آیین‌های چهارشنبه‌سوری
گروه اجتماعی: چهارشنبه آخر سال از زمان‌های قدیم در اردبیل به «گل چهارشنبه» مرسوم بوده است، برخلاف چهارشنبه قبل از آن که به «کول چهارشنبه» یعنی چهارشنبه خاکستر معروف است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اردبیل، در روزهای پایانی امسال همه با خانه تکانی و تمیز کردن منازل خود به استقبال عید نوروز می‌روند و به خانه‌های خود رنگ و بوی شادی و نشاط می بخشند و این اولین رسم چهارشنبه سوری در اردبیل است.
در ایران رسم است كه پیش از پریدن آفتاب، هر خانواده بوته های خار و گزنی را كه از پیش فراهم كرده اند روی بام یا زمین حیاط خانه و یا در گذرگاه در سه یا پنج یا هفت «گله» كپه می كنند.
با غروب آفتاب و نیم تاریك شدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند. در این هنگام از بزرگ تا كوچك هر كدام سه بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا مگر ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خود بزدایند و سلامت و سرخی و شادی به هستی خود بخشند. مردم در حال پریدن از روی آتش ترانه‌هایی می‌خوانند.
زردی من از تو ، سرخی تو از من
غم برو شادی بیا ، محنت برو روزی بیا
ای شب چهارشنبه ، ای كلیه جاردنده ، بده مراد بنده
دراستان اردبیل به ویژه درمنطقه مغان، مردم پیش از طلوع آفتاب روز چهارشنبه، دسته جمعی به کنار رودخانه می روند، آتشی برمی افروزند و جوانان درآنجا به سوارکاری می پردازند و هنگام بازگشت، زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند.
آش چهارشنبه‌سوری
خانواده‌هایی كه بیمار یا حاجتی داشتند برای برآمدن حاجت و بهبود یافتن بیمارشان نذر می كردند و در شب چهارشنبه آخر سال «آش ابودردا» یا «آش بیمار» می پختند و آن را اندكی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم در میان فقرا پخش می كردند.
بایرام پایی" زیباترین مراسم چهارشنبه سوری در اردبیل
یک شهروند اردبیلی درمورد رسم و رسوم چهارشنبه سوری گفت: در سالهای نه چندان دور، خانواده‌ی عروس هدایای خریداری شده را به همراه غذای مخصوص در سینی مسی بزرگی قرارداده و روی آن را با پارچه‌های رنگی تزیین و به خانه داماد می‌فرستادند، این هدایای خریداری شده به همراه غذای مخصوص در میان مردم این منطقه به بایرام پایی معروف است.
رحیمی گفت: بایرام پایی یکی از مراسم زیبای چهارشنبه سوری اردبیل بوده اما این رسم هم اکنون با شیوه‌ای ساده و البته با تفاوت چشمگیری نسبت به گذشته برگزار می شود.
وی افزود: هم اکنون این سنت دیرینه و دوست داشتنی فراموش شده و یا در حال فراموشی است و به ندرت در برخی از خانواده‌های سنتی و پایبند به آداب و رسوم دیده می شود. در این آیین چهارشنبه آخر سال، خانواده عروس و یا هر یک از برادران، عموها و داییها که مستقل بوده اند، شام مفصلی را که شامل پلو، مرغ آب پز یا سرخ شده
محمد زینالی اناری پژوهشگر فرهنگ عامه نیز در رابطه با آیین های چهارشنبه سوری تصریح کرد: سنت‌ها بر اساس تعاملات و مناسبات دوستانه و متعارفی شکل گرفته‌اند که موجب پایداری گروه‌های انسانی شده و به ارتباطات انسانی آنها عمق دهند و فرصت‌های کیهانی یا زمان‌های تغییر و دگرگونی از نظرگاه معرفتی در شکل‌گیری این مناسبات دخیل بوده است.
زینالی اناری ادامه داد: چهارشنبه سوری فضایی برای آمادگی به تحول و آینده نگری برای زندگی و پاس داشتن نعمت‌های الهی در دوران سرمای سوزان بوده و اکنون نیز بیشتر به صورت سنت‌های تاریخی گرامی داشته می‌شود اما میتواند ارزش‌های انسانی را از سطح اعیاد باستانی به مناسبات جهانی هم تعمیم دهد.
پژوهشگر فرهنگ عامه بیان کرد: چهارشنبه سوری یادآور ارزش آتش در زمستان و پایانی بر داستان سرما و گذر از آن در آغاز بهار بوده و در عین حال مصرف ماهی دودی نشانگر پایانی بر ذخیره‌های سال قبل است و این به معنای اهمیت توجه به محدودیت منابع زندگی در سنت‌های گذشته بوده است.
زینالی افزود: ارتباطات و صمیمیت‌های انسانی در این روزها ارزشمندند و گویای این که این ارتباطات درعصر رسانه و مناسبات ملی و جهانی میتواند نشانگر صلح و صمیمیت انسانی در جهان باشد که پریدن از روی آتش یا گذار از محدودیت منابع و انرژی، میتواند شعار رفع محدودیت و محرومیت را برای جهانیان به ارمغان بیاورد.
تحریف آیین چهارشنبه‌سوری
یافته های پژوهشی نشان می دهد كه تمامی آیین ها و یادمان هایی كه مردم ایران در هنگامه گوناگون بر پا می داشتند و بخشی از آنها همچنان در فرهنگ این سرزمین پایدار شده است ، با منش ، اخلاق و خرد نیاكان ما در آمیخته بود و در همه آنها ، اعتقاد به پروردگار ، امید به زندگی ، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان ، در قالب نمادها ، نمایش ها و آیین های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود .
رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نظیر آنچه كه امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم ، در هیچكدام از این آیین ها دیده نمی شود .
بهتر است بگوییم، كسانی كه با منفجر كردن ترقه و پراكندن آتش سلامتی مردم را هدف می‌گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف كرده‌اند.
گزارش از سیما میرقاسمی
