پاسخگویی به نیاز مخاطبان؛ وظیفه ترجمه‌های قرآن
گروه ادب: بدون شک، خداوند همه نیازهای بشریت را در قرآن کریم پاسخ داده است، استخراج این نیازها، وظیفه ترجمه‌های قرآن است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در کتب روایی ما آمده است که هرچه مورد نیاز مردم باشد، در کتاب و سنت نبوی و سیره معصومین نهفته است. روایتی از امام صادق(ع) است که می‌فرماید: «به راستی خداوند بلندمرتبه، بیان روشن هر چیز را در قرآن نازل کرده است، تا آنجا که- سوگند به خدا- خداوند از بیان هیچ چیزی که بندگان نیازمند آن باشند، فروگذار نکرده است. این تا آن جاست که هیچ بنده‌ای نتواند بگوید که کاش این، در قرآن نازل شده بود».
همچنین در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: «به راستی خداوند بلند مرتبه تمام آنچه را که امت بدان نیازمندند، در کتاب خویش نازل فرموده و آن را برای پیامبرش به روشنی بیان کرده و برای هر چیز حد و مرزی بر نهاده و دلیلی روشنگر برای آن قرار داده و نیز برای متجاوزان از آن حد و مرز، کیفری مقرر ساخته است.»
بر این اساس، روایات شریف نشان می‌دهد، که همه نیازهای امت در کتاب و سنت مندرج هستند، از این رو یکی از وظایف ترجمه‌های قرآن نیز این است که پاسخگوی نیازهای مردم باشد، اما آنچه کارشناسان در این زمینه بیان می‌کنند، این است که مخاطبان رضایت چندانی از برخی اغلب ترجمه‌های قرآن ندارند؛ چرا که نمی‌تواند پاسخگوی نیاز آنها باشد، در حالی که قرآن پاسخگوی همه نیازهای بشریت است.
در ترجمه‌های قرآن دو ویژگی حائز اهمیت است، دقت و روانی ترجمه و کمتر ترجمه‌ای از قرآن را می‌توان یافت که این دو ویژگی را در همه جا در خود گردآورده باشد. برخی نسبتاً دقیق‌اند، ولی چندان روان و زیبا نیستند، و برخی به عکس. از این رو تعداد زیادی از ترجمه‌ها به این صورت هستند.
به این پرسش که ترجمه‌های موجود تا چه حد موفّق بوده‌اند و نیاز مخاطبان را پاسخ داده‌اند، نمی‌توان پاسخ دقیقی داد؛ زیرا این امر قابل اندازه‌گیری و بیان کمی نیست و به دلیل ابهامی که در برخی ترجمه‌های قرآن وجود دارد نمی‌شود، در این زمینه نظر دقیقی ارائه کرد. کارشناسان نیز در این زمینه پاسخ داده‌اند؛ عدم توفیق ترجمه‌هایی موجود قرآن کریم آن قدر هست، که به ترجمه جدیدی از این کتاب شریف نیازمند هستیم.
ترجمه‌ها نتوانسته‌اند نیاز مخاطبان خود را پاسخ دهند
بتول مشکین‌فام، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) به سؤالات ما در این زمینه این گونه پاسخ می‌دهد: مترجم زمانی که اصرار به ترجمه فردی دارد، باید ترجمه وی، همراه با شرح باشد و در پاورقی به ترجمه دقیق آیات اشاره کند، چرا که به دلیل ترجمه روان و شیوا، آیات را نمی‌توان با دقت بیشتری ترجمه کرد و اعجاز بیانی و ادبی را در آن نشان داد.
وی می‌افزاید: بسیاری از ترجمه‌های قرآن نتوانسته‌اند اعجاز بیانی و ادبی قرآن را ارائه کنند، چرا که ترجمه روان آنها را از توجه به این موضوع بازداشته است و از این روست که ترجمه‌ها نتوانسته‌اند نیاز مخاطبان خود را پاسخ دهند.
از همین رو، مشکین‌فام بر ترجمه‌های گروهی قرآن تأکید کرده و می‌گوید: ترجمه قرآن تخصص ویژه و کامل می‌خواهد و این تخصص‌ها در یک فرد جمع نمی‌شود و حتما باید یک گروه زبان‌شناس و عربی‌دان ومتخصص به علوم قرآنی و ... جمع شوند و ترجمه‌ای واحد ارائه دهند.
مشکین‌فام همچنین به وجود اشکالات فراوان در ترجمه‌های فردی اشاره و اظهار می‌کند: من هیچکدام از ترجمه‌های فردی موجود را نمی‌پسندم و این موضوع را از لحاظ علمی و نه مبالغه بیان می‌کنم، چرا که در بررسی پایان‌نامه دانشجویان در رشته علوم قرآن و حدیث و یا ادبیات عرب، اثبات شده که مترجم در بسیاری از آیات غفلت کرده و در بررسی یکی از ترجمه‌های قرآن که اخیراً انجام شد، مترجم آشنای کامل به زبان عربی نداشت و ترجمه وی دارای اشکالات فراوانی بود.
مترجمان در ترجمه واژگان، خود را محصور کرده‌اند
در این زمینه، محمد فقیهی‌رضایی، محقق و مترجم قرآن معتقد است: رسالت ترجمه این است که واژگان به زبان مقصد به درستی معنا شوند و این نگاهی است که با توجه به معانی واژگان و ارتباط آنها با یکدیگر و بلاغات معنی شود و این دیدگاه این نتیجه را دارد، اما کافی نیست و به شدت ترجمه‌های قرآن حتی ترجمه‌هایی که اخیرا نوشته شده‌اند، این مشکل را دارند؛ چرا که مترجم خود را در فهم واژگان و ارتباط ظاهری آنها با یکدیگر ملزم دیده است و این موضوع سبب می‌شود، مترجم نتواند یک جمله‌ای را به درستی به زبان مبداء منتقل کرده و معنایی که گوینده از این جمله در زبان مبداء داشته انتقال دهد.
این موضوع را می‌توان به اعجاز بیانی قرآن مرتبط دانست، که مترجمان در ترجمه‌های خود نتوانسته‌اند، اعجاز بیانی و ادبی قرآن را انتقال دهند و در معنای واژگان محصور شده‌اند و این امر سبب شده، آنها از پرداختن به اعجاز بیانی قرآن غفلت کنند.
وی ادامه می‌دهد: قرآن به طور ویژه به دلایل مختلفی از جمله اینکه متن ثقیل نه به معنای اینکه غامض است، بلکه پرمعنایی آن است و فاصله زمانی ما تا نزول آن فاصله زیادی است و ما به مفردات و قواعد نحوی کفایت می‌کنیم و نتیجه‌اش این می‌شود که خیلی وقت‌ها ترجمه‌ها را که مردم مطالعه می‌کنند، می‌گویند چیزی نفهمیدیم، متن و واژگان را می‌فهمند، اما می گویند معنای آن را متوجه نشدیم.
