هوش مصنوعی؛ دستیاری در بهبود روند ابداع تلاوت قرآن
علی محرابی؛ پژوهشگر هوش مصنوعی در بیستمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با اشاره به ظهور فناوری هوش مصنوعی و خدماتی که تاکنون در امر تسهیل آموزش به انجام رسانده است، گفت: امکانات و ظرفیت‌هایی که داده‌های هوش مصنوعی در زمینه تلاوت به فعالان و اساتید قرآنی می‌دهد، آن را تبدیل به دستیاری مطمئن در زمینه‌های گوناگون تلاوت کرده است.
به گزارش خبرنگار ایکنا، علی محرابی؛ کارشناس و مدرس دانشگاه، به عنوان سومین سخنران در شب نخست بیستمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم که شب گذشته چهارشنبه 28 آبان از سوی شورای عالی قرآن برگزار شد، مقاله خود را ارائه داد.
عنوان مقاله علی محرابی، «مبانی و مؤلفه‌های ابداع در تلاوت قاریان ایرانی با استفاده از هوش مصنوعی» بود که پیرامون این موضوع با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص اینکه بیان نورانی قرآن باید به سمت ابداع و نوآوری در الحان حرکت کند، تشکیل گروه مطالعات هوش مصنوعی نکته را در راستای عمل به منویات معظم‌له دانست.
وی به کاربران فضای مجازی برای استفاده از امکانات این سامانه پیشنهاد داد تا با مراجعه به نشانی nokte.ir از ابداعات به کار رفته در آن در زمینه کارهای مختلف استفاده کنند هر چند که بخشی از این سامانه با عنوان قرآن‌یاب ویژه اساتید قرآنی طراحی شده که در آن نیز بخشی به نام اِقراء وجود دارد که در اصل دستیار هوش مصنوعی برای اساتید قرآن در امر آموزش است که به ویژه در حوزه تلاوت و موارد ذیل آن یعنی صوت و لحن قادر است فرایند آموزش را با سرعت و کیفیت به پیش ببرد.
محرابی هنر تلات قرآن کریم را یکی از مظاهر اصلی فرهنگی در جهان اسلام معرفی کرد و متذکر شد: با این وجود ما اجازه نداریم با هر سبک و لحی به تلاوت قرآن بپردازیم بلکه باید آن لحنی را برگزینیم که مورد تأیید است و در این چارچوب تنها می‌توانیم نوآوری‌هایی داشته باشیم.
مدیر گروه مطالعات هوش مصنوعی نکته با اشاره به اینکه تلاوت قرآن باید در انتها ختم به فهم و عمل به قرآن شود، تأکید کرد: در این خصوص معمولاً صحبت از تلاوت‌های معنامحور می‌شود و البته هوش مصنوعی با توجه به تسلطی که علاوه بر الفاظ و صوت و لحن بر تفسیر و ترجمه آیات دارد، قادر است در گونه‌های گوناگون اجرای تلاوت نیز معین و یاور قاری و مربی تلاوت قرآن باشد.
محرابی به قابلیت دیگر هوش مصنوعی در بهبود روند تلاوت قرآن اشاره کرد و گفت: همانا دستیار کارشناسان، در فرآیند داوری مسابقات است؛ یک کارشناس داوری ممکن است در مقطعی با تمرکز بر ایرادی که از سوی قاری رخ داده است از موارد بعد از آن غافل شود، اما هوش مصنوعی این امکان را به او می‌دهد که نسبت به کوچکترین نواقص امر تلاوت نیز داور را یاری رسانده و موارد را برای اعمال نکات فنی در موضوع قضاوت و امتیازدهی به متسابق گوشزد کند.
وی به این نکته پرداخت که هوش مصنوعی تنها دستیار خوبی در بهبود فرآیند تلاوت و ارتقای بعد کیفی و کارشناسی شده تلاوت‌هاست و با توجه به قابلیت‌های منحصر به فردی که در پردازش داده‌های صوتی دارد می‌تواند نقشی تحول‌آفرین در امر تلاوت داشته باشد، گفت: یک قرآن‌آموز در بدو امر شاید حتی در زمینه نگاه تجویدی نیز فاقد آگاهی باشد اما هوش مصنوعی به واسطه اشراف بر مقولات مختلف که علاوه بر تجربه و تفسیری که به آن اشاره شد، دامنه آن فراتر رفته و حتی به مقولات جزئی‌تری چون وقف و ابتدا نیز تسلط دارد و می‌تواند دقت را در امر آموزش، مداومت و تمرین و در نهایت داوری بالا برده و همانطور که اشاره شد دستیار مطلوبی برای مربیان و اساتید قرآنی باشد.
