مداحی و کوچ از شور به شعور پایدار

در آستانه میلاد حضرت زهرای مرضیه(س) و جشن‌های هفته زن و روز مادر، رضا معممی‌مقدم، مدیرکل فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف یادداشتی در اختیار ایکنا قرار داده که در ادامه می‌خوانیم. 

دیدارهای رهبر معظم انقلاب اسلامی با مداحان طی چهار دهه گذشته نه تنها تکرار یک سنت فرهنگی بوده، بلکه بازتابی از مسیر تحول و بازتعریف هنر آیینی در ایران است؛ از شور هیجانی تا شعور تربیتی و اجتماعی، مداحی اهل بیت(ع) در این چهار دهه پیوسته در حال بازخوانی و بازسازی بوده است. 

مداحی هنری که ریشه در آیین‌ها و روایت‌های شیعی دارد، همواره در ایران نقش ویژه‌ای در انتقال فرهنگ دینی و اجتماعی ایفا کرده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی از آغاز دهه ۶۰ تاکنون بارها با مداحان دیدار کرده و در این جلسات همواره بر اهمیت نقش تربیتی، معرفتی و اجتماعی مداحان تأکید داشته‌اند. این دیدارها و تأکیدات در واقع تصویری از سیر تحول مداحی در طول چهار دهه را پیش روی ما می‌گذارد. 

دهه اول: مداحی بیشتر معطوف به شور و هیجان جمعی بود و تمرکز بر انتقال احساسات عاشورایی و یادآوری حماسه‌های اهل بیت(ع). در این دوره رهبر انقلاب اسلامی بارها به ضرورت اصالت محتوا و پرهیز از اغراق‌های بی‌پایه اشاره کردند تا شور بدون شعور باقی نماند. 

دهه دوم و سوم؛ نگاه رهبری به تدریج به تربیت مخاطب و اثرگذاری اجتماعی مداحان معطوف شد. مداحی صرفاً هیجان‌ساز نبود، بلکه باید پیام‌های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی را به جامعه منتقل می‌کرد. رهبر انقلاب اسلامی بر این نکته تأکید داشتند که مداحان پل ارتباطی بین احساس و فکر، قلب و عقل، و سنت و جامعه معاصر هستند. 

دهه چهارم؛ تحول دیگری در مداحی رخ داده که همان توجه به رسانه، آموزش نسل جدید و ساختارمند شدن فعالیت مداحان است. رهبری در این سال‌ها بر نیاز به آموزش‌های مدرن، محتواهای معناگرا و حفظ اصالت آیینی تأکید کرده‌اند. مداحان امروز باید هم شاعر و هم مربی اجتماعی باشند و توانایی تأثیرگذاری پایدار بر نسل‌های نو را داشته باشند. 

سیر چهل ساله مداحی از نگاه مقام معظم رهبری نشان می‌دهد که این هنر همواره در حال بازتعریف بوده است، از شور صرف به شعور پایدار، از هیجان فردی به اثر اجتماعی و از اجراهای صرف به اجرای حرفه‌ای و فرهنگی. نتیجه این نگاه، ایجاد یک مسیر مستمر برای ارتقای مداحی و تبدیل آن به یک ابزار تربیتی و فرهنگی مؤثر در جامعه است.