجاز، تهی از فرهنگ و اخلاق بود؛ البته در ادبیات عرب و ... پیشرفت‌های خوبی داشتند. 

مدیر حوزه علمیه، با بیان اینکه مرکز نور نهاد پیشران و پیشگامی برای حوزه بوده است، گفت: با آمدن هوش مصنوعی بیم و امیدهایی ایجاد شده است؛ حوادث جنگ 12روزه برای ما الهام‌بخش بود؛ امدادهای غیبی این جنگ، هزار برابر امدادهای غیبی واقعه طبس بود؛ این امداد اولا، در رهبری فرمانده کل قوا ثانیا، در حضور فوق‌العاده، شجاعانه و وحدت‌بخش مردم ایران و ثالثا، در نیروهای مسلح ما تجلی کرد. همه پای کار آمدند (بزرگان، مراجع، حوزه، دانشگاه و توده اصلی مردم که یک دهه تورم 40 درصدی را تجربه کردند) جمعه دوم جنگ، همه بافته‌های طراحان ضد نظام اسلامی را نقش بر آب کرد و در حیرت ماندند؛ این اعجاز الهی بود.

اعرافی، با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی در این جنگ، تأکید کرد: بنده نسبت به هوش مصنوعی دغدغه و نگرانی دارم؛ این هوش در تمام ساحات زندگی بشر اعم از معرفتی و اقتصادی و ... دخالت خواهد کرد که از یکسو مبارک است و از سوی دیگر جای نگرانی دارد. یکی از این نگرانی‌ها عقب‌ماندگی و انفعال ما در این عرصه است و اینکه نتوانیم بر همه ابعاد آن سیطره پیدا کنیم. در حوادث 12روزه هم، شاهد برخی کاستی‌ها در سطح ملی بودیم.

حوزه نسبت به هوش مصنوعی دغدغه‌مند باشد

عضو فقهای شورای نگهبان ادامه داد: حوزه نسبت به تحولات هوش مصنوعی باید بیمناک، امیدوار و دارای نقشه راه باشد؛ سند حوزه و هوش مصنوعی در حال تدوین و تکمیل است و از وجود کارشناسان زیادی استفاده شده و به نهادهای مسئول و حتی مقام معظم رهبری ارائه خواهد شد. 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه این پدیده بزرگ ضمن اینکه فناورانه و علمی است، در عین حال سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ذی وجوه و معرفتی است که با اندیشه اسلامی هم مرتبط می‌باشد، ادامه داد: ما در مورد این پدیده نو، به عنوان اخلاق و فلسفه مستحدث سخن می‌گوییم؛ استاد مفیدی دو سال است که در عرصه فقه هوش مصنوعی مشغول هستند؛ قلمرو اول این است که معرفت حوزه در مورد این پدیده ذی وجوه، باید نگاه فلسفی و معرفتی ارائه دهد؛ فقه هوش مصنوعی، اخلاق، فرهنگ و ارزش‌های معطوف به هوش مصنوعی و فلسفه آن، موضوعاتی است که حوزه باید در این زمینه فعالیت کند، درحالی‌که  غرب بر روی آن متمرکز است.

عضو فقهای شورای نگهبان، با اشاره به هوش مصنوعی و علوم شناختی، اظهار کرد: در این بخش هم ما به چندین رشته نیاز داریم؛ محور دیگر، امداد فرایندهای پژوهش حوزه از هوش مصنوعی است که می‌تواند در منابع و متون از آن بهره برد و کاربرد آن هم حساس و هم بسیار مفید است؛ همچنین نظامات علوم اسلامی مانند فقه، حدیث و کلام و ... باید با هوش مصنوعی مرتبط شود که، هم خطر دارد و هم اثربخش است. 

اعرافی، با اشاره به فرایندهای اداری و سازمانی حوزه و لزوم استفاده از هوش مصنوعی، گفت: حوزه باید در تولید اسناد و نظامات هوش مصنوعی برای دستگاه‌های کشور نقش ایفا کند؛ بنابراین حوزه در ارتباط با هوش مصنوعی در چندین محور باید فعالیت کند. از جمله معتقدم تمامی این نرم‌افزارها باید موبایلی شود و بر روی وب قرار بگیرد و به سمت هوشمندی به معنای جامع خود، پیش رود و کار را شتاب دهند، خصوصا باید محققان، فلاسفه و صاحبنظران با این مجموعه‌ها به خوبی آشنا شوند. 

وی بیان کرد: بزرگان با تلاش فراوان، این میراث را حفظ کرده‌اند و ما نیز باید با تلاش جدی‌تر، آینده بهتری را رقم بزنیم.