سنت حسنه درختکاری از دیدگاه آیت‌الله‌العظمی جوادی
خبرنگاران افتخاری/ امیرمحسن سلطان‌احمدی: درخت یکی از مظاهر زیبای خلقت و جلوه‌ای از تجلیات پروردگار عالم است که بخش مهمی از نیازهای بشر را برآورده می‌سازد، بهره‌های زیادی که درختان عاید بشر می‌کنند باعث شده تا پیشوایان و بزرگان دینی خصوصا اهل بیت(ع)، همواره نسبت به غرس نهال توصیه‌های ویژه داشته باشند.
درختان بهره‌های زیادی عاید بشر می‌کنند مانند آبادانی، خرمی، لطافت، آسایش، صفا و پاکی و موارد فراوان دیگر.
از این رو شایسته است مسلمانان نسبت به کاشتن و حفظ درخت کوتاهی نکنند چراکه درختان از ابزار و عواملی هستند که در ایجاد هوای پاک و سالم‌سازی آن تأثیر ویژه دارند.
با توجه به اینکه روز 15 اسفندماه در ایران اسلامی به عنوان «روز درختکاری» نامیده شده است، اهمیت درختکاری و آثار فراوان آن را در بیان آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی از کتاب گرانسنگ مفاتیح‌الحیات از نظر می‌گذرانیم.
«اهتمام اسلام به درخت کاری، به ویژه کاشتن دانه یا شاخه ثمربخش، کاملاً در متون دینی مشاهده می‌شود؛ به طوری که گاهی کاشتن درخت، در ردیف بهترین و مقدس‌ترین کارهای خیر قرار می‌گیرد؛ چنانکه از رسول اکرم(ص) در ضمن حدیثی آمده است که آن بزرگوار درختکاری را در کنار تعلیم دانش، ساختن مسجد، به ارث گذاشتن قرآن یا کتاب علمی سودمند دیگر و ...قرار داده است [1] و این کنار هم قرار دادن، کاشف از درجه بالای اهتمام اسلام به درختکاری است.
اهمیت درختکاری به حدی است که رسول خدا(ص) در خصوص آن می‌فرماید: اگر نهالی در دست یکی از شماست و اعلان برپایی قیامت شده است و مرگ شما هم قطعی باشد، ولی تا بر پایی آن به اندازه کاشتن یک نهال، فرصت دارید، آن را بکارید.[2]
درختکاری آثار فراوانی دارد که که به بخشی از آن می‌پردازیم:
کسب حلال بودن آن؛ امام صادق می‌فرماید: «زراعت و درختکاری کنید به خدا قسم عملی حلال‌تر و پاکیزه‌تر از آن نباشد».[3]
صدقه بودن محصول آن؛ رسول خدا می‌فرماید: «اگر مسلمانی درختی بکارد و از میوه آن پرنده، انسان یا حیوانی بخورد برایش صدقه محسوب می‌شود».[4]
چنانکه در حدیث دیگر از آن حضرت چنین آمده است: هر کسی زراعتی کشت کند و پرنده‌ای ازآن بهره بگیرد، برای او صدقه شمرده می‌شود.[5]
پاداش به اندازه محصول آن؛ رسول خدا می‌فرماید: «هرکس درختی بکارد، خدا به اندازه محصول آن، برایش پاداش می‌نویسد».[6]
ادامه بهره‌مندی از آن پس از مرگ؛ رسول خدا در ضمن حدیثی می‌فرماید: «یکی از کسانی که از دنیا رفته و در قبرش به سر می‌برد ولی [بهره‌مندی او از دنیا ادامه دارد و] در نامه اعمالش برایش ثواب نوشته می‌شود، کسی است که درخت خرمایی بکارد».[7]
امام صادق(ع) هم در ضمن حدیثی می‌فرماید: یکی از چیزهایی که مؤمن پس از مرگش از آن بهره‌مند می‌شود درختی است که آن را کاشته است».[8]
فضائل و پاداشها در این روایات برای امور فردی نیست؛ تا خود فرد بهره ببرد بلکه ترغیب و تشویق به امور اجتماعی است؛ تا دیگران از حاصل این کارها سود ببرند؛ در حالی که خود شخص نیز سود می‌برد.»
*پی‌نوشت:
1] . سَبْعَةٌ یَجْرِی لِلْعَبْدِ أَجْرُهُنَّ وَهُوَ فِی قَبْرِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ: مَنْ عَلَّمَ عِلْمًا أَوْ أَجْرَی نَهَرًا أَوْ حَفَرَ بِئْرًا أَوْ غَرَسَ نَخْلاً أَوْ بَنَی مَسْجِدًا أَوْ وَرَّثَ مُصْحَفًا أَوْ تَرَکَ وَلَدًا یَسْتَغْفِرُ لَهُ بَعْدَ مَوْتِهِ (کنزل العمال، ج15، ص 954).
[2] . ... إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِی یَدِ أَحَدِکُمُ الْفَسِیلَةُ، فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّی یَغْرِسَهَا فَلْیَغْرِسْهَا(مستدرک الوسائل، ج13، ص 460).
[3] . ... ازْرَعُوا وَ اغْرِسُوا، فَلا وَ اللَّهِ مَا عَمِلَ النَّاسُ عَمَلاً أَحَلَّ وَ لا أَطْیَبَ مِنْهُ... (عوالی اللئالی، ج3، ص 203).
[4] . مَا مِنْ مُسْلِمٍ... یَغْرِسُ غَرْساً فیَأْکُلُ مِنْهُ طَیْرٌ او إِنْسَانٌ أَوْ بَهیِمَة إلاّ کَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَة (مستدرک الوسائل، ج13، ص 26).
[5] . مَنْ زَرَعَ زَرْعًا، فَأَکَلَ مِنْهُ طَیْرٌ ... کَانَ لَهُ صَدَقَةٌ (کنز العمال، ج3، ص 892).
[6] . ما مِن رَجُلٍ یَغرِسُ غَرساً إلاّ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما یَخرُجُ مِن ثَمَرِ ذلِکَ الغَرسِ (الجامع الصغیر، ج1، ص 514).
[7] . خَمْسَةٌ فِی قُبُورِهِمْ وَ ثَوَابُهُمْ یَجْرِی إِلَی دِیوَانِهِمْ: مَنْ غَرَسَ نَخْلا... (بحار الانوار، ج101، ص 97).
[8] . سِتُّ خِصَالٍ یَنْتَفِعُ بِهَا الْمُؤْمِنُ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِ: ... غَرْسٌ یَغْرِسُه... (بحار الانوار، ج6، ص 293).
