جامعه امروز از شاخصه‌های عدالت در نگاه علامه حکیمی دور شده است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی؛ استاد دانشگاه مفید شامگاه 12 شهریورماه در مراسم بزرگداشت چهارمین سال ارتحال علامه محمدرضا حکیمی که در مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع) در قم برگزار شد با بیان اینکه مباحث مطرح‌شده در مراسم بزرگداشت افراد باید ناظر به زمانه امروز باشد تا بتواند گره‌ای از مشکلات مردم باز کند وگرنه صرف بزرگداشت برای یک بزرگ کفایت نمی‌کند، گفت: مرحوم حکیمی عمیقا به اسلام قرآن و اهل بیت(ع) اعتقاد داشت و عدالت عنصر کلیدی و مهم در اندیشه ایشان بود و آن را انتزاعی نمی‌دانست و در صحنه جامعه مورد ملاحظه قرار می‌داد. 

 

استاد دانشگاه مفید بیان  کرد: ایشان عدالت را از چند جهت مهم می‌‌دانست یعنی عدالت را عنصر محوری اجتماعی جامعه اسلامی می‌دانست و معتقد بود که عدالت باید در جامعه پیاده شود. نکته دیگر در اندیشه ایشان آن است که عدالت باید پایه همه سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جامعه باشد وگرنه جامعه مسیر انحرافی را خواهد رفت و از جهت اجتماعی و سیاسی و ... سقوط کرده و فقر و شکاف طبقاتی در جامعه رخ خواهد داد. 

 

وی با بیان اینکه علت فقر شدید در آمریکای 2015  و شکاف طبقاتی برای آن بود که عدالت، محور قرار نگرفته بود، ادامه داد: از منظر استاد حکیمی، سیاستگذاری‌هایی که عدالت را محور نمی‌داند کنار می‌رود؛ کسانی که می‌گویند ما باید توسعه داشته باشیم ولو فقرا له شوند بر این اساس اندیشه درستی ندارند. عدالت صرف‌نظر از این که عنصری محوری در نظریه ایشان است بلکه معتقد است که تنها با عدالت، جامعه پایدار و مستقر شکل می‌گیرد و با مکانیزم عادلانه و شفاف فساد از جامعه و حکومت برچیده می‌شود. 

یوسفی با بیان اینکه در نوشته‌های ایشان اگر بخواهیم مؤلفه‌های عینی عدالت را بررسی کنیم در چند محور خلاصه می‌شود، افزود: اول تضمین حداقل معیشت برای همه مردم به عنوان حق نه صدقه. دومین مسئله تقدم اشتغال و کار و به تعبیری اشتغال از ناحیه فعالیت اقتصادی برای همه. 

 

وی افزود: نکته دیگر مورد توجه ایشان این است که ربا و احتکار باعث انباشت ثروت و سرمایه در جامعه می‌شود و اقلیت ممتازی در اقتصاد شکل خواهد گرفت و آنان سلطه خود را بر سیاست اعمال خواهند کرد لذا ربا و احتکار حرام هستند تا مانع شکاف اقتصادی شوند.

 

استاد دانشگاه مفید اظهار کرد: مؤلفه عینی دیگر در بحث عدالت در اندیشه ایشان، نهادهای مالی اقتصادی اسلامی است که به زعم ایشان زکات و انفال و خمس و ... برای تامین اجتماعی و بازتوزیع ثروت در جامعه است تا جامعه متوازنی مانند دانه‌های یک شانه داشته باشیم. همچنین مؤلفه دیگر مخالفت با انحصار ثروت و تاکید بر توزیع عادلانه ثروت و فرصت. 

 

یوسفی تصریح کرد: اگر با این معیارهای مرحوم حکیمی بخواهیم وضعیت امروز خود را بسنجیم که آیا به این معیارها نزدیک شده‌ایم یا خیر خواهیم دید خیر؛ ایشان بارها بر عدم شکاف اقتصادی تاکید کرده است ولی روند نشان می‌دهد شکاف اجتماعی به تدریج از سال 1396 بیشتر شده است و از معمول دنیا بالاتر هستیم.

 

وی بیان کرد: مسئله دیگر افزایش حجم فقرا است؛ از سال 1396 به بعد 50 درصد به جمعیت فقرای کشور افزوده شده است و چیزی که این مسئله را تلخ‌تر می‌کند اینکه فقر گسترده سبب شده است تا طبقات متوسط به سمت طبقه فقیر میل کنند. البته در سال 1400 جامعه به صورت کلی فقیرتر شده است یعنی حتی سرمایه‌داران که باز با معیارهای مرحوم حکیمی تطابق ندارد. 

وی ادامه داد: ایشان مسئله آثار فقر را هم تبیین کرده است؛ حضرت علی(ع) فرمودند اگر کسی از روی فقر دست به گناه می‌زند او را ملامت نکن؛ امروزه ما از این نوع خطاها تعبیر به آسیب‌های اجتماعی می‌کنیم؛ از سال 96 تا کنون سرقت در کشور بیشتر شده است و 50 درصد این سرقت‌ها برای اولین بار صورت می‌گیرد که نشانه بیشتر شدن فقر است. 

 

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در سال 1402 خط فقر نسبت به سال قبل 68 درصد رشد داشته است و این نشان می‌دهد مجلس و دولت و روحانیت ما نسبت به فقر باید فوق‌العاده حساس‌تر باشند ودغدغه آنان بیشتر شود همانطور که مرحوم حکیمی معتقد بود وقتی انباشت قدرت و ثروت شکل بگیرد فساد هم زیاد خواهد شد که متاسفانه وضعیت فساد در جامعه ما کم نیست.

 

استاد دانشگاه مفید با بیان اینکه طبق آمار از بین 180 کشور ما رتبه 140 را در فساد داریم، گفت: این رتبه بالاست و نشان می‌دهد فساد و رانت و ... زیاد شده است و فساد به قدری گسترده است که مثلا صندوق بازنشستگی که ماهانه از همه کارکنان پول بیمه می‌گیرد تا در دوره بازنشستگی به آنان بدهد به دلیل فساد ناتوان از پرداخت است و ماهانه 22 همت قرض ربوی می‌گیرد یعنی معلوم نیست پول بیمه مردم کجا رفته است و چرا نظارت نیست. 

 

وی با بیان اینکه مسئله دیگر در معیار عدالت از منظر مرحوم حکیمی بیکاری است، ادامه داد: نرخ بیکاری بیش از 20 درصد در سال 1403 است و در بین تحصیل‌کردگان هم این آمار بیشتر است. نرخ مشارکت در اشتغال هم به شدت کاهش دارد؛ بنابراین طبق معیارهایی که مرحوم حکیمی مطرح کردند متاسفانه در کشور هم ربا و هم فساد و فقر و بیکاری و ... وجود دارد و رو به گسترش هم بوده است.

 

یوسفی تاکید کرد:  مسئله دیگر که قابل ذکر آن که آیا می‌توان با استناد به مطالب  ایشان این معضلات را برطرف کنیم. چاره از منظر ایشان آن است که به ریشه‌ها برگردیم و به آرمان‌های انقلاب برگردیم و اقتصاد قائم به قسط داشته باشیم. 

 

یادآور می‌شود به مناسبت چهارمین سال ارتحال علامه حکیمی، 80 مصاحبه با شخصیت‌های مختلف در مورد ایشان انجام شده است و در سه جلد منتشر خواهد شد.

 

گزارش از علی فرج‌زاده