تسهیل در صدور مجوز در راستای چشم‌انداز ۵ ساله افزایش تشکل‌های قرآنی

در عرصه فعالیت‌های قرآنی _ مردمی، همیشه یکی از چالش‌های اصلی، مسیر طولانی و پیچیده دریافت مجوز بوده است. جمعیت‌های فعال قرآنی، خانه‌های قرآن و مؤسسات فرهنگی، برای شکل‌دهی و تداوم فعالیت‌های خود با موانع اداری و طولانی‌بودن فرآیند صدور مجوز مواجه بودند. حالا، اما با راه‌اندازی سامانه جدید صدور مجوز، امکان فعالیت قانونی و بهره‌مندی از حمایت‌های قانونی و حقوقی برای فعالان قرآن کریم به مراتب آسان‌تر شده است. به همین دلیل ایکنا در گفت‌و‌گو با حسین بهبودی، مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن‌ الکریم، جزئیات این سامانه و چشم‌انداز توسعه فعالیت‌های قرآنی مردمی در پنج سال آینده را بررسی کرده است.

حل یک مسئله ریشه‌دار در فعالیت‌های قرآنی مردمی

بهبودی با اشاره به فلسفه شکل‌گیری سامانه صدور مجوز مؤسسات قرآنی اظهار کرد: مرجعیت و ساماندهی مشارکت‌های مردمی، از جمله توسعه تشکل‌های قرآنی ـ مردمی، از مأموریت‌های اصلی سازمان تبلیغات اسلامی است؛ مأموریتی که در اساسنامه این سازمان تصریح شده و به تأیید مقام معظم رهبری رسیده و طی نزدیک به چهار دهه گذشته، جزو وظایف سازمان دارالقرآن الکریم بوده است.

وی با مرور پیشینه مسیر گفت: پیش از دهه ۸۰، مجموعه‌های مردمی قرآنی عمدتاً در قالب کانون‌های قرآنی فعالیت می‌کردند و از سال ۱۳۸۲، این فعالیت‌ها در قالب مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت و خانه‌های قرآن سازماندهی شد.

بهبودی ادامه داد: از ابتدای دهه ۹۰، صدور مجوز‌ها به‌صورت سامانه‌ای، غیرحضوری و الکترونیکی طراحی شد تا مردم بتوانند با آرامش و مسیر کوتاه‌تر، مجوز دریافت کنند. اگرچه سامانه پیشین الکترونیکی بود، اما مسیر رسیدگی طولانی بود و متقاضیان ناگزیر به پیگیری طولانی چرخه بودند.

وی بیان کرد: تلاش‌ها در دو لایه انجام شد؛ نخست تعدیل برخی ضوابط و مقررات که در هیئت هماهنگی رسیدگی به امور مجوز مؤسسات فرهنگی قرآنی در حال پیگیری است، و دوم، بهبود فرآیند‌های اجرایی با همکاری دفتر فناوری اطلاعات که نزدیک به دو سال زمان برد. بسیاری از موارد غیرضروری حذف شد و مواردی که از سوی دستگاه‌های دیگر بررسی می‌شد، تکرار نشد.

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم ادامه داد: در سامانه جدید، با درج QR کد و استفاده از امضای الکترونیک رئیس سازمان، نیاز به ارسال مدارک فیزیکی حذف شده است. پس از تأیید مدارک، پیامکی برای متقاضی ارسال می‌شود و او می‌تواند مستقیماً به اداره ثبت شرکت‌ها مراجعه کند.

وی افزود: عملیات کارشناسان شهرستان و استان به‌صورت موازی انجام می‌شود و سامانه به‌گونه‌ای طراحی شده که در صورت عدم پاسخ در یک هفته، نظر مثبت تلقی شده و فرآیند ادامه پیدا می‌کند. با وجود این اقدامات، همچنان مسیر بهبود ادامه دارد و مذاکراتی با اداره ثبت در جریان است تا حتی مراجعه حضوری متقاضیان نیز حذف شود و مدارک مستقیماً پس از تأیید ارسال شود. هدف ما تسهیل و هموار کردن مسیر دریافت مجوز برای فعالان قرآنی است.

