حوزه علمیه در حال فاصله گرفتن از اصول استوار و کهن است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای سیاستگذاری حوزه علمیه تهران، 25 شهریورماه در مراسم آغاز سال تحصیلی مؤسسه حوزوی امام رضا(ع) به سه محور اساسی و سه سلوک مدیریتی، معنوی و علمی که باید در مجموعه حوزه‌های علمیه جاری باشد، اشاره کرد و گفت: در سلوک مدیریتی، باید بازگشتی آگاهانه به سنت‌های دیرینه و پرباری داشته باشیم که طی سده‌ها در اداره حوزه‌ها تجربه شده و در همان سبک و سیاق، بزرگانی تربیت یافته‌اند.

 

وی بیان کرد: به باور اینجانب، حوزه به سرعت در حال فاصله گرفتن از آن اصول استوار و کهن است. حوزه را باید همگان با هم اداره کنند، نه آن‌که به چند بخش مجزا تقسیم شود؛ جمعی مدیریت کنند و جمعی تنها حضور داشته باشند. شاید نتوان در برابر این سیلاب خروشان و طوفان سهمگینی که حوزه را با خود می‌برد، کاری کرد، ولی شاید بتوان همچون غریقی که در امواج خروشان، تکیه‌گاهی می‌یابد، تخته‌پاره‌ای بیابیم و جان سالم به در بریم. صریحاً می‌گویم: حوزه امروز درگیر طوفان است و بر هر کس که توانایی دارد، فرض است تا حد امکان در برابر این امواج ایستادگی کند و اصالت‌های حوزه مصون بماند.

 

رشاد تصریح کرد: باید برای ارکان کنشگر حوزه، نقش‌هایی شفاف و تعریف‌شده در نظر گرفت. در کتاب «پرورش مآل» ارکان کنشگر حوزه را به پنج گروه تقسیم کرده‌ام. در یک نگاه کلی، حوزه دارای سه رکن اصلی است: رکن کنشگر؛ رکن سخت‌افزار و رکن نرم‌افزار که بخش نخست، خود شامل پنج گروه مدیران، مدرسان، طلاب، کارکنان و خادمان است.

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه این جمع هستند که نقش اول را ایفا می‌کنند نه برنامه‌ها و نه دیوارها و گنبدها، اظهار کرد: از مراجع عظام تقلید تا خادمان زحمتکش، نقش هر یک از این عناصر مهم و غیرقابل انکار است و باید جایگاه هر رکن به درستی تعریف شود.

 

وی اضافه کرد: مدیران، راهبران میدانی و پدران معنوی این مجموعه هستند. آنان مربیانی هستند که با عمل و رفتارشان تربیت می‌کنند. قرآن کریم نقش والدین را در کنار توحید قرار می‌دهد. وقتی می‌گویم مدیران، پدران معنوی هستند، مقصود همان برخورد لطیف و مهربانانه‌ای است که باید داشته باشند و در مقابل، طلاب نیز باید همچون فرزندان با آنان رفتار کنند. میدانی بودن مدیریت نیز از آن روست که مدیران باید در کف کار حاضر باشند و با عمل خود طلاب را پرورش دهند.

 

رشاد با بیان اینکه گروه دوم، مدرسان هستند و استادان به‌ویژه استادان هادی، معلمان علم و مربیان عمل طلاب به شمار می‌روند، اضافه کرد: گروه سوم، طلاب هستند که باید یاوران عملی مدیران و یاوران علمی مدرسان باشند. این گروه‌ها هستند که باعث رشد علمی و تهذیبی طلبه می‌شوند.

 

وی تأکید کرد: بارها گفته‌ام که اگر مدیر نتواند مدرسه را به درستی اداره کند، اگر استاد مطالعه نداشته باشد و روش تدریس را نیاموزد، اگر کارکنان وظیفه‌شناس نباشند و اگر خادم به وظیفه خود عمل نکند، سپس چه؟ تکلیف از انسان ساقط نمی‌شود. حتی اگر دیگران انجام ندهند یا نتوانند، شما چه برنامه‌ای برای آینده خود دارید؟ طلاب باید بازوان مدیران در اداره امور و در جلسه درس و فعالیت‌های علمی و تربیتی، یاران مدرسان باشند.

 

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه پس از تعیین نقش، نوبت به تقسیم کار می‌رسد و مدیران متولی اصلی هستند، گفت: اساتید باید اجرای هدایت تحصیلی را بر عهده بگیرند که از وظایف استادان هادی است، مشاوره فردی، اخلاقی و معنوی دهند و دیگر استادان نیز باید در فعال‌سازی معرفت طلاب بکوشند.