این مدرس دانشگاه تسلط هوش مصنوعی بر کنترل صدا از جوانب گوناگون صوت و لحن را متذکر شد و گفت: از آنجا که سبک تلاوتی قاریان پیشین را در حافظه خود دارد، قادر است بهترین گزینه را برای انتخاب سبک تلاوتی در اختیار قاری قرار دهد. هوش مصنوعی برای این کار علاوه بر سبک لحنی که نزدیک به جنس صدا و ساختار صوتی و حنجره‌ای قاری است، بر سبک‌های تجویدی و نحوه ادا و اظهار کلمات نیز واقف است و مبتنی بر آن در حوزه تقلید سبک تلاوتی که بعدها قاری را مجاب به ابداع و ساختن سبکی منحصر به خود می‌کند، مواردی را پیشنهاد می‌دهد تا قاری براساس سلیقه فردی و با توجه به افقی که برای خود ترسیم کرده است، یکی از آنها را برگزیند.
محرابی افزود: خلاقیت و ذوق هنری یک قاری می‌تواند ترکیبی از نغمات را در اجرای تلاوت او موجب شود، هوش مصنوعی با بی‌نهایت اجراهای تلاوتی که در اختیار دارد و اغلب آنها بر پایه نغمات و سبک‌های تلاوتی اصلی بنیان گذاشته شده‌اند، تعداد بیشماری از آنها را در مدت زمانی کوتاه در اختیار کاربر قرار می‌دهد که این امر یک پیامد مثبت و مهم دارد و آن اینکه قاری که به ویژه در ابتدای راه در زمینه ابداع است، این جسارت را در خود پیدا می‌کند که خود او نیز با مشاهده و مواجهه با انبوهی از فایل‌های صوتی تلاوت، خود نیز در این نوآوری کوشا و به قدر خود سهیم باشد.
وی به توصیه مربیان تلاوت در جلسات آموزش اشاره کرد و گفت: آنها از قرآن‌آموزان خود می‌خواهند تا در جریان روند آموزش، صدای خود را ضبط کرده و بارها و بارها آنها را شنیده و خود را محک جدی بزنند و درصدد رفع موانع و مشکلات تلاوت خود برآیند؛ هوش مصنوعی این امکان را به قاری می‌دهد که به غیر از تجزیه و تحلیل صوت قرائت قاری تحت آموزش، ایرادات او را گوشزد و برطرف کرده و حتی نمونه‌هایی استاندارد و مشهور از تلاوت قاریان را با رعایت همه نکات فنی در زمینه وقف و ابتدا و صوت و لحن و تجوید در اختیار او بگذارد تا روند اصلاحی قاری سرعت پیدا کرده و او مدارج علمی در زمینه تلاوت را با شتاب بیشتری پشت سر گذارد.
محرابی به فراهم آمدن گنجینه‌ای بهترین و استانداردترین تلاوت‌های قاریان شهیر دنیای اسلامی در سامانه هوش مصنوعی نکته اشاره کرد و گفت: شما ممکن است بنا به مناسبت خاصی یک جستجویی با استفاده از مرورگرهای اینترنتی داشته باشید که مثلاً به این مناسبت خاص، آیه و آیاتی را برایتان انتخاب و به مورد اجرا درآورد اما هوش مصنوعی این جستجو را مفهومی به انجام می‌رساند و مثلاً با موضوع ولایت، دسترسی شما را به آیاتی با مضمون ولایت از تمامی قاریان بنام جهان اسلام میسر می‌سازد. این پروژه در حال تکمیل شدن است و در صورت همکاری و هماهنگی با شورای عالی قرآن، ما می‌توانیم شرایط و تسهیلاتی برای دسترسی اساتید قرآنی به این گنجینه را به شکل عمومی فراهم آوریم.
وی در پایان با اشاره به اینکه همیشه تلاش بر این بوده که هوش مصنوعی با ماهیت ایرانی و برآمده از فرهنگ ایرانی در اختیار داشته باشیم و امروز این آرزو دست‌یافتنی شده است، ابراز امیدواری کرد که با تلاش اساتید، این سامانه روز به روز کامل و کاملتر شود، چرا که از مقطعی به بعد تکمیل این مطلوب تنها از دست متخصصان علم رایانه و هوش مصنوعی برنیامده و مساعدت اساتید قرآنی را نیز می‌طلبد.
انتهای پیام