چارچوب‌های قانونی و قرآنی صدور مجوز

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم، درباره شرایط و صلاحیت‌های لازم برای دریافت مجوز مؤسسات قرآنی گفت: برای مجموعه‌هایی که می‌خواهند به‌عنوان شخصیت حقوقی مجوز دریافت کنند، دو دسته استاندارد تعریف شده است؛ بخشی از ضوابط مصوب هیئت رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی و بخشی مبتنی بر قوانین کشور و مقررات اداره ثبت شرکت‌هاست.

وی با اشاره به الزامات قرآنی گفت: ضوابط قرآنی در آیین‌نامه صدور مجوز مشخص شده و هم شامل تعداد اعضای هیئت مؤسس و هم شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان است. متقاضیان باید صلاحیت‌های عمومی، مانند تابعیت جمهوری اسلامی ایران و حداقل ۲۲ سال سن، و همچنین صلاحیت‌های اختصاصی قرآنی، شامل دانش، مهارت و سوابق فعالیت قرآنی، را دارا باشند. این مدارک از سوی متقاضی ارائه و از سوی کارشناسان سازمان بررسی و احراز می‌شود تا مجوز صادر شود.

مجوز؛ شرط قانونی فعالیت و بهره‌مندی از حمایت‌ها

بهبودی با اشاره به ضرورت دریافت مجوز برای فعالان قرآنی گفت: در نظام اسلامی، برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی از جمله قرآنی، اخذ مجوز یک ضرورت قانونی است. کسی که بدون مجوز فعالیت کند، با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی مواجه خواهد شد و در صورت بروز مشکل، نخستین مطالبه مراجع قانونی این است که فعالیت با مجوز انجام شده یا خیر.

وی افزود: مجوز همچنین امکان بهره‌مندی از حمایت‌های قانونی و ظرفیت‌های پیش‌بینی‌شده در قوانین را فراهم می‌کند. مؤسسه‌ای که دارای شخصیت حقوقی شود، اعتبار بیشتری پیدا می‌کند، شناسه ملی دریافت می‌کند و می‌تواند از خدمات مالی، بانکی و مالکیتی بهره‌مند شود. حتی مجموعه‌هایی مانند خانه‌های قرآن یا جلسات قرآنی که الزاماً شخصیت حقوقی ندارند، برای برخورداری از حداقل حمایت‌ها نیز باید مجوز فعالیت دریافت کنند.

حمایت‌ها؛ فراتر از کمک‌های مستقیم مالی

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم در پاسخ به این پرسش که حمایت از تشکل‌ها و فعالیت‌های قرآنی مردمی در چه سطحی تعریف شده است، گفت: حمایت‌ها در یک سطح، به‌صورت حمایت مالی مستقیم تعریف می‌شود؛ حمایتی که دارای ردیف اختصاصی برای انجام فعالیت‌های قرآنی یا پشتیبانی از تشکل‌های قرآنی مردمی است.

وی ادامه داد: این نوع حمایت در سال‌های اخیر دچار رکود جدی شده است. هر چند همچنان وجود دارد و در اختیار دو یا سه دستگاه متولی فعالیت‌های قرآنی مردمی قرار می‌گیرد، اما میزان آن بسیار محدود شده و افت محسوسی داشته است.

بهبودی با اشاره به سایر ابعاد حمایت‌ها تصریح کرد: علاوه بر حمایت‌های مالی مستقیم، حمایت‌های قابل توجهی در اسناد بالادستی، از جمله برنامه هفتم توسعه و برنامه‌های سلامت مبتنی بر آن، پیش‌بینی شده است. قانون‌گذار در این اسناد، ظرفیت‌هایی را برای حمایت از فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در نظر گرفته است؛ هر چند بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها نیازمند پیگیری، تلاش و رایزنی‌های جدی است.

وی بیان کرد: در برنامه هفتم توسعه و همچنین در برنامه‌های سالانه، به‌ویژه در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، برای فعالیت‌های فرهنگی از جمله فعالیت‌های قرآنی، امور بانوان، فرزندآوری و حوزه‌های مشابه، حدود پنج عنوان مشخص در ماده ۷۶ برنامه هفتم پیش‌بینی شده است.

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم اظهار کرد: براساس این احکام قانونی و به تبع آن در برنامه‌های سالانه، اعتبارات چندهمتی ـ که رقم قابل توجهی محسوب می‌شود ـ برای انجام فعالیت‌های فرهنگی پیش‌بینی شده است؛ فعالیت‌هایی که در صدر آنها، فعالیت‌های قرآنی قرار دارد. این اعتبارات البته جدا از بودجه‌های دستگاه‌های مسئول تعریف شده‌اند.