 

وی با بیان اینکه در امر سنجش، اگر از شیوه‌های گوناگون استفاده شود، جمع‌بندی عادلانه‌تری حاصل می‌شود، ادامه داد: در جلسه درس نباید فقط یک طرف واعظ و دیگری مستمع باشد؛ باید مشارکت فعال وجود داشته باشد. از روش‌های گوناگون تدریس و سنجش استفاده شود و ارزشیابی به صورت مستمر انجام پذیرد. سبک سامرایی را در دروس احیا کنید.

وی بیان کرد: چرا از میان این همه طلبه که وارد حوزه می‌شوند، تنها 10، 15 نفر به مقام اجتهاد می‌رسند؟ گاه مشکل در سبک ارائه است، گاه در روش تدریس و گاه تحصیل و مطالعه. به هر حال، طلبه باید نقش‌آفرین باشد.

 

رشاد بیان کرد: در کتاب «پرورش مآل» 22 ویژگی برای سبک سامرایی برشمرده‌ام. از استادان گرامی تقاضا دارم آن را مطالعه و در کلاس‌ها اجرا کنند تا طلاب بتوانند اشکال کنند، نقد نمایند و به چالش بکشند زیرا این سبک را باید احیا کرد.

 

استاد حوزه تهران با بیان اینکه طلاب می‌توانند کانون‌های مدرسه را اداره کرده و دبیری آن‌ها را بر عهده بگیرند، اضافه کرد: آنان را وارد برنامه‌ها کنید تا نقش‌آفرینی کنند و بخشی از کار را عهده‌دار شوند. طلبه توانایی دارد و شایسته است که وارد عرصه شود؛ در سخنرانی‌ها، اداره امور حوزه، کانون‌ها، اجرای برنامه‌ها و... .

 

وی افزود: یکی دیگر از اقدامات ضروری، راه‌اندازی نظام ارزیابی متقاطع است. طلاب مدیران را ارزیابی کنند تا احساس مسئولیت بیشتر شود. در پرداخت شهریه نیز باید به فعالیت‌های طلاب از جمله تقریرنویسی و دیگر امتیازات، توجه تفاوت‌گذارانه داشت.

 

رشاد در خصوص محور دوم، سلوک معنوی، گفت: به فرموده حضرت امام خمینی (ره): «در حوزه اگر تهذیب نباشد، علم به تنهایی کارآمد نخواهد بود»؛ چه بسیار افرادی در حوزه بودند که حتی سطوح را به پایان نرساندند، اما مهذب و عامل بودند و در نتیجه، منشأ برکات و تأثیرات فراوانی شدند. مسئله اصلی ما، معنویت و اخلاق است.

 

وی با تأکید بر اینکه باید سحرخیزی دسته‌جمعی را ترویج کنیم و در بخشی از این سحرهای پربرکت، ارتباطی معنوی برقرار نماییم، اظهار کرد: مثلاً 20 دقیقه دعای دسته‌جمعی داشته باشیم. سحرها بسیار مهم است و بارش‌های علمی در این اوقات بیشتر است. مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده می‌فرمود: «اگر شب خوبی نداشته باشم، روز خوبی ندارم.» در دعای ابوحمزه ثمالی، امام سجاد (ع) 11 مانع عدم توفیق را برمی‌شمارد. باید در پایان هر روز، خود را محاسبه کنیم و آرام‌آرام دستورالعمل‌های تهذیبی را اجرا نماییم.

رشاد با اشاره به محور سوم، گفت: در سلوک علمی، باید شیوه‌های آموزشی متنوع و مخاطب‌محور را به کار بندیم. شهید صدر، محصول نبوغ خود بود و شهید مطهری ثمره تلاش خویش. همچنین در کنار این تلاش، تهذیب نفس نیز داشتند و اکنون می‌بینیم که چه تأثیری ژرف از خود به جای گذاشته‌اند.

 

وی با تأکید بر اینکه باید تمام تلاش خود را به کار گیریم تا موحد باشیم، گفت: اگر توحید افعالی محقق شود، در خدا فانی می‌شویم. همه چیز را در ید اختیار خداوند بدانیم و با نگاهی عرفانی، او را تنها کارساز عالم بشناسیم. توحید بدون ولایت، خواب و خیال است؛ چنان که در حدیث طلایی سلسلةالذهب آمده: «به شرطها و شروطها». امروز همه‌مان در محضر حضرت حجت (عج) هستیم؛ باید ببینیم آیا با فرمانده ارتباط داریم یا نه؟