بهبودی با اشاره به مسیر تحقق این حمایت‌ها گفت: برای دریافت این اعتبارات، سازمان مدیریت و مسئولان ذی‌ربط باید تلاش و پیگیری جدی داشته باشند. در این میان، شاید بهترین و مستقیم‌ترین مرجع برای ایفای نقش مؤثر، شورای توسعه فرهنگ قرآنی باشد؛ شورایی که می‌تواند با برنامه‌ریزی، مدیریت و پیگیری لازم، زمینه دریافت این منابع را فراهم کرده و آنها را در اختیار فعالان قرآنی مردمی قرار دهد؛ چه آنهایی که در قالب تشکل‌ها فعالیت می‌کنند و چه جریان‌های فرهنگی مردمی که به‌صورت غیرتشکیلاتی فعال هستند.

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم تصریح کرد: نمی‌توان ادعا کرد که اعتبارات موجود، بسیار قابل توجه است؛ چراکه بخش عمده فعالیت‌های قرآنی مردمی با همت خود مردم، خیرین و علاقه‌مندان به ساحت مقدس قرآن کریم تأمین مالی می‌شود. با این حال، دولت و حاکمیت نیز در حد توان خود، اعتباری برای این حوزه پیش‌بینی کرده‌اند.

مسیر اقدام برای دریافت مجوز مؤسسات قرآنی

بهبودی افزود: مخاطبان برای دریافت مجوز مؤسسات قرآنی می‌توانند به پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم به نشانی talavat.ir مراجعه کنند. در این سایت بخشی با عنوان میز خدمات الکترونیک وجود دارد که متقاضیان می‌توانند وارد آن شوند. پس از ورود به سامانه، دستورالعمل‌ها و راهنما‌های لازم در اولین صفحه ارائه شده است تا متقاضیان با هویت فعالیت موردنظر خود و تفاوت آن با سایر تشکل‌های قرآنی آشنا شده و مسئولیت‌های مرتبط با تصمیم خود را آگاهانه انتخاب کنند.

مدیرکل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم ادامه داد: متقاضیان باید شرایط و مدارک لازم را از اعضای خود جمع‌آوری کنند و پس از آماده شدن، آنها را در سامانه بارگذاری کنند. تمام نوع و سطح راهنما‌های مورد نیاز نیز در سامانه موجود است.

چشم‌انداز پنج سال آینده؛ افزایش تشکل‌ها و توسعه فعالیت‌های قرآنی

بهبودی با بیان اینکه سامانه‌های صدور مجوز، نقش کاتالیزور و تسهیل‌کننده دارند و نمی‌توان انتظار داشت که صرفاً موجب توسعه فعالیت‌های قرآنی مردمی شوند، گفت: اما بدون شک در این مسیر نقش مهمی ایفا می‌کنند. سامانه بار‌ها مورد بازبینی قرار گرفته و تلاش‌ها برای ارتقا و بهبود آن ادامه دارد.

بهبودی تصریح کرد: قالب‌های متنوع فعالیت‌های قرآنی مردمی متناسب با نیاز‌های جامعه پیش‌بینی شده است؛ از موسسات و خانه‌های قرآن گرفته تا جلسات خانگی و محافل قرآنی. هدف این است که همه فعالیت‌ها و جریانات قرآنی مردمی شناسنامه‌دار شوند و محدودیت‌ها و پیچیدگی‌های موجود به حداقل برسد تا مردم راحت‌تر بتوانند به مجوز فعالیت‌های خود دست یابند.

وی گفت: طبق تکالیف برنامه هفتم توسعه، دستگاه‌های فرهنگی از جمله سازمان دارالقرآن و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف به افزایش سالانه پنج‌درصدی تعداد تشکل‌ها هستند. برای مؤسسات قرآنی، سالانه ۲۰۰ مؤسسه جدید باید به مؤسسات قبلی اضافه شود و در مورد خانه‌های قرآن این رقم بیشتر است. تمام تلاش ما این است که علاوه بر تحقق این تکالیف، به اهداف فراتر از آن نیز دست یابیم.